احمد رأفت – هنگامی که سیلویو برلوسکونی نخست وزیر سابق و یکی از ثروتمند‌ترین مردان ایتالیا روز یکشنبه، ۴ مارس، برای انداختن برگه رای به صندوق در حوزه انتخاباتی حاضر شد، با اعتراض یکی از فعالین گروه موسوم به «فمن» مواجه شد که با سینه‌های برهنه فریاد می‌زد: «برلوسکونی تاریخ مصرف تو به پایان رسیده است».
این زن ۲۹ ساله که با کارت روزنامه‌نگاری رسانه‌ای به‌نام «سینه ورلدپرس» اجازه ورود به این حوزه انتخاباتی را یافته بود، «ملودی موسوی نامقی» نام دارد. ملودی، که ایرانی‌تبار ولی شهروند فرانسه است، هنگامی که توسط محافظین نخست وزیر سابق به خارج از حوزه رای‌گیری برده می‌شد، گفت که در اعتراض به اظهارات زن‌ستیز سیلویو برلوسکونی تصمیم به چنین اعتراضی گرفته است. ملودی موسوی نامقی، که پس از شناسایی توسط پلیس بلافاصله آزاد شد، باید در روزهای آینده به اتهام «اختلال در رای‌گیری» در دادگاه حاضر شود.
ایتالیا برای ۱۸امین بار جهت انتخاب مجلس نمایندگان و سنا، از زمان تشکیل جمهوری در این کشور در سال ۱۹۴۸، پای صندوق رای رفت. در این انتخابات ۷۲.۹ درصد از بیش از ۴۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفری که حق رای داشتند برای انتخاب ۶۳۰ نماینده مجلس و ۳۱۰ سناتور رای خود را به صندوق انداختند. شمار شرکت‌کنندگان در انتخابات امسال یکی از بالاترین‌ها بود. تنها در سال ۲۰۱۳ که ۷۵ درصد از دارندگان حق رای به پای صندوق رفتند، حضور مردم پررنگ تر بود، البته به استثنای اولین انتخابات در سال ۱۹۴۸، که ۹۲ درصد از ایتالیایی‌ها در انتخابات شرکت کردند.
بحران تشکیل دولت
نتیجه این انتخابات، چنانکه قابل پیش‌بینی بود، تشکیل دولت جدید را بسیار مشکل خواهد ساخت. ائتلاف میانه- راست که حزب محافظه‌کار«زنده‌باد ایتالیا» به رهبری سیلویو برلوسکونی، حزب خارجی‌ستیز «اتحادیه شمال»، به رهبری ماتئو سالوینی، حزب راستگرای«برادران ایتالیا» به رهبری جورجا ملونی و دمکرات مسیحی‌های «ما با ایتالیا» را در بر می‌گیرد، توانست با ۴۲.۹ درصد آرا در صدر قرار گیرد.
«جنبش پنج ستاره» که توسط یکی ار کمدین‌های سرشناس ایتالیایی به نام به‌په گریلو پایه‌گذاری شده، به تنهایی ۳۵.۶ درصد آرا را به دست آورده است. بازنده اصلی این انتخابات «حزب دمکرات» است که در این انتخابات رهبری ائتلاف میانه- چپ را عهده‌دار بود. حزب دمکرات که ریاست دولت مستعفی را بر عهده دارد، توانست تنها آرای ۱۸.۱ درصد از ایتالیایی‌ها را از آن خود سازد. ماتئو رنزی، دبیرکل این حزب، پس از اعلام نتایج رسمی انتخابات گفت از سمت خود کناره‌گیری خواهد کرد، ولی نه بلافاصله بلکه پس از تشکیل دولت آینده.
هیچ کدام از ائتلاف‌های انتخاباتی یا احزاب، به تنهایی دارای آرای کافی در پارلمان آینده برای تشکیل دولت نیستند. همه در انتظار هستند تا ببینند رئیس‌جمهوری این کشور رهبر کدام حزب را برای تلاش در کنار هم قرار دادن نیروهای لازم برای ایجاد اکثریتی در پارلمان انتخاب خواهد کرد. در قانون اساسی ایتالیا اشاره شده است که رئیس‌جمهور در اولین تلاش باید رهبر اکثریت را مامور تشکیل کابینه کند. در حال حاضر سرجو ماتارلا، رئیس‌جمهور، دو گزینه در مقابل دارد: ماتئو سالوینی کاندیدای ائتلاف میانه- راست، یا لوئیجی دی‌مایو که «جنبش پنج ستاره» برای ریاست دولت آینده معرفی کرده است.
پیروزی عوام‌گرایان
«جنبش پنج ستاره» که از آن به عنوان نیرویی «ضد سیستم» نام برده می‌شود، که قبل از انتخابات هرگونه ائتلافی را با احزاب سنتی غیرممکن و غیرسازنده اعلام کرده بود، امروز تغییر دیدگاه داده است و مذاکراتی پشت پرده با برخی از رهبران ائتلاف میانه- چپ راآغاز کرده است. البته ماتئو رنزی، رهبر کنونی «حزب دمکرات» که شدیدا مخالف چنین ائتلافی است، به همین دلیل استعفای خود را به بعد از تشکیل دولت آینده موکول کرده است. یک ائتلاف بین «جنبش پنج ستاره» و ائتلاف میانه- راست نیز بسیار بعید به نظر می‌رسد. البته تشکیل دولت اتحاد ملی با حضور نیروهای میانه- راست و میانه- چپ هم یکی دیگر از امکانات است. در هر صورت هرگونه ائتلافی بلندمدت نخواهد بود و چه بسا ایتالیایی‌ها مجبور خواهند شد بار دیگر، در انتخاباتی پیش از موعد، به پای صندوق رای بروند.
در جربان کارزار انتخاباتی، مساله مهاجرت‌های غیر قانونی و هجوم پناهجویان از راه دریا به ایتالیا، یکی از موضوعات مطرح، در کنار مشکل بیکاری بود. بر پایه نظرسنجی‌های مختلفی که قبل از انتخابات انجام گرفت، در تناقضی قابل تأمل، بسیاری از خارجی‌تبارانی که شهروند ایتالیا هستند و بنابراین حق رای دارند، در انتخابات ۴ مارس به حرکت پوپولیستی یا عوام‌گرایانه «جنبش پنج ستاره» و یا حزب خارجی‌ستیز «اتحادیه شمال» رای داده‌اند. تنها رنگین‌پوستی نیز که به سنای ایتالیا در انتخابات اخیر راه پیدا کرده در لیست «اتحاد شمال» قرار داشت.
نگاه دولت آینده به ایران
اردشیر، ایرانی‌تباری که در انتخابات اخیر به «جنبش پنج ستاره» رای داده است، به کیهان لندن می‌گوید: «به دو دلیل تصمیم گرفتم به این جنبش رای بدهم. دلیل اول وعده آنها برای بازسازی سیستم در ایتالیا است و دلیل دیگر که شاید مهم‌تر نیز باشد، حمایت به‌په گریلو، رهبر این جنبش، از ایران در مقابل حملات ناجوانمردانه آمریکا و راستگرایان اروپایی است.» همسر به‌په گریلو، کمدین سرشناس ایتالیایی و رهبر «جنبش پنج ستاره»، پروین تاجیک نام دارد و ایرانی‌تبار است. نصرت‌الله تاجیک، پدر پروین که در سال ۲۰۱۳ در ۸۲ سالگی درگذشت، دارای روابط اقتصادی با قرارگاه خاتم‌الانبیا بود و در گذشته بارها از محمود احمدی‌نژاد و سپاه پاسداران تمجید کرده و بر سیاست‌های یهودی‌ستیز و ضد اسرائیلی جمهوری اسلامی ایران صحه گذاشته است. به‌په گریلو هم اخیرا گفته است که در جمهوری اسلامی ایران «زنان از حقوقی بهره‌مند هستند که در بسیاری دیگر کشورها حتی در غرب هم از آن برخوردار نیستند»!
در صورتی که «جنبش پنج ستاره» دولت آینده را تشکیل دهد، به احتمال زیاد سکان وزارت خارجه به امانوئلا دل‌ره، استادیار دانشگاه سپرده خواهد شد. امانوئلا دل‌ره که کارشناس کشورهای بالکان و از حامیان سرسخت اصلاح‌طلبان و حسن روحانی است و در این زمینه حتی نگاهی انتقادی به فدریکا موگرینی، مسئول ارشد اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امنیت، دارد که به گفته او «قاطعانه از برجام و رابطه با جمهوری اسلامی ایران دفاع نمی‌کند».
چرخش در سیاست خارجی ایتالیا
اگرائتلاف میانه و راست بتواند دولت آینده ایتالیا را تشکیل دهد، وضعیت کاملا متفاوت خواهد بود. زمانی که این ائتلاف در گذشته اداره کشور را عهده‌دار بود، وزارت خارجه و وزارت امور اروپایی ایتالیا، نگاهی انتقادی به جمهوری اسلامی ایران داشتند و در بسیاری موارد به یاری مخالفان نظام آمدند. پس از انتخابات جنجال برانگیز سال ۸۸ و اعتراض‌های آن دوران، فرانکو فراتینی، وزیر خارجه وقت ایتالیا، بلافاصله به سفارت کشورش در تهران دستور صدور ویزا‌های اضطراری برای مخالفینی داد که خطر دستگیری آنها می‌رفت.
اگرچه این ائتلاف تا کنون فهرست وزرای احتمالی را اعلام نکرده است، ولی بعید به نظر می‌رسد که سیاست خارجی ایتالیا در قبال جمهوری اسلامی ایران نسبت به سیاست دولت مستعفی میانه چپ تغییر نکند. نزدیکی این ائتلاف به دولت کنونی آمریکا و شخص دونالد ترامپ، بدون شک در سیاست‌های این ائتلاف در صورتی که بر سر کار آید، تاثیرگذار خواهد بود. آنتونیو تایانی، رئیس کنونی پارلمان اروپا می‌تواند به عنوان وزیر خارجه دولت میانه- راست برگزیده شود. انتخاب آنتونیو تایانی که از مخالفان سیاست‌های فدریکا موگرینی است، می‌تواند به چرخشی در سیاست خارجی ایتالیا در خاورمیانه و به ویژه در قبال جمهوری اسلامی ایران بیانجامد.
