گزارش اکونومیست از سرمایه‎گذاری عربستان در عراق برای کوتاه کردن دست جمهوری اسلامی

مجله اکونومیست در گزارشی به رقابت جمهوری اسلامی ایران و عربستان در عراق پرداخته است و نوشته استفاده عربستان سعودی از قدرت نرم در عراق، جمهوری اسلامی را عصبی کرده است.

در این گزارش آمده اوضاع تقریباً شبیه گذشته شده است، قبل از آنکه صدام حسین در سال ۱۹۹۰ میلادی به کویت حمله کند کشورهای حاشیه خلیج فارس و حاشیه شط‎‌العرب گرد هم آمدند. بسیاری از عربستانی‎ها صاحب زمین و ویلا در بصره بودند و با زنان عراقی ازدواج ‎کرده بودند. اکنون پس از گذشت سه دهه آنها بازگشته‌اند.

عربستان سعودی آخرین تلاش‌های خود را برای تاسیس یک کنسولگری در بصره به کار گرفته است. جایی که خوانندگان عراقی آهنگ‎های عاشقانه می‎خوانند و عراقی‎ها می‌رقصند. ماه گذشته ده‎ها تن از شعرای سعودی به بصره رفتند تا در یک فستیوال ادبی شرکت کنند. خطوط هوایی میان عربستان و عراق رونق گرفته و به جایی رسیده که هر ماه ۱۴۰ پرواز بین دو کشور انجام می‎شود.

تعداد زیادی بنگاه‌های تجاری دولتی که شامل SABIC غول بزرگ پتروشیمی عربستان هم می‎شود نمایندگی‎های خود را در بغداد افتتاح کرده‌اند.

در کنفرانسی که ماه گذشته در کویت برگزار شد عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان یک وام یک میلیارد دلاری و یک خط اعتباری ۵۰۰ میلیون دلار برای بازسازی عراق پس از جنگ با دولت اسلامی (داعش) به این کشور داد.

نفع عربستان در کمک‎ و تقویت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و کوتاه کردن دست جمهوری اسلامی در منطقه است؛ مسئله‎ای که آمریکا نیز به دنبال آن است.

عراق زیر سلطه صدام عربستان را تهدید به جنگ کرده بود و به تازگی هم شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت ایران در مرزهای عراق با سعودی مستقر شده‌اند. در مقابل پادشاه عربستان که خود را امیرالمومنین می‎داند متهم است از سنی‎های جهادی در عراق حمایت مالی می‎کند.

محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، که اصلاحات حکومتی را آغاز کرده از سال ۲۰۱۵ به دنبال بهبود روابط دیپلماتیک با عراق بوده است و بر همین اساس سال گذشته مرزهای عربستان به عراق را باز کرد. او همچنین حمایت مالی از سیاستمداران سنی را به سوی سیاستمداران شیعه که تاثیرگذاری بیشتری دارند تغییر داد.

بن سلمان اخیراً میزبان مقتدی صدر روحانی شیعه و قاسم اعرجی وزیر کشور عراق بود که هر دو رابطه نزدیکی با جمهوری اسلامی دارند.

دیپلمات‌ها به اختلاف میان میزان کمک‎های جمهوری اسلامی و عربستان به عراق نیز اشاره می‎کنند. در کنفرانس کویت با محور بازسازی و توسعه عراق، ایران تقریباً چیزی برای ارائه نداشت. یک مقام برجسته عراقی بعد از کنفرانس کویت گفته بود حالا که عربستان نتوانسته در جنگ ایران را شکست دهد قصد دارد در اقتصاد این کار را بکند.

در کشوری که عرب‎های شیعه بخش بزرگی از جمعیت را تشکیل می‎دهند ایران تلاش می‎کند تاثیر خود را با ایجاد تنش‌های قومی و حمایت شیعیان حفظ کند.

این درحالیست که عربستان هم به دنبال همراه کردن شیعیان با سیاست‌های خود است و روی زنده کردن هویت عربی آنها حساب کرده و عراقی‎ها را علیه فارس بودن ایرانیان می‎شوراند. گرچه پس از سقوط حزب بعث در عراق در سال ۲۰۰۳ احساسات ملی‎گرایانه عرب‎ها فروکش کرد.

بیشترین تمرکز عربستان در بصره به عنوان ثروتمندترین استان عراق است.

پروژه‎هایی که سعودی‎ها برای سرمایه‎گذاری انتخاب می‎کنند شامل طرح‎های پتروشیمی است که در عراق رو به نابودی رفته است و اگر این پروژه‎ها دوباره به راه بیافتند می‎توانند کمک کند که عراق از واردات فرآورده‎های ایرانی بی‌‏نیاز شود.

عربستان سعودی همچنین چشم خود را به اطراف مرزهای عراق دوخته؛ جایی که قصد دارد با استفاده از خاک‎های بهینه‌‏سازی شده مصنوعی و سیستم آبیاری نوین زمین‎های آن را به زمین‎های حاصلخیز برای کشاورزی تبدیل کند.

مقام‎های عراقی امیدوارند که عربستان روی خطوط راه‎آهن نیز سرمایه‎گذاری کند و همچنین خط لوله‏‎ نفت عراق را باز کند؛ خطی که از سال ۱۹۹۰ نفت این کشور را از این طریق به دریای سرخ  می‎رساند تا صادر شود.

گرایش شهروندان عراق در جنوب این کشور به سمت ایران بیشتر است تا جایی که یکی از بزرگراه‎های خود را به نام روح‎الله خمینی رهبر انقلاب اسلامی تغییر دادند.

شیعیانی که از سوی حکومت ایران حمایت می‎شوند در این مناطق دست بالای قدرت را دارند با این حال بعضی‎ها در تهران بسیار عصبی و نگرانند چون یادشان می‎آید که چطور عربستان، عرب‎های عراق و حتی شیعیان این کشور را تحریک کرد تا هشت سال علیه جمهوری اسلامی بجنگند.

از سوی دیگر تاجران ایرانی نگران فاز جدید رقابت در بازار عراق هستند جایی که دومین بازار غیرنفتی جمهوری اسلامی بعد از چین است.

رژیم ایران برای اینکه عراق را بیشتر به سمت خود بکشاند یک منطقه آزاد تجاری بین شلمچه و بصره باز کرده است و تاجرانی در این منطقه آزاد فعال هستند که غیررسمی برای عبور و مرور از طریق مرز خوزستان و ورود به ایران نیازی به ویزا ندارند.

جریانی که در عراق از سوی جمهوری اسلامی حمایت می‎شود در صدد بهم ریختن روابط دیپلماتیک بغداد و ریاض است.

یک مقام ارشد از شبه‌نظامیان مورد حمایت رژیم ایران در بصره می‎گوید، «سه هزار عربستانی به داعش پیوسته‌اند چطور می‎توانیم به قاتل‎های خود خوش‏امد بگوییم؟» روحانیون نجف نیز برای افتتاح کنسولگری عربستان در مقدس‎ترین شهر شیعه دچار شک و تردید هستند. گروه‎های مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق بارها پوسترها و بنرهای افتتاح کنسولگری عربستان در نجف را پایین کشیده و از بین بردند.

با این حال حیدرالعبادی نخست وزیر عراق از رقابت بین ایران و عربستان استقبال می‎کند.

اکونومیست در پایان گزارش خود نوشته، بقیه کشورهای حاشیه خلیج فارس عراق را سیاه‌چاله‌ای مسموم می‎دانند و شاید صبر ولیعهد جوان محمد بن سلمان نیز برای پیاده کردن استراتژی خود تمام شود اما اگر عربستان به دنبال پیروزی است می‌بایست روی بعضی چیزها دست بگذارد مثلاً فوتبال.

دیدار دوستانه‏‌ی تیم‎های فوتبال عربستان و عراق در شهر بصره، نخستین دیداری که بعد از نزدیک به چهل سال انجام شد، فرصت خوبی برای بهبود روابط آنها بود. در این دیدار بازیکنان عربستان با نشان‎هایی از پرچم عراق وارد زمین شدند و در حالی که سعودی‎ها یکی از تیم‎های حاضر در جام جهانی هستند امادر نهایت بازی با حساب چهار بر یک به سود تیم عراق به پایان رسید.