(+عکس) در نخستین برنامه بنیاد فردوسی (۷ژانویه ۲۰۱۸) نازنین انصاری، روزنامه نگار و مدیر مسئول کیهان لندن و فعال حقوق زنان سخنرانی داشت. این برنامه طبق معمول با پیشگفتار احمد وحدتخواه، مسئول روابط عمومی بنیاد فردوسی، گشایش یافت. وحدتخواه ابتدا یادی کرد از١٧ دی، روز کشف حجاب زنان در ایران به فرمان رضاشاه و به دنبال آن از شاعر مشروطه، میرزاده عشقی، شعری خواند که مانند بیشتر آثار این شاعر در نکوهش عقبماندگی و تحجر در ایران بود.
سپس وحدت خواه با یادآوری اینکه نارنین انصاری نیاز چندانی به معرفی ندارد گفت که وی علاوه بر فعالیت رسانهای، مدیریت کیهان لندن و تلاش در راه حقوق زنان، نازنین انصاری از اعضای هیئت مدیره دانشنامه ایرانیکا نیز هست.
سخنرانی نازنین انصاری در مورد شبکههای اجتماعی و نقش آنها در دگرگونیهای فرهنگی و به ویژه در حرفه خبرنگاری بود. نقطه آغازسخنرانی وی اوایل دهه ٨٠ میلادی و زمانی بود که او به عنوان فارغالتحصیل کار خودش را در ABC آمریکا، شروع کرد. ABC آمریکا از شبکههایی است که رویدادهای پس از انقلاب ایران را به طور گسترده پوشش میداد. در آنجا او مسئول دریافت تلکسهایِ خبر از خبرگزاریهایِی مانند آسوشیتد پرس، یونایتدپرس و رویترز شد تا آنها را آماده کرده و تحویل سردبیر خبر دهد. سخنران ادامه داد که در آن زمان علاوه بر تلکس، خبرها را با تلفنهای مخصوص از خبرنگاران در کشورهای مختلف دریافت میکردند. پس از تلکس، دستگاه فکس و سپس به فاصلهای نه چندان زیاد اولین کامپیوترهای کوچک وارد ادارات و بنگاههای خبررسانی شدند. نازنین انصاری اشاره کرد که کارمندانی که سنشان بالاتر از ۴٠ و ۵٠ بود معمولاً از این تحولاتِ سریع تکنولوژی دل خوشی نداشته و از آنها به دلایل مختلف واهمه داشتند. با ادامه این تحولات پی در پی، از اواسط دهه ۸۰ میلادی Word Processor به بازار آمد و تنها به فاصله چند سال از اواخر دهه ۸۰ میلادی سرویسهای خبری مانند ABC همه به کامپیوتر مجهز شدند.
مدیر مسوول کیهان لندن در اینجا توضیح داد که در آن زمان منابع کسب خبر از داخل و خارج، و از جمله از ایران، فکس، تلفن و کلام شفاهی بود که دهان به دهان منتقل میشد. این وضعیت تا اواسط دهه ٩۰ میلادی ادامه داشت تا اینکه «ایمیل» یا پست الکترونیک به میدان آمد و کاربرُد عمومی پیدا کرد. وی اشاره کرد که اولین آدرس ایمیل او در AOL به همان سالها برمیگردد. به فاصله اندکی، تکنولوژی قبل از اینترنت- که اسم آن اینترونت بود- از راه رسید که یک ایرانی به نام شهریار آهی در MIT آمریکا از تکاملدهندگان آن بود. ولی این تکنولوژی دیری نپایید و رسیدیم به سال ١٩٩٧ که با ظهور اینترنت، انقلابی بزرگ در این عرصه رُخ داد. سخنران یادآور شد که در تکامل این تکنولوژی نیز، جوانان ایرانی که با وقوع انقلاب در آمریکا ماندگار شده بودند نقش برجستهای داشته اند. تعداد قابل توجهی از ایرانیان مبتکر در شرکتی به نام MCI Telecommunications روی این تکنولوژی کار میکردند.
نازنین انصاری ادامه داد همزمان با آمدن اینترنت، جمعی از ایراندوستان در آمریکا «بنیاد میهن» را تأسیس کردند تا پلی ارتباطی باشد بین ایرانیان برونمرز و جوانان درون کشور. این بنیاد فعالیتهای مختلفی داشت از جمله اعطای وامهای کوچک به جوانانی که میخواستند وارد حرفهی خبرنگاری شوند.
به موازات این تحولات تکنولوژیک، ایدهای ابتکاری و جالب توسط یک ایرانی به نام کامیار الهیان- که به نظر سخنران یک نابغه است- مطرح شد. کامیار الهیان در پی آن بود که در عرصه رسانهای تحولی ایجاد کند تا قدرت را از دولتها و بنگاههای بزرگ خبری بگیرد و به شهروندان عادی بدهد تا آنها به قدرت خود آگاه شوند و محکم در برابر دولتها بایستند. اما با وجود پیشرفتهای تکنولوژیک، آن تحولات فرهنگی که انتظار میرفت به دنبال آنها در جامعه رُخ نداد. شاهد اینکه میبینیم که سازمانهای بزرگ رسانهای و اتاقهای بزرگ فکر، حضوری قوی در دنیای اینترنت و شبکههای اجتماعی دارند. اما شکی نمیتوان داشت که پیشرفتهای تکنولوژیک تغییرات مثبت و تعیینکننده در رسانهها و حرفهی خبرنگاری ایجاد کردهاند. برای نمونه اگر در گذشتهی نه چندان دور در کیهان لندن، خبرنگار برای کسب خبر حتماً باید در محل برنامهها و رویدادها حضور مییافت، با تکنولوژیهای جدید میتوان به سرعت از حاضران در محل کسب خبر کرد. نازنین انصاری این موضوع را مقایسه کرد با زمانی که به خبرنگاران میگفتند حتماً باید ١۰ پنس همیشه در جیبشان باشد تا اگر در جریانِ رویداد باارزش خبری قرار گرفتند بتوانند آن را به سرعت به وسیله تلفن به رسانهی خود اطلاع دهند!
مدیر مسوول کیهان لندن در ادامه سخنان خود به دورهای رسید که او رئیس انجمن خبرنگاران خارجی در لندن شد. در دهه ۹۰ و آغاز قرن ۲۱ خبرنگاران خارجی برای کسب خبر به آن اداره میآمدند. وظیفه انجمن آن بود که با حضور سیاستمداران کنفرانسهای مطبوعاتی تدارک ببیند تا خبرنگاران خارجی و داخلی کسب خبر کنند. ولی از سال ٢٠۰٠ به بعد که بودجههای خبرگزاریها کمتر شد و با ظهور اینترنت فروش نسخههای چاپی روزنامهها کاهش یافت، دیگر پول زیادی برای حقوق خبرنگاران باقی نمیماند. اگر زمانی آلمانیها ١۰ خبرنگار درلندن داشتند با این تحولات تعداد خبرنگاران آنها کمتر شد و هر خبرنگار شروع کرد تا به چندین رسانه خدمات ارائه دهد.
نازنین انصاری آنگاه به این نکته مهم پرداخت که امروزه دیگر حرف اول را در دنیای خبر اینترنت از طریق رسانههای اجتماعی (سوشیال مدیا) میزند. به همین دلیل خبرنگاران باید با این تکنولوژیها و انواع شبکهها و رسانههای اجتماعی آشنا باشند. به عنوان نمونه خبرنگار امروز حتماً باید توییتر داشته باشد زیرا خبر در توییتر آنی است در حالی که در روزنامهها و اینترنت بسیار زود کهنه میشود.
به نظر سخنران، امروزه رسانهها دیگر نیازِ حیاتی ندارند که حتماً در شهر و کشورهای دیگر حتما خبرنگار داشته باشند. وی گفت در کیهان لندن به منظور بهروز بودن در مورد رویدادهایِ ایران، همکاران ما روزانه تمام خبرگزاریهای ایران را– که خوشبختانه تعداد آنها زیاد هم شده، در کنار خبرگزاریها و رسانههای خارجی رصد میکنند و آخرین خبرها را میگیرند. ما در کیهان به دنبال انعکاس همهی اخبارنیستیم بلکه بیشتر به دنبال خبرهایِ مهم اجتماعی، میراث فرهنگی، مسائل اقتصادی و کارگری و طبیعت و محیط زیست ایران و همچنین خبرهای مهمی هستیم که در جریان خبررسانی گم میمانند. ما همه اینها را از طریق شبکههای مختلف اجتماعی نیز منتشر میکنیم. ما بر اساس تحقیقاتی که رویترز انجام داده است میدانیم که بیشتر کسانی که از شبکههای اجتماعی استفاده می کنند برای کسب خبر به فیسبوک مراجعه میکنند. در نتیجه صفحهی فیسبوک کیهان لندن (فارسی و انگلیسی) بسیار فعال و پُر است. البته ناگفته نماند که جوانان در حال حاضر از اینستاگرام بیشتر استفاده میکنند.
سخنران همچنین توجه حاضران را به این موضوع جلب کرد که با توجه به حضور رسانههای اجتماعی در ایران و کاربرد گستردهی آنها بخصوص توسط جوانان درمییابیم که جامعه امروز ایران چقدر از نظر فرهنگی دگرگون شده است. همین تغییرات باعث شده که اتکای رسانهها به خبرنگاران در محل کمتر شود. البته در مواردی خاص، مانند تظاهرات و اعتراضات کنونی در ایران، حضور خبرنگار در محل بهتر میتواند انرژی و حس آن فضا را منتقل کند. ولی موضوع این است که با تکنولوژیهای جدید دسترسی به اخبار راحتتر و سریعتر شده است. ما امروزه به وسیلهی شبکههای اجتماعی حتی از رویدادهایی مانند تحصنهای کارگری در ایران با خبر میشویم که مردم داخل کشور به دلیل سانسور خبری در خبرگزاریهای رسمی کمتر به آنها دسترسی دارند.
نازنین انصاری همچنین تاکید کرد که اینترنت و شبکههای اجتماعی هم قدرت و هم ابزار کار خبرنگاران هستند. یعنی هم میتوانند در جهت مثبت و درست استفاده شوند و هم منفی و نادرست. در اینجا یک خبرنگار حرفهای میداند که چگونه از شبکههای اجتماعی استفاده کند و در آنها به دنبال چه اخباری بگردد. مردم عادی که احساساتی و واکنشی عمل میکنند بدون تایید درستی و نادرستی اخبار و کلیپهای ویدئویی احتمال دارد که برای خالی کردن خشم و احساسات خود آنها را بازنشر کنند. ولی این در مورد وبسایتهای رسانهای معتبر و حرفهای خوشبختانه صادق نیست زیرا همواره کنترل دقیق و حرفهای بر آنها اعمال میشود.
نازنین انصاری در ادامه یادآور شد که در این میان نباید حضور قوی و تاثیرگذار اتاقهای فکر و آنچه را که در دوران اوباما به عنوان Eco Chambers شناخته میشد نادیده بگیریم. اتاقهای فکر ار طریق وبلاگها و شبکههای اجتماعی قادر به تاثیرگذاریِ عمیق روی افکارعمومی هستند.
در اینجا مدیر مسوول کیهان لندن نام حسین درخشان را یادآوری کرد که به قول خودشان «پدربزرگ وبلاگ در ایران» خوانده میشود که سالها پیش وبلاگ نویسی را شروع کرد. به نظر سخنران، او در حال حاضر از افراد تاثیرگذار در اتاقهایِ فکر داخل ایران است که این اواخر هم در مورد اعتراضات سراسری در ایران از مواضع نزدیک به اصلاحطلبان و جبهه اعتدالِ آقایِ روحانی، یعنی از داخل نظام، وقایع اخیر را تحلیل کرده است.
نازنین انصاری تاکید کرد که اصلاحطلبان در ایران در زمینهی اتاقهای فکر و شبکههای اجتماعی بسیار خوب عمل کردهاند و از کسانی که در خارج و بخصوص در آمریکا هستند به خوبی استفاده کردهاند. آنها نشان دادهاند که شبکههای اجتماعی قادر هستند بر افکار عمومی تاثیرگذار باشند. وی همچنین از افرادی مانند تریتا پارسی نام برد که توانستهاند از جمله مسئله هستهای را وارد حوزهی افکار عمومی جامعه ایران کنند.
پس از پایان سخنرانی و پرسش و پاسخ مربوط به آن، نوبت به شعرخوانی خانم سیما جمشیدیان رسید که بخشی از شاهنامه را که مربوط به نامه تهمینه درافشاِیِ پیوند پدری وفرزندی رستم و سهراب به منظور جلوگیری از نبرد آنان و سپردن آن به سربازان است به متنی میان نظم و نثر در آورده بود و آن را به زیبایی نیز اجرا کرد. وی با این کار فهم شاهنامه را برای شنوندگان آسانتر و لذت شنیدن داستان را بیشتر کرده بود. نامه تهمینه اما زمانی به مقصد میرسد که کار از کار گذشته بود و رستم پسرش سهراب را ازپای درآورده بود.
در پایان پیمان حیدریان نوازندهی چیرهدست سنتور شعرخوانی خانم روشن را همراهی کرد.