مؤسسه بروکینگز: پاتک اطلاعاتی اسراییل به اسناد اتمی جمهوری اسلامی ایران

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسراییل، روز ۳۰ آوریل (۱۰ اردیبهشت)، در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که نهادهای امنیتی این کشور در یک عملیات سرّی حوالی تهران هزاران صفحه و فایل دیجیتال اطلاعات محرمانه مربوط به فعالیت‎های اتمیِ نظامی جمهوری اسلامی به دست آورده‌اند.

موسسه تحقیقاتی بروکینگز در گزارشی به قلم رابرت آینهورن یکی از شناخته‌شده‌ترین تحلیلگران مسائل بین‌المللی، به این موضوع پرداخته و نوشته اگر صحت اطلاعاتی که نتانیاهو ادعا می‎کند در آن آرشیوهای محرمانه به دست آورده تایید شود آخرین میخ بر تابوت توافق اتمی خواهد بود.

در این گزارش آمده برای آنهایی که به طور دقیق طی این سال‎ها پرونده اتمی جمهوری اسلامی را دنبال می‎کردند گزارش نتانیاهو موضوع چندان عجیبی نبود.

تقویت ارزیابی‌های پیشین

طبق برآوردهای آژانس امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۰۷ و همچنین تحقیقات نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده که تا کنون صورت گرفته ایران در این سال‎ها برای توسعه سلاح‌‏های اتمی تلاش زیادی کرده و قصد داشته ظرفیت و توان بالقوه‌‏ی ساخت سلاح اتمی را برای خود حفظ کند.

در دسامبر سال ۲۰۱۵ بعد از یک بررسی خیلی طولانی از ابعاد نظامی احتمالی برنامه اتمی ایران [گزارشی که به علت عدم همکاری تهران ناقص ماند] آژانس بین‌‏المللی انرژی اتمی متوجه شد که رژیم تهران پیش از سال ۲۰۰۳ برای تولید سلاح اتمی فعالیت‎هایی داشته و بخشی از این پروژه‌ها حتی بعد از سال ۲۰۰۳ نیز ادامه پیدا کرده است. همچنین هیچ گزارش قابل اطمینانی وجود ندارد که نشان دهد ایران بعد از سال ۲۰۰۹ این فعالیت‎ها را دنبال می‌کرده است یا نه.

توافق اتمی که در ژوییه ۲۰۱۵ بین جمهوری اسلامی و ۱+۵ انجام شد بر اساس همین یافته‎ها بود و آمریکا متوجه شد که جمهوری اسلامی به دانش تولید سلاح اتمی دست یافته و توافق اتمی منعقد شد که مانع تولید سلاح اتمی در ایران شود.

استفاده از اطلاعات محرمانه برای تقویت ترامپ

بنا بر این پاتک نهادهای اطلاعاتی اسراییل به آرشیو برنامه‎های سرّی جمهوری اسلامی در دانسته‎های اولیه ما نسبت به تلاش‎های آن در گذشته برای دستیابی به سلاح اتمی یا تصمیم قاطع برای ادامه آن در آینده چیزی را تغییر نمی‌دهد.

با این حال نتانیاهو فراتر از این مسائل رفته و بر اساس آن آرشیوها ادعا کرده ایران گزینه‎ی دستیابی به سلاح اتمی را برای آینده باز گذاشته است. در واقع نخست‌وزیر اسراییل این نکته را مطرح کرده که مدارکی که اخیرا افشا شده سند محکمی بر عزم تهران برای دستیابی به سلاح اتمی است.

نتانیاهو می‎پرسد چرا جمهوری اسلامی فعالیت‎های اتمی خود را پنهان می‎کند و اگر قصد ندارد در آینده پروژه‎ی دستیابی به سلاح اتمی را پیگیری کند چرا با وسواس تمام اطلاعات مربوط به آن را فایل‌بندی و آرشیو می‎کند؟ گرچه این هم استدلالی چندان قوی در پرونده‎ای که نتانیاهو درست کرده نیست.

این درست است که بعضی اطلاعات مربوط به توسعه سلاح‎های اتمی در سال ۲۰۰۳ زیر نظر علی شمخانی دبیر شورای‎ عالی امنیت ملی آرشیو و مخفی شده است، حتی بخشی از گزارش نتانیاهو افشا کرده که ایران در سال ۲۰۱۷ تصمیم به انتقال فعالیت‎های اتمی خود به مکان جدید داشته است اما اینها نشان می‎دهد ایران در حالی که قصد داشته ظرفیت فعالیت‎های اتمی خود را حفظ کند اما عملا به سمت دستیابی به سلاح اتمی حرکت نکرده است.

با وجود تحقیقات گسترده در مورد فعالیت‎های اتمی ایران، ولی برای زیر سوال بردن آن به قول معروف «نیاز به اسلحه‎ای است که هنوز دود از آن بلند ‎شود» تا نشان دهد که ایران در پی زیر پا گذاشتن توافق اتمی و تولید سلاح اتمی است اما تا این لحظه هیچ اسلحه‌ای که از آن دود برخیزد در این گزارش‌ها پیدا نشده است.

از دیگر مسائلی که نتانیاهو مطرح کرده این است که طبق توافق اتمی، رژیم ایران ملزم بوده در مورد فعالیت‏‌های اتمی‌اش که در گذشته داشته شفاف باشد اما این شفافیت را نداشته است. وکلا و حقوقدانان در حال بررسی گزارش نتانیاهو هستند ولی به نظر نمی‌‏رسد چیزی برای اثبات حرف‎های نتانیاهو پیدا شود.

گرچه کشف این اسناد در مورد رفتار ایران موضوع جدی و بنیادینی مطرح نمی‎کند و زمینه قانونی و حقوقی به دست نمی‌دهد که ایران خلاف برجام عمل کرده اما پایه بسیاری محکمی ایجاد می‎کند که دونالد ترامپ به آن استناد کند.

اگر اعتبار اسناد آرشیوی که اسراییل به آن دست پیدا کرده مورد تایید ناظران قرار گیرد، اعتبار جمهوری اسلامی ایران به شدت آسیب خواهد دید.

با اینکه بسیاری از کشورهای غربی اطمینان دارند که تهران برنامه تولید و دستیابی به سلاح اتمی را در دستور کار داشته اما افکار عمومی هنوز در مورد این مسئله تردید دارد و مایل است به انکارهای مکرّر جمهوری اسلامی در این مورد اعتماد کنند.

دروغ بزرگ حکومت ایران که ادعا می‎کرد «هرگز قصد تولید سلاح اتمی را نداشته» و این ادعا اتفاقا بسیار هم موثر بوده حالا دیگر به زیر سوال رفته و حتی آنهایی که با مدارک گذشته قانع شده بودند که رژیم ایران بی‎گناه بوده یا باید ادعاهای آن را فراموش کنند یا اینکه می‎گویند طبق مدارک گذشته دیگر نمی‌‏شود روی رفتارهای آینده ایران حساب کرد.

از سویی دیگر ابهامات در مورد فعالیت‎های اتمی ایران از جمله غنی‌سازی اورانیوم و برنامه‎های موشکی بیش از پیش گسترش یافته است.

حکومت ایران مدعی است که انحرافی از توافق اتمی نداشته و در حال حاضر در یک موضع دفاعی قرار گرفته و این ممکن است ترامپ را به این نتیجه برساند که نواقص برجام را بار دیگر با بریتانیا، فرانسه و آلمان مطرح کند.

با در نظر گرفتن اینکه دسترسی به سایت‎های اتمی ایران از جمله سایت‎های نظامی ممکن نیست، دولت ترامپ می‎خواهد مطمئن شود آژانس بین‎المللی انرژی هسته‌‏ای بر آن سایت‎ها نظارت دارد.

اگر مدارکی که اسرائیل به دست آورده نشان دهد که در سایت‎های نظامی فعالیت‌های مربوط به تولید سلاح اتمی انجام شده و آژانس بین‎المللی انرژی اتمی نیز آن را تایید کند زمینه‌ی کاملا قانونی برای بازدید از این سایت‎ها فراهم می‌‏شود.

برای  حکومت ایران اما بسیار سخت خواهد بود که درخواست ناظران آژانس بین‌‏المللی از سایت‎های نظامی را بپذیرد. اما از سوی دیگر اگر در شرایطی که اکنون پیش آمده است امکان بازرسی‌ها را فراهم نکند به نوعی نقض توافق اتمی (برجام) محسوب شده و برای رژیم دردسرساز خواهد بود.