گزارش کیهان لندن از تهران: نشست «شفافیت و رسانه» در غیبت امنیت شفافیت و آزادی رسانه‌ها

عصر روز دوشنبه، نهم بهمن، نشستی با عنوان «شفافیت و رسانه» با رویکرد بررسی «چالش آزادی رسانه‎ها در مبارزه با فساد» با حضور مهدی محسنیان‎راد، احمد توکلی و محمود صادقی نماینده مجلس دهم که این روزها افشاگری‎های او در مورد وضعیت بازداشتی‎های اعتراضات سراسری و سعید طوسی متجاوز قرآنی جنجالی شده در تهران در سالن پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

به گزارش کیهان لندن از تهران، مهدی محسنیان‌راد استاد علوم ارتباطات در ابتدای این نشست ضمن ارائه مقدمه‎ای درباره جوامعی که مبنای تفکر و تصمیم‌گیری آنها اسلام است به گزارش «سازمان ادراک شفافیت» [که زیر نظر احمد توکلی اداره می‌شود] پرداخت که خلاصه‌اش در مورد «احساس فساد» در بین مردم کشورهای مختلف جهان است.

محسنیان‌راد گفت، موسسه ادراک شفافیت مدعی است که احساس فساد را اندازه‌گیری می‌کند؛ نه اینکه چقدر یک ساختار فاسد است. طبق آمار ۲۰۱۷ این سازمان مردم کشور دانمارک با نمره ۹۰ کمترین احساس فساد را دارند و کشور ایران نیز نمره ۲۹ را به دست آورده که طبق این آمار میانگین احساس فساد در کشورهای اسلامی رتبه خوبی ندارد.

او ادامه داد: «مطمئنم این موضوع بیشتر در نحوه اداره این جوامع ریشه دارد تا اینکه بر مبنای متون اصلی مذاهب گوناگون باشد. سهم عمده‌ای از این کشورهای اسلامی مستعمره بوده‌اند و در این میان ایران جزو معدود کشورهایی است که مستعمره نبوده است. به طور کلی می‌توان گفت کشور ایران در جهان استثنا و همچنان در گذر از سنت به مدرنیته است».

وی تصریح کرد: «بایدهای بدون استراتژیک مشکل اصلی جامعه امروز ماست. مجموعه بایدها در این ۴۰ سال طی شده بدون اینکه بگویند از چه مسیری و چگونه و این از جمله همین اختلالات است.»

اشکالات اساسی در قانون اساسی

محسنیان‌راد در ادامه سخنان خود کمی وارد خط قرمزهای نظام نیز شد و با اشاره به قانون اساسی جمهوری اسلامی اظهار کرد: «قانون اساسی ما اساساً چند مشکل اساسی دارد. در یکی از مفاد آن گفته می‌شود آزادی عقیده وجود دارد؛ در حالی که این عبارت در جامعه امروزی معنای چندانی ندارد و باید گفته شود بیان عقیده آزاد است یا در بخش دیگری که انحصار تلویزیون و رادیو در اختیار حکومت داده شده است، اصل چندان قابل قبولی نیست. امروز رادیو و تلویزیون ما در انحصار حکومت است. روزنامه جام‌ جم برای تلویزیون، روزنامه همشهری برای شهرداری و روزنامه ایران برای دولت است؛ عملا مطبوعات پرتیراژ ما هیچ‌کدام مستقل نیستند و شرایط به‌گونه‌ای شده است که همه به روزنامه‌نگاران می‌گویند که چه کارهایی را باید و چه کارهایی را نباید انجام بدهند. در نتیجه همین موارد است که امروز در کشور ما روزنامه‌نگاری تحقیقی وجود ندارد.»

در دنیا فقط در سه کشور رادیو و تلویزیون در انحصار حکومت است

وی با بیان اینکه به‌طور کلی ساختار رسانه‌ای ما به بازسازی نیاز دارد، یادآور شد: «امروز کتاب‌ها و نشریات ما باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تایید بگیرند و این قانونی است که به بیش از ۲۰۰ سال پیش برمی‌گردد یا اینکه صدا و سیمای ما در انحصار حکومت است موضوعی است که ممکن است در دنیا فقط سه کشور اینگونه باشند».

این استاد ارتباطات با اشاره به پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ بیان کرد: «وقتی انقلاب شد عضو هیات علمی دانشگاه بودم و بسیار خوشحال بودم از اینکه نظام کشور ما قرار است دموکرات شود. بعد از دولت آقای بازرگان، وزیر ارشاد آن دوره از بنده و چند نفر دیگر دعوت کرد تا در جلسه‌ای حاضر شویم. در آن جلسه ما مطرح کردیم که روابط عمومی می‌تواند نقش بسیار مهمی داشته باشد. او در پاسخ به صحبت‌های ما گفت که حرف‌های غربی نزنید. کار روابط عمومی این است که مردم را بگذارد توی قطار و ببرد همان جایی که امام گفته است. من در پاسخ به او گفتم چه تضمینی است که در راه مردم پیاده نشوند؟» یادآوری می‌شود که در آن زمان ناصر میناچی وزیر «تبلیغات و جهانگردی» وقت و «فرهنگ و ارشاد اسلامی» فعلی بود.

تومور رسانه‏‌ای

محسنیان‎راد با اشاره به اینکه در طول این سال‌ها برای حل مسائل به متخصصان مراجعه نشده، یادآور شد: «منظور من از بیان این موضوعات ناامید کردن مردم نیست. وقتی که می‌دانم تمام بدن یکی از عزیزانم را تومور گرفته است، نمی‌توانم این موضوع را با خانواده او در میان نگذارم به خاطر اینکه ممکن است ناامید شوند؛ چرا که اگر این کار را بکنم خیانت کرده‌ام. بر همین اساس می‌گویم مطلقاَ با سیستم موجود حاکم بر رسانه‌ها، اجرای امر کشف فساد از سوی رسانه‌ها امکان‌پذیر نیست. امروز سهم فارغ التحصیلان روزنامه‌نگاری در مطبوعات ما بسیار کم است و ۹۴ درصد از فارغ‌التحصیلان این رشته در حرفه خودشان شاغل نیستند و این موضوعی است که حتما باید به آن توجه شود.»

این استاد ارتباطات در پایان سخنان خود تاکید کرد، «ما امروز در ایران نمی‌دانیم منبع معتبر برای دریافت اطلاعات کیست. فضای مجازی آماده است که ما را مستعمره کند. اینکه صدا و سیما کار خود را انجام می‌دهد و مردم در تلگرام به دنبال اخبار هستند، اصلاَ درست نیست.»

محمود صادقی نماینده مجلس شورای اسلامی که رییس فراکسیون «شفاف‌سازی» نیز هست، در این نشست با ارائه گزارشی از یکی از مقاله‌های سازمان شفافیت بین‌المللی در سال ۲۰۰۰ به معیارهای اصلی رسانه‌های مستقل و آزاد از دید خود یعنی «چارچوب قانونی»، «مالکیت رسانه» و «روزنامه‌نگاری تحلیلی» اشاره کرد و چند سوال در مورد قوانین محدودکننده‌ی جمهوری اسلامی در سانسور مطرح کرد و در نهایت پرسید در چنین شرایطی آیا رسانه‎ها می‌توانند اطلاعات مربوط به فساد را منتشر کنند؟

رییس فراکسیون شفاف‌سازی با بیان اینکه دموکراسی بدون وجود شرایط دسترسی به اطلاعات عمومی و حکومتی معنایی ندارد، خاطرنشان کرد: «دموکراسی در صورتی کارایی دارد که مردم از امکان دسترسی به اطلاعات و رسانه‌ها از حق بیان دسترسی و انتشار اطلاعات برخوردار باشند.»

شبکه‎های مجازی انحصار صدا و سیمای جمهوری اسلامی را شکسته است

بخشی از صحبت‎های صادقی نیر به فضای مجازی اختصاص داشت که گفت: «امروز با گسترش شبکه‌های اجتماعی انحصار صدا و سیما تا اندازه‌ای شکسته شده است و مردم اخبار را بیشتر از شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کنند؛ البته منظور من این نیست که تسلیم این شرایط شویم اما همین شرایط به‌گونه‌ای انحصار صدا و سیما را کاهش داده است.

به بنده می‎گویند احتیاط کن!

وی در ادامه با اشاره به افشاگری‎هایی که گاهی از سوی او منتشر می‎شود اظهار کرد: «برخی نمایندگان در مجلس مدام به بنده می‎گویند احتیاط کن، که بنده بارها در پاسخ به همکارانم گفته‌ام که اگر قرار بود بنده احتیاط کنم و یا حرفی نزنم اصلا نماینده نمی‎شدم.» وی همچنین عنوان کرد در مجلس کسانی هستند که اطلاعاتی درباره فساد دارند که به دلیل اینکه ممکن است پس از افشای اینگونه اخبار از سوی برخی نهادها تهدید شوند اخبار را منتشر نمی‌کنند. او تاکید کرد «در کشور ما افرادی که می‌خواهند فساد را افشا کنند، احساس امنیت نمی‌کنند.»

اطلاع رسانی: امر به معروف و نهی از منکر!

آخرین سخنران نشست «شفافیت و رسانه» احمد توکلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس «دیده‌بان شفافیت و عدالت» بود.

او ابتدا گفت که تلاش می‌کند از منظر دین به موضوع شفافیت در رسانه‌ها بپردازد! سپس در اظهارتی که یک سرش به عبادت و امر به معروف و نهی از منکر می‌رسید و سر دیگرش به موضوع اطلاع‌رسانی، گفت: «اگر رسانه‌ها اطلاع‌رسانی نکنند و بدی‌ها و خوبی‌ها را نگویند کسی هم نمی‌تواند نهی از منکر کند. اگر امروز می‌خواهیم جامعه اسلامی داشته باشیم باید به رسانه‌ها فرصت شفاف‌سازی بدهیم. رسانه‌ها باید بتوانند شفاف و آزاد سخن بگویند که در کشور ما آن‌طور که باید این شرایط حاکم نیست؛ البته در این میان برخی از رسانه‌ها هم به خاطر منافع و روابطی که دارند برخی موضوعات را اصلا عنوان نمی‌کنند.»

توکلی ادامه داد: «در دادگاه‌هایی که شرکت کرده‎ام بارها به قضات گفته‌ام که روش‌تان اشتباه است و حرف زور و مستقیم را جامعه قبول نمی‌کند. بنده عقیده دارم که روش BBC در القاء مطلب درست است.»

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام رژیم سپس افزود: «اگر قرار باشد رسانه‌ها حرف بزنند و شفاف‌سازی کنند باید بپذیریم که اشتباهات آنها نیز اجتناب‌ناپذیر است و نباید آنها را برای اشتباهاتی که به عمد انجام نداده‌اند، مواخذه کرد. به هر حال ما برای مبارزه با فساد به شفافیت نیازمندیم و باید نگاهمان به تامین‌کنندگان شفافیت یعنی همان رسانه‌ها متفاوت باشد.»

احمد توکلی در ادامه تاکید کرد، «نباید افشاگری در مورد مسؤولان خط قرمز باشد این در حالیست که دادگاه بین خبر و  نظر فرق نمی‌گذارد، نباید بگوید نظر را سانسور کنید.»

حاشیه‎های نشست: با قانون مطبوعات فعلی هیچ کاری نمی‌شود کرد

یکی از مهمانان این نشست مینو خالقی، منتخب پیشین اصفهان در مجلس شورای اسلامی بود؛ همان نماینده‏‌ای که اعتبارنامه او را به بهانه عکس‎هایی که از وی منتشر شده بود باطل کردند و شورای نگهبان او نمایندگی وی را رد کرد. او در پایان این جلسه خطاب به محمود صادقی گفت که شما نمایندگان باید برای اصلاح قانون مطبوعات تلاش کنید.

وی همچنین گفت، «ما نمی‌‏توانیم شکل را از فرانسه بیاوریم ولی از سوی دیگر چیزی دیگر را اجرا کنیم.» مینو خالقی همچنین تاکید کرد، «ما به صورت بنیادی در موضوع رسانه و نظارت با اشکالات جدی روبرو هستیم که بنده معتقدم با قانون مطبوعات فعلی هیچ کاری نمی‌شود کرد.»

این جلسه با نمایش یک دوگانگی واقعی بین حرف و عمل مدعیان «شفافیت» به پایان رسید. احمد توکلی که مدیر موسسه‎ای است که عنوان «شفافیت» را یدک می‎کشد گرفتار مشکل و دوگانگی بین حرف و عمل شد؛ یکی از مهمانان خطاب به او گفت: «در افشاگری‎ها به صادقی کمک کنید» و توکلی پاسخ داد: «انشا‎الله، حالا ببینیم چی میشه!»

جای تأمل و تاسف دارد که عاملین سلاخی رسانه‎ها با همان تفکرات متحجرانه و ایدئولوژیک و عمدتا بر اساس منافع جناحی و علیه رقبا، بانی و مدعی آزادی بیان و رسانه شده‎اند و برخی از آنان مهمان نشستی هستند که یکی از آنها نماینده مجلس است و از ترس و مصیب‎های افشاگری می‎گوید و دیگری هنوز نمی‌داند باید از او حمایت کند یا نه. با این همه، چنین نشست‌هایی که پس از تظاهرات سراسری مردم افزایش یافته است، می‌تواند مفید باشد و راه را برای افشاگری‌ها و شفافیت‌های واقعی باز کند.