خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران آن هم چهار روز پیش از موعد تعیین شده (۸ ماه مه به جای ۱۲ مه ۲۰۱۸) از سوی دونالد ترامپ ، و دستور رئیس جمهوری آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، با واکنش‌های مختلفی درسطح بین‌المللی و منطقه‌ای روبرو شده است.
مواضع رسمی کشورهای عرب
در کشورهای عربی همسایه ایران به ویژه امارات، بحرین، عربستان سعودی، قطر، عمان و عراق، برخی علنی از موضع آمریکا استقبال کرده‌اند و برخی از آنها که با رژیم ایران رابطه خوبی دارند مانند عمان و قطر از طریق شورای همکاری خلیج فارس از این موضع حمایت کردند. عراق تا کنون سکوت کرده است. اردن و مصر به صورت نرم از ترامپ و تصمیم او حمایت کرده‌اند و بقیه کشورهای عربی در شمال آفریقا مانند الجزایر، تونس، مراکش در حال حاضر سکوت را ترجیح داده و هنوز موضعی نگرفته‌اند.
تنها کشوری که از رژیم ایران حمایت کرد، سوریه است که حتی با صدور بیانیه‌ای آمریکا را محکوم کرد.
عربستان سعودی دقایقی پس از پایان سخنانی ترامپ در بیانیه‌ای رسمی از سوی وزارت خارجه این کشور از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای با ایران و اعمال تحریم‌های مجدد اقتصادی علیه جمهوری اسلامی استقبال کرد.
ریاض در بیانیه رسمی خود اعلام کرد، جمهوری اسلامی ایران از درآمدهای اقتصادی ناشی از رفع تحریم‌ها در جهت ادامه فعالیت‌های خود برای بی‌ثبات کردن منطقه و توسعه برنامه موشک‌های بالستیک و حمایت از گروه‌های تروریستی از جمله حزب‌الله و شبه‌نظامیان حوثی استفاده میکند.
این بیانیه می‌افزاید: «تایید گذشته ریاض نسبت به توافق هسته‌ای مبتنی بر ضرورت تلاش برای جلوگیری از اشاعه تسلیحات کشتار جمعی در منطقه خاورمیانه و جهان بود.»
عربستان سعودی همچنین ابراز امیدواری کرده که جامعه جهانی موضع جدی و متحدی علیه جمهوری اسلامی ایران و «اقدامات خصمانه» آن برای بی‌ثبات کردن اوضاع منطقه و حمایت از گروه‌های تروریستی اتخاذ کند.
در بیانیه سعودی آمده است، دولت ایران بزرگترین جنایت‌ها را در حق سوری‌ها مرتکب شده و در کشتن بیش از از نیم میلیون شهروند سوری شریک است.
فهد الشقیران: مشکل پادشاهی سعودی با رژیم ایران است و نه با مردم ایران
کیهان لندن علت این استقبال سریع کشورهای عربی همسایه ایران از تصمیم دونالد ترامپ را از فهد الشقیران یکی از تحلیلگران و نویسندگان روزنامه شرق الاوسط جویا شد وی در پاسخ گفت: «همانطور که می‌دانید سعودی از اولین کشورهایی بود که از توافق اتمی ایران با غرب رسما استقبال کرد با این امید که ایران دریچه‌ای به سوی جامعه بین‌المللی باز کند و در ساختن صلح و ثبات در منطقه بکوشد و همچنین با محدود شدن فعالیت هسته‌ای آن نگرانی منطقه و جهان برطرف شود اما آنچه اتفاق افتاد برعکس شد؛ رژیم ملاها در ایران گستاخ‌تر شد؛ دخالت‌ها و تهدیدهای این رژیم در منطقه بیش از سه برایر قبل از توافق رسید بطوری که فرماندهان سپاه که یک دولت موازی و با نفوذتراز دولت‌های به ظاهر رسمی در ایران هستند هر روز کشورهای عربی اطراف خودشان را تهدید می کنند و متاسفانه اموالی که اوباما پس از توافق به آنها داد و پول فروش نفت را هزینه شبه‌نظامیان فرقه‌گرا در عراق و سوریه و یمن وحمایت از تروریست‌ها در منطقه کردند. بنابراین امیدی که عربستان و کشورهای عربی هم‌پیمانش به نتایج مثبت توافق اتمی بسته بودند برباد رفت و نتایج آن بسیار فاجعه‌بارتر شد به همین دلیل این کشورها پس از ۴۰ سال تلاش برای مهار رفتار خصمانه ایران اکنون دیگر به نقطه به بن‌بست رسیده‌اند.»
فهد الشقیران در پاسخ به این پرسش که برخی می‌گویند موضع پشتیبانی عربستان سعودی از خروج آمریکا عجولانه است و بوی تبعیت بی‌چون چرا از آمریکا می‌دهد نظر او چیست، گفت: «اصلا و ابدا اینطور نیست؛ ما در خیلی از مسائل در گذشته با آمریکا اختلاف داشتیم؛ در زمان ملک عبدالله روابط بسیار خوبی با ایران داشتیم حتی در زمان اوایل دولت احمدی نژاد با اینکه دولت وی در تنش شدید با غرب بود ریاض مستقل عمل می‌کرد و طبیعتا از منافع کشورهای عربی هم‌پیمانش وامنیت آنها هم دفاع میکند؛ اگر پادشاهی سعودی نبود توازنی در منطقه ایجاد نمی‌شد و رژیم ملاها بر مبنای ایدئولوژی سلطه‌جویانه ولی فقیه برهمه جهان اسلام، تمام کشورهای اطراف خود را می بلعید. به نظر من عربستان سعودی در جهت رهبری محور اعتدال در منطقه این موضع را گرفته است. اگر به ایران فرصت ساخت بمب اتمی داده شود مانند این است که ما به ابوبکر البغدادی یا ایمن الظواهری یا عبدالملک حوثی بمب اتم داده‌ایم! رژیم تهران ثابت کرد که هیچ تفاوتی میان اندیشه آن با القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی نیست و همانطور که جهان با پا گرفتن داعش و القاعده و رسیدن این دو به بمب اتمی ممانعت می کند باید از رسیدن رژیم ولی فقیه به بمب اتمی نیز ممانعت کرد. گامی که ترامپ روز گذشته برداشت برای حفظ امنیت جهانی بسیار ضروری است؛ درست مثل ضرورتی که بمباران کشتی‌های نازی‌های آلمان هیتلری توسط چرچیل برای صلح جهانی داشت.»
فهد الشقیران در پایان گفتگو با کیهان لندن گفت: «نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره کنم این است که سعودی‌ها هیچگونه دشمنی با ملت ایران ندارند بلکه عربستان سعودی معتقد است که در هویت دینی، جغرافیایی، فرهنگی، ایرانیان نزدیکترین ملت به دنیای عرب هستند و با بسیاری از نخبگان ایرانی رابطه‌ی بسیار خوبی دارد؛ مشکل پادشاهی سعودی با رژیمی است که ملت خود را به فقر و فلاکت کشیده و تمام ثروت ملی مردمش را برای طرح‌های تروریستی واپسگرایانه هزینه کرده است.»
مصطفی فحص: رژیم ایران در برابر سیاست‌های ترامپ دچار اختلاف است
مصطفی فحص یکی از تحلیگران مشهور جهان عرب و نویسنده برجسته شرق‌الاوسط در مصاحبه‌ای زنده با تلویزیون «الحدث» گفت: «ترامپ با این تصمیم توپ را به میدان اروپایی‌ها و حکومت ایران انداخت. او در را برای اروپایی‌ها و ایران باز گذاشت تا درباره راه‌حل دیگری تصمیم بگیرند. شرط‌های او که برای ماندن در این توافق از اروپاییان خواسته بود برآورده نشد. شرط‌های ترامپ عبارتند از اول، متوقف کردن فعالیت موشکی ایران و جلوگیری از ارسال این موشک‌ها به گروه‌هایی که هیچ ضابطه یا قانونی نمی‌شناسند و به عرف‌های بین‌المللی پایبند نیستند مثل حوثی‌ها. دوم، بازرسی ناگهانی و بدون قید و شرط از تمام مراکز صنعتی به ویژه مراکز نظامی ایران بخصوص تأسیسات سپاه و قبول این شرط برای رژیم ایران بسیار مشکل است؛ سوم، متوقف کردن رفتارهای گستاخانه، مداخله‌جویانه و توسعه‌طلبانه‌ی حکومت ایران در منطقه و نیز گرفتن حق ذخیره‌سازی اورانیوم از ایران برای همیشه و نه فقط تا سال ۲۰۲۵ که در توافق اتمی آمده است. این شرایط برای رژیم اسلامی در ایران سنگین و غیرقابل پذیرش است.»
فحص همچنین افزود: «رژیم ایران در مقابله با ترامپ دچار اختلاف و دودستگی شدید است؛ یک اردوگاه خواستار کوتاه آمدن و مذاکره با اروپایی‌ها برای فشار بر ترامپ است که این جریان را روحانی و دار و دسته‌اش ظریف و غیره هدایت میکنند؛ ولی این گروه فعلا کاری از دستش بر نمی‌آید و اروپاییان هم نتوانستند ترامپ را متقاعد کنند. بنابراین تیم روحانی هیچ افقی در حال حاضر برای ترمیم این توافق اتمی نمی‌بیند چون اروپایی‌ها هم در نهایت اگر مجبور شوند بین ایران یا آمریکا یکی را انتخاب کنند، معلوم است که آمریکا را انتخاب خواهند کرد. جریان جنگ‌طلب جمهوری اسلامی که سپاه آن را هدایت میکند خواستار مقابله است اما هیچگونه ارزیابی از نتایج مقابله ندارد و متردد است که اگر مقابله آغاز شود به کجا خواهد انجامید. رهبر جمهوری اسلامی ایران هم فعلا محتاطانه نظاره‌گر اوضاع است. او طی این مدت نشان داده که از سپاه و فرماندهان آن آرامتر عمل کرده و فکر نمی‌کنم تصمیمات فرماندهان سپاه را تایید کند. به نظر من بیشترین ضرر را روحانی دیده و پس از ان اروپاییان که برای تجارت و قراردادهای کلان با جمهوری اسلامی خود را آماده کرده بودند.»
فحص در باره تناقضاتی که در اظهارات علی لاریجانی رییس قوه مقننه و حسن روحانی رییس قوه مجریه دیده می‌شود گفت: «روحانی رو به اروپایی‌ها اظهار نظر میکند چرا که تلاش دارد اروپاییان را قانع کند که به توافق اتمی پایبند باشند و ایران هم به نوبه خود به توافق اتمی که با آنها بسته پایبند خواهد ماند. روحانی فکر میکند که شاید با حفظ روابط خود با اروپایی‌ها از اهمیت خروج آمریکا بکاهد اما لاریجانی وبقیه به ویژه سپاه می‌خواهد شکست روحانی وظریف را برای همه در داخل ایران به نمایش بگذارند؛ چه بسا سپاه اقدام به کودتا بکند. در اینجا خامنه‌ای به نظر می‌رسد که می‌خواهد کمی عاقلانه عمل کند. الان در ایران رقابت بر سر این است که از این به بعد چه کسی باید این بحران (توافق اتمی) را اداره کند چون از نظر جریان تندرو، روحانی و ظریف شکست خورده‌اند.»
دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس: اقدام ترامپ «شجاعانه» بود
دکتر عبداللطیف لزیانی دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس که نهاد متبوع وی طی یک سال اخیر با تنش بی‌سابقه‌ای در میان اعضای خود روبرو بوده است، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را «اقدامی شجاعانه» خوانده است.
وی با صدور اطلاعیه‌ای از تصمیم ترامپ برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران ابراز خرسندی کرده و گفته است که این اقدام مانع دخالت ایران در امور داخلی کشورهای عربی می‌شود.
شورای همکاری خلیج فارس در سال ۱۳۶۱ با هدف جلوگیری از دخالت‌های جمهوری اسلامی ایران در امور داخلی کشورهای عربی تشکیل شد. این شورا یک نهاد نظامی دارد به نام «درع الخلیج» (سپر خلیج) که در سال ۲۰۱۱ وارد بحرین شد و در آرام کردن اوضاع بحرین و خاموش کردن بحران این شیخ‌نشین کوچک در خلیج فارس نقش اساسی بازی کرد. اعلام موضع از سوی شورای همکاری خلیج فارس یعنی اعلام موضع از سوی همه کشورهای عضو به ویژه کشورهای قطر ، کویت و سلطان‌نشین عمان که دارای روابط خوبی با ایران هستند.
اتحادیه عرب: ضرورت بازنگری در توافق اتمی
اتحادیه عرب نیز که همه کشورهای عربی را در خود گردآورده با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که بازنگری در توافق اتمی بسیار ضروری است.
احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب در بیانیه‌ای گفت که سیاست حکومت ایران در منطقه سیاستی تنش‌آفرین و بی‌ثبات کننده است. ایران حتی اگر بِه توافق اتمی کامل هم برسد در بُعد منطقه‌ای می‌خواهد از طریق نفوذ بر کشورهای عربی برگ برنده‌ای در مقابل آمریکا در دست داشته باشد وما به شدت مخالف این روند هستیم.
وی افزود، ما بارها از ایران خواستیم که رفتار خود را در منطقه تغییر دهد. در تمام کنفرانس‌های چند سال اخیر که در مصر و عربستان سعودی و اردن بر گزار شد از ایران خواستیم روابطی دوستانه با کشورهای منطقه و پیرامون خود داشته باشد.
مصر: دفاع تلویحی از موضع ترامپ
وزارت خارجه مصر، روز چهارشنبه، ۹ مه ۲۰۱۸، در واکنش به تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا درباره خروج کشورش از توافق هسته‌ای با ایران، بیانیه‌ای صادر کرد.
وزارت خارجه مصر در این بیانیه گفته است: مصر با دقت زیاد تصمیم ویژه آمریکا به خروج از توافق امضاشده میان ایران و گروه ۱+۵ درباره برنامه هسته‌ای ایران را دنبال میکند.
وزارت خارجه مصر با متهم کردن حکومت ایران به دخالت در امور داخلی کشورهای عربی، افزود: «مصر از تمایل آمریکا و جامعه جهانی برای پرداختن به همه مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و دخالت‌های ایران در امور کشورهای عربی، بر ضرورت پایبندی ایران به تعهدات کاملش طبق پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی و توافق ضمانت‌های فراگیر با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، که ضامن ادامه وضعیت آن به عنوان کشوری فاقد سلاح اتمی باشد، تأکید میکند.»
این بیانیه «بر موضع ثابت مصر مبتنی بر ضرورت حفظ امنیت و ثبات منطقه و تامین سلامت جانی ملت‌های آن» تأکید کرده و از «سیاست‌هایی که هدفش توسعه دامنه نفوذ در محیط عربی و تاثیر منفی بر امنیت ملی عربی» خوانده شد، ابراز نگرانی کرده است.
امارات: استقبال از خروج آمریکا از برجام
وزارت خارجه امارات متحده عربی نیز با صدور بیانیه‌ای از تصمیم دونالد ترامپ استقبال کرده و بر درستی گام‌های رئیس جمهوری آمریکا در مورد توافق هسته‌ای و اینکه این توافق ضامنی برای عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای در آینده نخواهد بود، تاکید کرد.
وزارت خارجه امارات در این بیانیه از جامعه جهانی و دولت‌های شرکت‌کننده در توافق هسته‌ای خواسته است تا با تصمیم رئیس جمهور آمریکا مبنی بر تخلیه منطقه خاورمیانه از سلاح‌های شیمیایی و سایر سلاح‌های کشتار جمعی همکاری کنند تا امنیت و ثبات بین‌المللی حفظ شود.
بحرین: حمایت کامل خروج آمریکا از برجام
وزارت امور خارجه بحرین نیز با صدور بیانیه‌ای ضمن استقبال از تصمیم رئیس جمهوری آمریکا تاکید کرد که از این تصمیم حمایت کامل میکند و آن را در جهت تعهد آمریکا به مقابله با سیاست‌های حکومت ایران و تلاش‌های مستمر این کشور برای صدور تروریسم در منطقه می‌داند.
بحرین در بیانیه‌اش گفته است که توافق هسته‌ای نواقص بسیاری داشت و مهمترین آنها عدم پرداختن به برنامه موشک‌های بالستیک ایران و تهدید امنیت و ثبات منطقه از سوی رژیم ایران بود. منامه از تصمیم رئیس جمهوری آمریکا استقبال به عمل آورده و با این کشور اعلام همبستگی کرده است. بحرین تاکید کرده که در تلاش‌های واشنگتن برای از بین بردن تروریسم در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی در کنار آن خواهد ایستاد.
در بیانیه بحرین از تمامی کشورهای دیگر امضاکننده توافق هسته‌ای خواسته شده تا در رابطه با این توافق تجدید نظر کرده و اقدامی مشابه اقدام ایالات متحده آمریکا انجام دهند.
اردن: حمایت نرم از تصمیم ترامپ
ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن پس از سخنرانی ترامپ، طی بیانیه‌ای نسبت به پیامدهای خطرناک رقابت تسلیحاتی احتمالی در منطقه خاورمیانه در صورت عدم رسیدن به راه حل سیاسی جهت تخلیه منطقه از سلاح‌های هسته‌ای و سایر سلاح های کشتارجمعی هشدار داد.
وی که در آلمان سخنرانی می‌کرد، گفت، توافق هسته‌ای در مهار جاه‌طلبی‌‌های هسته‌ای رژیم ایران موفقیت‌آمیز بوده است.
الصفدی افزود: «همگی ما نیازمند همکاری برای تضمین ایجاد راه حل برای درگیری‌ها در منطقه و تلاش برای رسیدن به خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی هستیم.»
سوریه: خروج آمریکا از برجام محکوم است
وزارت خارجه سوریه اعلام کرد، جمهوری عربی سوریه تصمیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا به خروج از توافق هسته‌ای با ایران را به شدت محکوم و اعلام میکند این اقدام آمریکا بار دیگر ثابت کرد که این کشور معاهدات و توافقات بین‌المللی را نادیده می‌گیرد و به تعهدات خود پایبند نیست.
این منبع همچنین افزود که واکنش‌های بین‌المللی در محکومیت این تصمیم آمریکا، انزوای ایالات متحده و اشتباه بودن سیاست‌های آن را آشکار کرد؛ سیاست‌هایی که می‌تواند تنش‌ها در جهان را تشدید کند.
مقام مسئول در وزارت خارجه سوریه که مواضع این کشور را بیان می‌کرد یادآور شد: جمهوری عربی سوریه همبستگی کامل خود با «رهبر، دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران» را مورد تأکید قرار داده و کاملا اطمینان دارد که ایران می‌تواند با قدرت از پیامدهای این موضع خصمانه دولت آمریکا، که امنیت و ثبات منطقه و جهان را تحت شعاع قرار می‌دهد، عبور کند.
*منبع: عربیه۲۱، شرق‌الاوسط، الاهرام سوریه، الحدث
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
روند «عربی کردن» هائی را که جمهوری اسلامی با خرج صدها میلیارد تومان از جیب ملت درایران میکند ، خود کشورهای عربی با خرج میلیاردها دلار بهمین منظور در کشورهای آفریقائی وآسیائی میکنند
از عجایب باور نکردی روزگار دشمنی کشورهای عربی با حکومتی است در ایران که همهٔ توانائی خود را بکار میبرد تا کشور ایران را به زیرمجموعه ای از تاریخ وزبان وفرهنگ ودین «عربی» تبدیل بکند.