۲۷ آذر / ۱۸ دسامبر از سوی سازمان یونسکو به عنوان روز جهانی مهاجران نامگذاری شده است. بر اساس آمارهایی که تا کنون از سوی سازمان ملل منتشر شده است هم‌اکنون بیش از ۲۰۰ میلیون انسان در جهان، مهاجر تلقی می‌شوند.
آمارهایی که پیشتر از سوی شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور انتشار یافته بود حاکی از مهاجرت دست‌کم ۷ درصد از جمعیت کشور که چیزی حدود شش میلیون نفر است، به خارج از کشور است با این حال سازمان ثبت احوال ایران رقم ایرانیان خارج از کشور را نزدیک به ۵ میلیون دانسته. ارقام منتشرشده عمدتا مرتبط با سال‌های ۱۳۹۰ است و آمار دقیقی از شمار مهاجران ایرانی در خارج از کشور در دست نیست چرا که تطابق آمار داخل کشور با آمارهای جهانی عمدتا در تضاد است. می‌توان به ثبت آمار سازمان ملل در سال ۲۰۱۴ اشاره کرد که در آن آمار بیش از ۵۲۰ هزار ایرانی که ایران را ترک کرده بودند اشاره کرده که این رقم خود نشان از پتانسیل خروج از ایران را نشان می دهد در حالی که با تحریم و مشکلات اقتصادی عمیق در ایران، احتمال افزایش این ارقام زیاد است. پس از دی‌ماه سال ۹۶ و افزایش اعتراضات عمومی در ایران به دلیل گرانی و در نقد حکومت جمهوری اسلامی موج مهاجرت‌ها در ایران دوباره خیز برداشت.
مهاجرت در تعریف اصولی به معنای جابجایی مردم از مکانی به مکانی دیگر برای کار یا زندگی است. عوامل متعددی در مهاجرت نقش دارد. عدم امنیت جانی و مالی، جنگ، قحطی، نبود بهداشت مناسب و عدم باور به آینده‌ای روشن از جمله عمده‌ترین دلایل مهاجرت به شمار می‌روند. مهاجرت می‌تواند اشکال مختلف داشته باشد. مهاجرت داخلی که طی سال‌های پس از انقلاب و بر اثر جنگ و همچنین مشکلات اقتصادی، مهاجرت روستاییان به شهرها و مناطق حاشیه‌ای به مناطق مرکزی را به همراه داشت. روستاییان در استان‌هایی همچون اصفهان، یزد، کرمان و بسیاری از مناطق دیگر ایران به دلیل کمبود منابع آبی دیار خود را ترک کرده و به شهرهای دیگر پناه برده‌اند. اما مهاجرت‌های خارجی با وجود موانع بسیار از جمله عدم صدور ویزا و یا نبود امکانات مالی با پیش از انقلاب در سال ۵۷ مطلقا قابل مقایسه نیست. ارزش پول ایران طی چهل سال گذشته به پایین‌ترین سطح خود رسیده و همین امر هم سبب مهاجرت و هم مانع آن است! اما آنچه روز جهانی مهاجران را بیش از هر چیز حساس می‌کند مهاجرت از نوع پناهندگی است.
ازدحام جمعیت مهاجران در کشورهایی همچون ترکیه، مالزی و یا جزایر نزدیک به استرالیا این روز را در مرکز توجه قرار می‌دهد.
در رابطه با معضل یا پدیده‌ی پناهجویی باید به جذابیت دلایل مهاجرت نیز نگاهی انداخت. شرایط مساعد در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی از جمله امنیت، آزادی عقیده و باور، بهداشت، درآمد مناسب و همچنین عدم نگرانی از آینده، شهروندان بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آسیا و آفریقا را ترغیب به مهاجرت می‌کند.
شاهپور که دو سال و نیم است به عنوان پناهنده در یکی از شهرهای ترکیه به قصد مهاجرت به آمریکا زندگی می‌کند با وجود آنکه خود از همان اول گفتگو می‌گوید «به خاطر وضعیت سخت انتقال به کشور بعدی و معلوم نبودن وضعیت ده‌ها بار قصد بازگشت به ایران را داشتم» اما بلافاصله توضیح می‌دهد: «اما هر بار به این فکر می‌کنم که دیگر امکان زندگی در ایران را ندارم و امنیتی برایم نمانده است». شاهپور جوانی ۳۲ ساله در یکی از شهرهای نزدیک به آنکارا می‌بایست هر چند مدت اوراق پناهجویی را امضا کند تا نشان دهد در آن منطقه زندگی می کند ولی به همراه همسرش به صورت غیرقانونی در آنکارا زندگی می‌کنند تا بتوانند کار کنند و خرج زندگی را دربیاورند.
وی در مورد دلایل خروجش از ایران درباره باور مذهبی خود و مسیحیت چنین می‌گوید: «من می‌خواستم انتخاب کنم و به خاطر انتخابم از خانواده طرد شدم. مادر و پدرم هر دو پیر و سنتی هستند و چون نمی‌خواستیم آنها را اذیت کنیم از شیراز به تهران رفتیم و مدتی آنجا کار می‌کردم.» نرگس همسر شاهپور در ادامه‌ی سخنان همسرش درباره تفتیش منزلشان توسط مأموران امنیتی توضیح می‌دهد: «تازه زندگی تازه را شروع کرده بودیم که همه چیزمان را بهم ریختند و من آنقدر ترسیده بودم که حد نداشت. او و شاهپور در یک بازداشت دسته‌جمعی مسیحیان بازداشت می‌شوند و پس از ده روز با گرفتن تعهد از بازداشتگاه آزاد می‌شوند. شاهپور می‌گوید: «دیگر راهی جز رفتن و یا ماندن نداشتیم به همین خاطر تصمیم گرفتیم غیرقانونی به ترکیه بیاییم».
روایت شاهپور و نرگس روایت صدها مهاجر نوکیش مسیحی در ایران است که به دلیل نگرانی از بازداشت و مشکلات دیگر راه مهاجرت و فرار را انتخاب کرده‌اند اما در ترکیه با یک روند طولانی که گاه چندین سال نیز به طول انجامد روبرو شده‌اند. وحید که حالا نامش را هرمز گذاشته است پرونده‌ای مشابه با شاهپور دارد و در گفتگو با کیهان لندن می‌گوید: «سه سال پیش قبولی یو ان گرفتم اما هنوز در هیچ جای این دنیا جایی ندارم چرا که هیچ کشوری ما را قبول نمی‌کند».
در آستانه‌ی روز جهانی مهاجران و در همین روز سازمان‌‌های حقوق بشری و سیاسی بسیاری در حالی نشست‌ها و سمینارهای رنگارنگ برگزار می‌کنند که بیش از سه و نیم میلیون پناهنده در ترکیه بسر می‌برند و دیگر کشورهای پناهنده‌پذیر همچون گذشته از آنها استقبال نمی‌کنند.
سنا که به دلیل بهایی بودن در ایران حق تحصیل نداشت و ۴ سال است در دنیزلی ترکیه زندگی می‌کند معتقد است: «پناهندگان فراموش‌شدگان در کل جهان هستند.» وی در پاسخ به این پرسش که مگر بهاییان در اولویت سازمان ملل نیستند به کیهان لندن می‌گوید: «هم‌اکنون در دنیزلی بیش از ۸۰۰ بهایی زندگی می‌کنند و پرونده تمامی این افراد بدون هیچ تغییری متوقف مانده است.» سنا می‌گوید: «من دوستانی دارم که دو سال پیش ای‌سی‌ام‌سی ( روند نهایی پناهندگی) را طی کرده‌اند و منتظر تاریخ پرواز هستند اما این تاریخ پرواز زمانش نمی‌رسد!»
کیان دیگر پناهنده ساکن ترکیه که هم‌اکنون در اسکی‌شهیر زندگی می‌کند دیگر تحملی برایش باقی نمانده است. او مدام بحث تبعیض و بی‌مهری به پناهندگان را مطرح می‌کند و معتقد است: «همه شعار می‌دهند، کسی نیست بپرسد این آدم‌ها اصلا زنده هستند یا مرده! یک بیمه درمانی داشتم که آن را هم چند وقت پیش قطع کردند.» وقتی به او یادآوری می‌شود که این گزارش برای کیهان لندن درباره روز جهانی مهاجران و روز آنهاست، می‌گوید: «هیچ روزی برای پناهنده نیست، پناهنده اصلا حقوقی ندارد و نیازی هم به این تبلیغات ندارد اگر واقعا به فکر پناهنده‌ها هستند فکری به حالمان بکنند و ما را از این کشور خارج کنند.»
شرایط پناهندگان نه در ترکیه بلکه در کشور مالزی نیز به همین شکل است. برای صدها پناهنده ایرانی و غیرایرانی در مالزی نامه دیپورت صادر شده است.
با گسترش جنگ و مشکلات اقتصادی در جهان، رفته‌رفته تعداد پناهندگان و مهاجران افزایش پیدا می‌کند. معضل پناهندگان و مهاجران طی سال‌های اخیر یکی از مهمترین موضوعات کلان جهان معرفی شده است. شخصیت های سیاسی و سازمان ملل بارها نسبت به حقوق پناهندگان سخن گفته‌اند. با وجود انتشار اخبار و گزارش‌های متعدد از نقض حقوق پناهندگان در کشورهای گوناگون با این حال تغییری در روند انتقال پناهندگان به کشور سوم صورت نگرفته است.
ترکیه به عنوان بزرگترین مرکز پناهندگان جهان نزدیک به دو و نیم میلیون سوری و ۵۳۰۰ ایرانی و اتباع مختلف از سومالی تا افغانستان را پذیراست. طی چند ماه اخیر نیز روند انتقال پناهندگان به کشور سوم نسبت به دو سال گذشته کمتر و تقریبا متوقف شده است و سازمان ملل نقش تعیین‌کننده در انتقال پناهندگان را از دست داده است.
بر اساس اسنادی که به تازگی منتشر شده است ایالات متحده ۲۰ هزار پناهنده را خواهد پذیرفت و این درحالیست که در سال گذشته کمتر از ۱۵ هزار پناهنده گرفته و در سال آینده نیز این آمار احتمالا کاهش خواهد یافت. با این حال ایالات متحده به عنوان بزرگترین کشور مهاجرپذیر تنها ۵۰۰ ایرانی را به کشور خود راه خواهد داد که از این ۵۰۰ نفر ۲۲۵ کیس پناهندگی دارند.
ترکیه عمدتا سرپل عبور پناهندگان به اروپا شناخته شده و افراد پس از حضور در ترکیه از طریق آدم‌برها (قاچاقچیان انسان) به کشورهای اروپایی منتقل می‌شوند که در این مسیر تا کنون صدها تن دچار صدمات جبران‌ناپذیری شده و حتی جان خود را از دست داده‌اند.
از نظر پناهندگان ساکن ترکیه، روز جهانی مهاجران زمانی به معنای واقعی روز آنان خواهد بود که آنها امید انتقال به کشور سوم را داشته باشند. اما این روند با موانع متعددی از جمله رویکرد ضدپذیرش پناهندگان از سوی بعضی جوامع و همچنین سران کشورها با یأس و ناامیدی روبرو شده است.
