نویسندگان آلمانی‌زبان نگران گسترش راست‌گرایی و کاهش کتابخوانی و مرگ ادبیات

چهل و دومین «روزهای ادبیات آلمانی‌زبان» روز یکشنبه ۸ ژوئیه در شهر کلاگنفورت اتریش به همایش پر جنب و جوش خود پایان می‌دهد.

در این همایش که از شامگاه ۴ ژوئیه آغاز شده است، ۱۴ نویسنده آلمانی‌زبان از کشورهای آلمان، اتریش، اوکراین، سویس و ترکیه آثار منتشر نشده خود را می‌خوانند و یک هیئت داوران هفت نفره پس از نقد و بررسی آثار خوانده شده، به بهترین آنها ۵ جایزه نقدی اعطا می‌کند. جایزه ۲۵ هزار یورویی اینگبورگ باخمن مهمترین آنهاست.

جایزه اینگبورگ باخمن به عنوان ادای احترام به این شاعر زن اتریشی اعطا می‌شود که در سال ۱۹۷۳ میلادی در سن ۴۸ سالگی بدرود حیات گفت. مجموعه شعرهای «زمان سپری شده»، «فراخوان خرس‌های بزرگ»، «آخرین شعرهای منتشر نشده»، «همه روزها»، «عشق را برایم توضیح بده»، «شکایت» و «حقیقی» از جمله آثار وی هستند.

اینگبورگ باخمن در سال ۱۹۲۵ در شهر کلاگنفورت اتریش دیده بر جهان گشود و در سال ۱۹۷۳ در رم درگذشت. او در سال ۱۹۶۴ میلادی جایزه معتبر جورج بوشنر آلمان و چهار سال بعد جایزه بزرگ اتریش در حوزه ادبیات را کسب کرد. علاوه بر این در طول حیات باخمن، جایزه گروه ۴۷، جایزه حوزه فرهنگی اقتصاد آلمان، جایزه ادبی شهر برمن، جایزه ادبیات شنیداری نابینایان جنگ، جایزه منتقدان آلمان و جایزه آنتون ویدگاس به وی تعلق گرفت.

رقابت ۱۴ نویسنده برای کسب ۵ جایزه

جایزه های دوم تا پنجم به ترتیب عبارتند از: جایزه رادیو آلمان (۱۲۵۰۰ یورو) جایزه کلاگ (۱۰ هزار یورو)، جایزه شبکه‌های تلویزیونی دولتی ( ۷۵۰۰ یورو) جایزه مخاطبان (۷۰۰۰ یورو) و بورسیه شهر کلاگنفورت به مبلغ ۵ هزار یورو.

امسال نامزدهای دریافت جایزه در این همایش ۵ روزه عبارتند از: باو بیرگ، مارتینا کلاوادچر، اوزگول دوندار، رافائلا ادلباور، اشتفان گروتسنر، یوشوا گروس، آلی کلاین، اشتفان لوزه، لنارد لوس، تانیا مالیارچوک، آسلم نفت، یاکوب نولته، تونیا تی سیورس، آنا اشترن.

«روزهای ادبیات آلمانی‌زبان» طی چهل و دو سال خود را به عنوان یکی از همایش‌های تاثیرگذار ادبی تثبیت کرده و بحث‌های آن معمولا در محافل ادبی با جدیت دنبال می‌شود. در پنج روزی که روزهای ادبیات آلمانی‌زبان در کلاگنفورت اتریش برگزار می‌شود، این شهر شاهد انجام برنامه‌های متعددی است که هزاران علاقمند به کتاب، ادبیات و هنر را به این شهر می‌کشاند.

جشن گشایش این همایش شامگاه چهارشنبه ۴ ژوئیه با حضور صدها تن از هنرمندان و سیاستمداران سرشناس اتریش و اروپا برگزار شد و در همین مراسم ۱۴ نویسنده زن و مرد در همایش معرفی شدند.

نقد راستگرایی و بیگانه‌ستیزی

امسال، با توجه به سیاست‌های تندی که اتریش و آلمان در برابر بحران پناهندگی در پیش گرفته‌اند، مسئله رشد فزاینده‌ی راستگرایی و بیگانه‌ستیزی در سراسر اروپا به مهمترین گرانیگاه بحث‌های همایش تبدیل شد.

فریدون زعیم اوغلو نویسنده ترکیه‌ای ساکن آلمان که آثار او اغلب در شمار «پرفروش‌ترین‌ها» بوده است، در سخنرانی افتتاحیه مراسم، این بحث را با بیانی ادیبانه گشود. برخی دیگر از نویسندگان نیز، در کنار خواندن آثار خود برای هیئت داوران، اغلب در گفتگو با مخاطبان به این مشکل پرداختند.

زعیم اوغلو نویسنده رمان‌های پرفروش  که در سال‌های گذشته خود برنده جایزه اصلی روزهای ادبیات آلمانی‌زبان بوده است، امسال به عنوان سخنران اصلی مراسم گشایش همایش برگزیده شده بود. او در سخنرانی خود از جمله گفت: «نویسنده‌ی راستگرای با صداقت وجود ندارد».

نویسنده رمان‌های «هفت برج»، «روسری»، «لیلا»، «اوانگلیو و ایزابل»، با اشاره به چرخش به راست در اروپا، پدرسالاری حاکم بر جهان غرب و جهان اسلام را همزمان با نفرت علیه بیگانگان، زنان و تهی‌دستان، انگیزه‌های اصلی راستگرایان و بیگانه‌ستیزان اروپا دانست.

حرف بی‌معنای روز در اروپا

زعیم اوغلو در همین زمینه افزود: «یک دست راستی نه منتقد سیستم است، نه مخالف آن. او علاوه بر این نگران شهروندان هم نیست. کسی که وارد بازی علیه دیگران می‌شود و به جان آنها می‌افتد، دست راستی است، همین. کسی که در مسیر تامین حقوق تهی‌دستان می‌کوشد، یک انساندوست است، همین. چیزی به نام روشنفکر راستگرای باصداقت یا نویسنده راستگرای باصداقت وجود ندارد».

این نویسنده ترک‌تبار به همکاران خود هشدار داد که متاثر از فضای رسانه‌ای، رفتار راستگرایان را توجیه نکنند. وی گفت: «نسبت دادن انگیزه‌های اصیل به راستگرایان، آنطور که برخی نویسندگان ستون‌های ادبی عمل می‌کنند، به کسی کمک نمی‌کند. مسئله راستگرایان تنها و تنها سنگربندی در برابر غیرخودی است. بحث بر سر سرزمین پدری، حرف بی‌معنای روز است».

ادبیات علیه سیاست؟

بیگانه‌ستیزی و راستگرایی در شرایطی به گرانیگاه بحث‌های نویسندگانی چون زعیم اوغلو تبدیل شده است که سه حزب تشکیل‌دهنده دولت ائتلافی آلمان بر سر اخراج سریع پناهندگانی که تقاضای آنان رد شده، بازگرداندن بی‌درنگ پناهجویانی که از یک کشور سوم اروپایی به آلمان وارد می‌شوند و استقرار اجباری پناهجویان در کمپ‌هایی شبیه بازداشتگاه تا پایان رسیدگی به درخواست آنها، به توافق رسیده‌اند.

از سوی دیگر، آخرین نظرسنجی شبکه اول تلویزیون آلمان نشان داده است که بحث‌های کشدار درباره پناهجویان حوصله آلمانی‌ها را سر برده و سبب شده است که ۸۲ درصد آنها نسبت به کار دولت ابراز نارضایتی کنند. در این میان به ویژه هورست زهوفر وزیر کشور آلمان، به عنوان نخستین برانگیزنده این بحث و کسی که با تهدید به استعفا، چهارمین دولت آنگلا مرکل را با خطر از هم پاشیدن روبرو کرد، ۱۶ درصد از هواداران خود را از دست داده است.

وزیر کشور آلمان در عین حال رئیس حزب سوسیال مسیحی در ایالت بایرن نیز هست که بطور سنتی متحد حزب دموکرات مسیحی محسوب می‌شود، اما از سال ۲۰۱۵ به این سو، با ورود صدها هزار پناهجو به آلمان به سرسخت‌ترین منتقد سیاست‌های آنگلا مرکل تبدیل شده است.

یک دادخواست آتشین

روزنامه دیتسایت آلمان درباره سخنان فریدون زعیم اوغلو نوشته است: “«سخنرانی فریدون زعیم اوغلو یک دادخواست آتشین بود. اگرچه او کسی نیست که بخواهد باورهای خود را در یک مقاله خلاصه کند ولی وقتی در آلمان پیرامون ایجاد مراکز ترانزیت پناهجویان بحث می‌شود و دولت اتریش نه تنها روندی تهاجمی علیه پناهجویان در پیش گرفته، بلکه نهادهای فرهنگی و مطبوعاتی را مورد تهاجم قرار داده، باید آرزو کرد که صداهای زیادی به سخنان زعیم اوغلو بپیوندند».

این روزنامه آلمانی در فرازی دیگر به کاهش علاقه مردم به کتاب و ادبیات اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در ماه‌هایی که مسائلی مانند بحران بازار کتاب، کاهش تعداد خوانندگان و پایان فرهنگ کتاب به شدت و بیش از پیش مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، به سختی می‌توان به یاد هانس ماگنوس انسنزبرگر* نیفتاد که «مرگ ادبیات» را هشدار می دهد.»

*هانس ماگنوس انسنزبرگر، شاعر و نویسنده و روزنامه‌نگار سرشناس آلمان، زاده‌ی ۱۹۲۹ در نورنبرگ و یکی از پرکارترین شاعران و نویسندگان آلمان است. از او تا کنون ۱۲ مجموعه شعر و ده‌ها مجموعه مقالات ادبی و اجتماعی منتشر شده است.

*منبع: روزنامه دیتسایت
*نویسنده: Wiebke Porombka
*ترجمه: جواد طالعی