فقر و بیکاری در ایران موجب شده تعداد افرادی که به مشاغل کاذب از جمله دستفروشی روی می‌آورند افزایش یابد. در همین رابطه یک کارشناس جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه می‌گوید تعداد دستفروشان شهر تهران در دو سال گذشته با افزایش ۵۰درصدی روبرو شده است.
رحیم زایرکعبه، کارشناس جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه، در گفتگو با خبرگزاری ایسنا از افزایش تعداد دستفروشان در تهران خبر داده و علت این موضوع را مهاجرت، بیکاری و فقر عنوان می‌کند.
این کارشناس جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه می‌گوید گسترش پدیده دستفروشی علل مختلفی مانند بیکاری، توزیع نامناسب فرصت‌ها و امکانات، حاشیه‌نشینی، مهاجرت، بی‌سوادی یا کم‌سوادی، نداشتن سرمایه… دارد به‌طوری که این موارد به‌صورت زنجیروار به هم متصل هستند و در راستای تقویت یکدیگر عمل می‌کنند.
زایرکعبه تأکید می‌کند: «فردی که به دلیل نبود شغل مناسب در یک شهر کوچک مجبور به مهاجرت میشود علاوه بر دامن زدن به حاشیه‌نشینی به علت نداشتن آموزش‌ها و مهارت‌های لازم برای یک شغل مناسب، در تله‌ای گیر می‌کند که مجبور به انتخاب دستفروشی برای کسب درآمد میشود.»
ویژگی مهم دستفروشی از دید این جامعه‌شناس عبارت است از اینکه در رده مشاغل کاذب و واسطه‌ای دسته‌بندی میشود که در مرحله توزیع اقتصادی تاثیرگذار است، البته این تاثیرگذاری از نوع منفی است. او سد معبر، اجاره ندادن، عدم تاثیر در رشد ناخالص ملی، نبود اطلاعات لازم برای گرفتن مالیات، تاثیر بر قاچاق کالا و… را از جمله اثرات منفی دستفروشی عنوان می‌کند.
گفتنی است افزایش پدیده دستفروشی تنها در شهر تهران که مورد اشاره رحیم زایرکعبه است افزایش نیافته و در اغلب مراکز استان‌ها و شهرستان‌های پرجمعیت این پدیده رو به گسترش بوده است.
کارشناسان اقتصادی نیز مانند این جامعه‌شناس گسترش بیکاری و مهاجرت به حاشیه‌شهرها زیر سایه نبود فرصت‌های شغلی را مهم‌ترین عامل دستفروشی عنوان می‌کنند. کارشناسان معتقدند افزایش دستفروشی حاصل نابودی و ورشکستگی واحدهای تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی است.
کارگران بسیاری از واحدهای تولیدی و صنعتی پس از اخراج ناچار هستند برای تأمین مخارج زندگی خود و خانواده‌هایشان به مشاغل کاذب روی بیاورند و در این میان بسیاری از آنها دستفروشی را برای منبع درآمد انتخاب می‌کنند.
در همین حال برخی از کارشناسان نیز دستفروشی را به عنوان معضلی در حوزه مدیریت شهری مورد توجه قرار می‌دهند. صفرعلی نهری قاضیانی، کارشناس و برنامه‌ریز مدیریت شهری، پیشتر در گفتگو با ایسکانیوز گفته بود: «دستفروشی به دلیل نبود اشتغال، نابسامانی اقتصاد و مدیریت ضعیف بوجود آمده و دستفروشی در مترو هم دلیل سوء مدیریت شهری که این مدیران از ابتدا نتوانسته‌اند این موضوع را مدیریت کرده و امروز تبدیل به یک معضل شده است.»
در حالی که از دید بسیاری اقدامات صورت گرفته از سوی شهرداری که در برخورد قهری و بازداشت دستفروشان خلاصه میشود نه تنها کارکرد حل معضل را ندارد بلکه موجب به‌وجود آمدن مسائل بیشتری در جامعه میشود. بارها و بارها ویدئو و تصاویری از برخورد خشونت‌آمیز مأموران شهرداری با دستفروشان در شهرهای مختلف ایران منتشر شده است اما این اقدامات در حالی که موجب کاهش تعداد دستفروشان نشده است بلکه تعداد آنها هر روز بیشتر میشود.
منتقدان برخورد شهرداری با دستفروشان معتقدند شهرداری وظیفه ساماندهی دستفروشان را دارد و راهکارهایی از جمله راه‌اندازی بازارچه‌های روزانه برای تجمع و کسب و کار دستفروشان را پیشنهاد می‌دهند؛ پیشنهادی که شهرداری ترجیح داده به آن بی‌تفاوت بوده و همچنان به برخورد قهرآمیز با دستفروشان پافشاری کند.
