کره شمالی، الگوی از دست رفته دلواپسان

دیدار تاریخی دونالد ترامپ ۷۲ ساله با کیم جونگ اون ۳۴ ساله در سنگاپور، بدون شک در تاریخ ثبت خواهد شد. این اولین بار است که یک رئیس جمهور آمریکا با یک رهبر کره شمالی دیدار می‌کند. دیداری که بسیاری آن را با دیدار ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا، با مائو تسه‌دونگ رهبر چین در فوریه سال  ۱۹۷۲ میلادی مقایسه می‌کنند. البته اگر در سال ۱۹۷۲ هدف آن دیدار تاریخی برقراری روابط دیپلماتیک بود، دیدار ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸ در سنگاپور با هدف خلع سلاح اتمی کره شمالی انجام گرفت، که مسئله‌ای بس پیچیده‌تر است.

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، در خاتمه نشستی با همتایان کره جنوبی و ژاپنی‌اش در سئول، گفت کره شمالی در سال ۲۰۲۰ میلادی قرار است روند خلع سلاح اتمی را تکمیل کند. تحریم‌هایی که اقتصاد این کشور آسیایی را به فلاکت کشانده است، تنها پس از تکمیل این روند و راستی‌آزمایی‌‌های لازم، برداشته خواهد شد و تا آن زمان شامل «هیچگونه تخفیفی نخواهد بود». مایک پمپئو همچنین تاکید کرد که انصراف کره شمالی از برنامه‌های اتمی «کامل، قابل تائید و بازگشت‌ناپذیر» خواهد بود. این در حالیست که که در بیانیه‌ای که در خاتمه دیدار دونالد ترامپ و کیم جونگ اون منتشر شد، بدون اشاره به جزئیات، صحبت از همکاری‌های گام به گام می‌شود.

خوشبینی به آینده مذاکرات

برخی، توئیت‌های دونالد ترامپ در پیامد دیدار با کیم جونگ اون را بیش از حد خوشبینانه می‌دانند و معتقدند که نمی‌توان به وعده‌های رهبر کره شمالی تا زمانی که اقداماتی جدی در زمینه خلع سلاح اتمی صورت نگرفته باشد اطمینان کرد. این منتقدین به وعده‌های عمل نکرده کره شمالی در گذشته استناد می‌کنند. در سال ۲۰۰۵ میلادی، پدر رهبر کنونی کره شمالی نیز وعده توقف فعالیت‌های هسته‌ای و پیوستن به پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را داده بود، ولی هرگز به آن عمل نکرد. کره شمالی بلافاصله پس از پایان جنگ بین دو کره، در سال  ۱۹۵۳ میلادی، برنامه اتمی خود را آغاز کرد. برنامه‌ای که بدون وقفه تا چند ماه پیش ادامه داشت.

ری هونگ‌ یو، از رهبران سابق حزب حاکم کره شمالی، که ۴ سال پیش از این کشور گریخت و به آمریکا پناه برد، برخلاف منتقدین آمریکایی دونالد ترامپ، دیدار سنگاپور را بسیار مثبت ارزیابی می‌کند و به آینده امیدوار است. ری هونگ یو معتقد است که رهبر جوان کره شمالی مصمم به تغییر است و در وعده‌های خود مبنی بر خلع سلاح اتمی و بازگرداندن کره شمالی به جامعه جهانی صادق است. این رهبر سابق حزب کار کره شمالی، درگیری‌های درونی حاکمیت در کره را بی‌رابطه با این تغییر نمی‌داند و معتقد است که کیم جونگ اون مخالفان مذاکره با آمریکا را در دو سال گذشته از قدرت حذف کرده است.

الگوی از دست رفته

دیدار سنگاپور برای جمهوری اسلامی ایران زنگ خطری است که نگرانی‌های بسیاری را در رأس نظام دامن زده است. محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت حسن روحانی، از رهبر کره شمالی به دلیل اعتماد به رئیس جمهور آمریکا انتقاد کرد. نوبخت در گفتگو با خبرنگاران گفت «رهبر کره شمالی با چه کسی می‌خواهد مذاکره کند؟ آیا فردی که در هواپیما با یک توئیت گروه هفت را دچار اخلال می‌کند قابل اعتماد است؟» اشاره محمدباقر نوبخت به توئیت دونالد ترامپ در بازگشت از اجلاس هفت قدرت اقتصادی در کانادا است که مخالفت خود با بیانیه نهایی آن را بیان کرد.

بهرام قاسمی سخنگوی محمد‌جواد ظریف نیز از رهبر کره شمالی خواست «هشیارانه» رفتار کند و به مخاطب آمریکایی «اعتماد» نکند. بهرام قاسمی در همین رابطه گفت: «با توجه به پیشینه و رفتاری که از آمریکا می‌شناسیم، به ویژه از شخص آقای ترامپ که در مدت ریاست جمهوری‌اش اقداماتی مبتنی بر کارشکنی، خروج از توافق‌ها و تخطی از تعهدات انجام داده است، به ویژه در رابطه با برجام، نگاه خوش‌بینانه‌ای به این مسئله نداریم و معتقدیم کره شمالی باید با هشیاری کامل در این خصوص برخورد کند».

آغاز مذاکره کره شمالی با آمریکا، برای طیف دیگری در جمهوری اسلامی پایان یک سراب است. جناح‌های «دلواپس»، کره شمالی را تا همین چند هفته پیش موفق‌ترین الگو در دشمنی با آمریکا و غرب می‌دانستند و معتقد بودند که جمهوری اسلامی نیز بجای امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ میلادی می‌بایستی همین روش را در پیش می‌گرفت. حسین شریعتمداری مدیر منصوب علی خامنه‌ای در مؤسسه غصب‌شده‌ی کیهان، در سرمقاله‌ای نوشته بود کره شمالی «نمونه موفقی از مقاومت بجای سازش است» که «به درخواست آمریکا برای مذاکره پاسخ مثبت نداد و برنامه‌های هسته‌ای و موشکی خود را غیرقابل مذاکره اعلام کرد». حسین شریعتمداری در همین سرمقاله مدعی بود که «مذاکرات فاجعه‌آمیز ایران با آمریکا» دلیل عدم آمادگی کره شمالی بر عدم مذاکره با آمریکا است!

انزوای اقتصادی

احمد زیدآبادی ازروزنامه‌نگاران سرشناس داخل کشور، برخلاف حسین شریعتمداری، معتقد است که جمهوری اسلامی برای حفظ برجام و مناسبات با غرب، باید بر سر میز مذاکره بازگردد و امتیازات دیگری را به غرب بدهد. احمد زیدآبادی در کانال تلگرامی خود می‌نویسد اروپایی‌ها برای حفظ مناسبات اقتصادی با ایران باید به توافق جدیدی دست یابند که آمریکا هم بطور نسبی با آن موافق باشد. حفظ برجام، به گفته این تحلیلگر، بدون امتیازدهی ایران و مذاکره بر سر مسائل دیگری چون برنامه‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای امکان‌پذیر نیست.

ملاقات رهبر کره شمالی با دونالد ترامپ در سنگاپور، بدون گرفتن هیچگونه امتیازی در آغاز مذاکرات عملا جمهوری اسلامی را در موقعیت ضعیف‌تری قرار می‌دهد. بلافاصله پس از این دیدار، شرکت‌های مهم کره جنوبی و ژاپن، چون هوندای و مزدا، نیز اعلام کردند که بازار ایران را ترک خواهند کرد. با توجه به اینکه این دو کشور آسیایی از جمله مهمترین مشتریان نفت و گاز ایران هستند، خروج آنها از بازار ایران می‌تواند عواقب سنگینی برای اقتصاد بحران‌زده جمهوری اسلامی داشته باشد. شرکت‌های نفتی هند، دیگر مشتری مهم ایران نیز اعلام کردند به خرید نفت از جمهوری اسلامی پایان خواهند داد.

انزوای سیاسی

در روزهای گذشته دامنه انزوای سیاسی جمهوری اسلامی در سطح جهانی نیز گسترش پیدا کرد. پارلمان کانادا به توقف مذاکرات برای از سرگیری روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران رأی داد. کانادا در سال ۱۳۹۱ سفارت خود در تهران را تعطیل کرد و دیپلمات‌های جمهوری اسلامی در این کشور را «عناصر نامطلوب» خواند. همزمان پارلمان کانادا به لایحه مهمتر دیگری نیز رأی داد و نام سپاه پاسداران را به فهرست سازمان‌های حامی تروریسم افزود. این تصمیم با آرای حزب محافظه‌کار و لیبرال به تصویب پارلمان کانادا رسید، در حالی که تا کنون حزب لیبرال به رهبری جاستین ترودو، نخست وزیر کنونی، سرگرم مذاکره با جمهوری اسلامی برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک بین دو کشور بود.

پرونده حمایت ایران از حوثی‌ها در یمن نیز می‌تواند بار دیگر در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گیرد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در گزارشی که برای شورای امنیت ارسال کرده است می‌نویسد قطعاتی از موشک‌هایی که حوثی‌ها به سمت پادشاهی سعودی شلیک کرده‌اند بدون هیچگونه تردیدی ساخت جمهوری اسلامی است.

در همین گزارش آمده است که طراحی و شکل ظاهری این موشک‌ها نیز شباهت بسیاری به موشک‌های ساخت جمهوری اسلامی دارند. در گزارش آنتونیو گوترش همچنین اشاره شده است که برخی از اسلحه‌های ضبط شده در یمن نیز ساخت جمهوری اسلامی هستند.

برپایه این گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد، دور از انتظار نیست که باردیگر قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران به خاطر نقض تحریم‌های تسلیحاتی یمن در دستور کار قرار گیرد. در ماه فوریه سال جاری میلادی، قطعنامه مشابهی به دیل استفاده روسیه از حق وتو، در شورای امنیت به تصویب نرسید. این بار روسیه می‌تواند از این حق استفاده نکند.
احمد رأفت

[کیهان لندن شماره ۱۶۵]