در کارگاه پرورشی «بنیاد آموزشی پرشیا»: هدف، تربیت افراد مستقل و مفید است

«بنیاد آموزشی پرشیا» کارگاه آموزشی خود را تحت عنوان پرورش شخصیت و توانایی‌های اجتماعی برای آموزگاران مدارس فارسی بریتانیا روز شنبه ۲۲ سپتامبر در «مرکز کامیونیتی بارنت» و روز بعد، ۲۳ سپتامبر، در کتابخانه مطالعات ایرانی در لندن برگزار کرد.

عنوان این برنامه معرف محتوای کارگاه است که مورد استقبال آموزگاران مدارس فارسی قرار گرفت.  شیو‌ه‌ی ادار‌ه‌ی جدید و ابتکاری جلسات این کارگاه توسط خانم طاهره دانش و همراه با علاقه و اشتیاق خود آموزگاران به برآمدن «توفان اندیشه‌ها» منجر شد و حضور فعالی را از سوی حاضران دامن زد. شرکت‌کنندگان در این جلسه  می‌گفتند که با دستاوردها و افزوده‌هایی بردانش خود از این کارگاه بیرون آمده‌اند. مسئول پروژه می‌گوید که پس از برگزاری این کارگاه چندین درخواست برای تکرار آن- و نیز برگزاری کارگاه‌های مشابه- در مدارس دیگر فارسی به بنیاد پرشیا رسیده است که  همین نیز بیانگر مفید و آموزنده بودن این کارگاه‌هاست.

ولی ببینیم جریان از کجا شروع شده است. طاهره دانش در این مورد می‌گوید، «بنیاد آموزشی پرشیا در لندن در بدو تأسیس در طول بیست سال هدف خود را کمک به آموزش در میان ایرانی‌تباران قرار داده. با آغاز دور‌ه‌ی جدید فعالیت در دو سال پیش ما متوجه شدیم در دنیای آموزش و پرورش، امروزه مباحثی مانند «پرورش شخصیتی» و «تربیت مدنی» و یا اجتماعی بر سر زبان‌هاست و مباحثی مانند توانمندسازی و حرکت در جهت رشد و پرورش شخصیتی و اجتماعی بسیار اهمیت پیدا کرده. این در حالیست که در میان ایرانیان  این موضوع آن اهمیتی را که شایسته است (آنطور که علوم و تکنولوژی در نزد ایرانیان دارند) هنوز نیافته است.» او ادامه می‌دهد، «ما در بنیاد پرشیا، پس از مشورت با مسئولین مدارس ایرانی و تحقیق و کند و کاو و نیز با شرکت در چندین کنفرانس در این‌ زمینه متوجه شدیم که جای خالی این مباحث در جامعه ایرانی به شدت محسوس است. وقتی دقیق‌تر به جامعه ایرانی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که همگی ما از فقدان اعتماد اجتماعی و مردمسالاری و موانع جدی در برابر تفکر مستقل، بدبینی افراطی، افزایش خشونت در همه عرصه‌ها و بخصوص خشونت جنسی و… رنج می‌بریم. همگی اینها نشانه‌های ضربه‌ها و آسیب‌های پس از ستیز و جنگ و کشتار هستند. پس از این مشاهدات ما به این نتیجه رسیدیم  که بسیار طبیعی است که جامعه ایرانی چنین مسائل و مشکلاتی داشته باشد. از جامعه‌ای که تنها در صد سال گذشته- نگوییم بطور مستمر در طول سده‌های گذشته- شاهد انقلاب و جنگ و جنبش‌های سیاسی و کشتار و سرکوب خشن آنها بوده چه انتظار دیگری می‌توان داشت؟ چطور می‌توان خوشباورانه امید داشت که ازعارضه‌های مشابه به دور باشد؟ اینها مشکلاتی جاافتاده در جامعه ماست و تنها با آموزش منظم و دقیق می‌توان آنها را به مرور ریشه‌کن کرد.»

طاهره دانش همچنین می‌گوید، «در بریتانیا، دولت واحد درسی پرورش شخصیت را  به عهده مدارس گذاشته است. این در حالیست که  مدارس بریتانیا در حال حاضر دارای مشکلات مالی و محدودیت‌های فراوانی هستند. بنابراین  معلمان زیر فشار کار زیاد و محدودیت زمان دیگر از عهد‌ه‌ی این واحد درسی بر نمی‌آیند.  دیگر آنکه اساساً سپردن این نوع آموزش و پرورش فقط به مدارس درست نیست زیرا مرحله اول رشد فردی انسان از بدو تولد تا شش سالگی بیشتر در خانه و توسط والدین و اطرافیان نزدیک صورت می‌گیرد که تاثیرات بسیار عمیق در شکل‌گیری شخصیت انسان دارد.»

بخش نخست کارگاه آموزشی بنیاد پرشیا با صحبت از تئوری‌های دکتر ماریا مونتسوری آغاز گشت. طاهره دانش در توضیح نظریات این پژوهشگر علوم تربیتی گفت، بیشتر کسانی که نام این مربی معروف تعلیم و تربیت را شنیده‌اند بر این گمان هستند که تئوری‌های این زن فرهیخته تنها برای کودکان در کودکستان است. در حالی که اینطور نیست. تئوری‌های اصیل موتسوری تا پایان دوره متوسطه است. ضمنا عمق این تئوری‌ها آنها را برای کاربُرد و تبیین موارد مربوط به بزرگسالان نیز مناسب می‌کند. جمله‌ی معروفی در این تئوری وجود دارد که می‌گوید: به من یاد بده که خودم از عهد‌ه‌ی انجام کارهایم بر آیم. یعنی هدف آموزش در تئوری‌های مونتسوری تربیت یک انسان مستقل و مفید است. به عبارت دیگر، پایه‌های این تئوری، پرورش شخصیت سالم و انسانی مفید برای جامعه است.

در واقع برنامه‌های این کارگاه‌های آموزشی بنیاد پرشیا بر اساس تئوری‌های دکتر ماریا مونتسوری و همچنین تئوری‌های دکتر مارتا نسبام در مورد رویکرد قابلیتی استوار است. اینها با همدیگر تبیین‌کنند‌ه‌ی خصوصیات زندگی سالم در رابطه با سه قدرت انسان است که در فرهنگ ایرانی از قدیم گرامی‌ داشته شده و در قالب پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک بیان شده است.»

پس از استراحتی کوتاه، در بخش دوم برنامه، بحث با این پرسش از معلمان حاضر آغاز شد: به نظر شما آموزش و پرورش چیست؟ تعریف‌های متفاوتی توسط شرکت‌کنندگان ارائه شد و سرانجام در جمع‌بندی آمد که قطعاً ابعاد مختلفی از آموزش و پرورش در تعاریف مختلف بیان شده است ولی همگی آنها بیشتر مربوط به دور‌ه‌ی قبل از گسترش وسیع «آی تی» و وسایل ارتباطی جدید و مربوط به قرن بیستم هستند. در حالی که در دنیای قرن ٢١  اطلاعات در دنیای مجازی بسیار فراوانند و آزادانه و سریع- حتی آنی- می‌توان به آنها دست یافت.

طاهره دانش در این زمینه گفت «در تعاریف سنتی و قدیمی‌ از آموزش فرض بر این است که آموزگار مخزن دانش و اطلاعات و دانش‌آموز تهی از آنهاست. آموزش در این نگرش، منتقل کردن اطلاعات موجود در مخزن پُر معلم  به دانش‌آموزان فاقد آن اطلاعات ویا در مخازن خالی آنهاست. به بیان دیگر، محتویات «سرهای پُر» از اطلاعات معلم به «سرهای خالی» دانش‌آموزان ریخته می‌شود و آنها را «پُر» می‌کند.

تئوری‌های جدید دیگر چنین رویکردی به آموزش و پرورش ندارند چرا که انسان از سه توانایی اندیشه و گفتار و کردار برخوردار است. هر انسان و دانش‌آموزی «معدن» خاص خود را متشکل از این سه توانایی و استعداد‌ها و نیز شخصیت ویژه‌اش دارد. نقش کلاس و معلم آن است که شرایطی پیش آورد که جواهر موجود در «معدن» هر یک از دانش‌آموزان استخراج شود. برای این کار، هم زبان تشویق نیاز است و هم وجود یک الگو که نشان دهد کار چگونه باید صورت گیرد تا دانش‌آموز در آینده مستقلاً  کار را انجام دهد. یعنی از راه آموزش و پرورش (تشویق و الگو) جواهرات این معادن استخراج می‌شود. در ارتباطی مکمل با این مسائل،  باید از سنین پایین بچه‌ها را در تصمیم‌گیری‌ها و عملی کردن آنها و مسئولیت‌پذیری در این امر شرکت داد تا به رشد شخصیت آنها و مستقل بار آمدن آنها  کمک کند. به این ترتیب بچه‌ها از حالت مصرف‌کننده صرف و بدون حس مسئولیت در می‌آیند و مفید بودن به حال اطرافیان را می‌آموزند.»

طاهره دانش در توضیح بیشتر این نکات  مهم گفت که «پرورش شخصیتی حتماً باید با قابلیت ارتباط‌گیری و همکاری با افراد دیگر تکمیل شود. یعنی پرورش شخصیت بدون جُفت مدنیت غیرممکن است.»

ادامه بحث بطور طبیعی به مدیریت هر پروژه رسید که در آن هدف و انگیزه از راه‌اندازی پروژه‌ها بسیار مهم است. طاهره دانش توضیح داد، «پیش‌شرط موفقیت هر پروژه هم در سه عامل خلاصه می‌شود و اینطور نیست که پول و بودجه می‌تواند حلال همه‌ی مشکلات باشد. این سه عامل برای موفقیت یک پروژه عبارتند از «یکدلی»، «توانمندسازی» و «تشویق» که همگی بر تئوری‌های جدید آموزشی و پرورشی که خصوصیات آن را برشمردیم استوار هستند. اما زمانی ما می‌توانیم به نیت و انگیز‌ه‌ی هر کس و از جمله مبتکر پروژه دست یابیم که ببینیم و مطمئن شویم که در اندیشه و گفتار و کردار او هماهنگی وجود دارد.»

وی در ادامه گفت، «قابلیت عبارت است از توانایی+ استعداد. چیزی که در ما ایرانیان باید تقویت شود است زیرا در دوره‌هایی از تاریخ در شرایطی بسر برده‌‌ایم که حکومت‌ها به توانایی‌ها، استعدادها و قابلیت‌ها میدان نمی‌‌‌داده‌اند.»

در ادامه‌ی این بحث گفته شد که مفهوم و نیت از آموزش باید روشن و شفاف باشد. یعنی اینکه آموزگار با خودش صادقانه این پرسش را مطرح کند که هدف ازفعالیت او در زمینه‌ی  آموزش و پرورش چیست؟ آیا این است که به دانش‌آموزان کمک کند تا به رشد شخصیتی سالم و مستقل و مفید به حال اجتماع برسند یا اینکه او در پی آن است که دانش‌آموزان در خدمت وی قرار گیرند؛ این یک پرسش حیاتی است.

در پایان کارگاه آموزشی بنیاد پرشیا در صحبتی کوتاه از خانم طاهره دانش خواستیم در مورد «بورس تحصیلی مریم میرزاخانی» که توسط این بنیاد در نظر گرفته شده، توضیحاتی برای خوانندگان کیهان لندن بدهد.

خانم دانش توضیح داد که با توجه به اهمیتی که ایرانیان برای علوم و تکنولوژی قائل هستند و به منظور تشویق بانوان برای تحصیل در رشته‌های علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات این بورس در نظر گرفته شده. این جایزه شامل ۱۵۰۰پوند بریتانیاست و تنها به زنان تعلق می‌گیرد. دریافت‌کنند‌ه‌ باید مقیم و یا تبعه بریتانیا باشد و وارد دانشگاه «یو سی ال» Univesity College London هم شده و در مقطع فوق لیسانس  یا دکترا مشغول باشد.

به گفته‌ی خانم طاهره دانش، نخستین برند‌ه‌ی این بورس تحصیلی بنیاد پرشیا هم‌اکنون در دانشگاه «یو سی ال» مشغول تحصیل است.

برای اطلاع علاقمندان باید بگوییم که کلوب تربیت بچه‌ها در کارگاه‌های خلاقیت، فرهنگ و آموزش از آخر این هفته  در مدارس «تربیت» و «رازی» و در مدارس دیگر از اواخر اکتبر برگزار خواهد شد. کارگاه خلاقیت، فرهنگ و آموزش راهکارهایی را در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌دهد که خلاقیت را به منظور کمتر کردن فاصله‌ی موفقیت تحصیلی و اجتماعی در میان اقشار مختلف در مرکز آموزش قرار می‌دهد.

والدین و علاقمندان برای شرکت در سمینارها و کارگاه‌های بنیاد آموزشی پرشیا می‌توانند با ایمیل زیر تماس بگیرند:
[email protected]