مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیرو بررسی طرح «حمایت از شاغلین فقیر و بیکاران» آمار اشتغال و درآمد خانوارها را مورد بازبینی قرار داده که بر اساس این بازبینی پدیده «شاغلان فقیر» در ایران در حال گسترش است.
هدف از «طرح حمایت از شاغلین فقیر و بیکاران» که اوایل آذرماه امسال در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول و اعلام شد، حساس کردن برنامه‌ریزان و سیاستگذاران به «سطح معیشتی شاغلان و ارائه راهکار حمایتی برای بهبود وضعیت معیشتی این گروه از جامعه» است.
به گزارش خبرگزاری مهر مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی این طرح به استناد آمار و اطلاعات بازار کار اعلام کرده است که در حال حاضر پدیده‌هایی نظیر شاغلان فقیر، دستمزد پائین و اشتغال غیررسمی رو به گسترش است.
یکی از مواردی که در این میان زنگ خطری بزرگ برای جامعه ایران به شمار می‌رود اینست که بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با وجود اینکه «بیکاری سرپرست خانواده» علت اصلی «فقر» به شمار می‌رود اما شاغل بودن سرپرست خانواده نیز به معنای رهایی از فقر نیست و بخش قابل توجهی از کسانی که اکنون در گروه خانواده‌های فقیر به شمار می‌روند، دارای سرپرست شاغل هستند.
مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، خانوارهای فقیر را به دو گروه کلی طبقه‌بندی کرده است؛ نخست خانوارهایی که سرپرست آنها خارج از بازار کار هستند و حتی در گروه افراد جویای کار نیز قرار ندارند که بر این اساس این گروه ۴۰درصد از فقرا را تشکیل می‌دهند.
گروه دوم نیز خانوارهای دارای سرپرست شاغل و یا سرپرست جویای کار هستند؛ این گروه از خانوارهای فقیر ۶۰درصد از فقرا را تشکیل می‌دهند. بر اساس این مطالعه پژوهشی، شاغلان فقیر هر چند از نظر اقتصادی، فعال و توانایی کسب درآمد بیشتر یا تأمین خانواده خود را دارند؛ اما سه عامل عدم اشتغال، اشتغال ناقص و درآمد کم از مهمترین عوامل فقیر بودن این خانوارها محسوب می‌شود.
گزارش مرکز پژوهشی‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که ۶۱درصد از سرپرستان خانوارهای فقیر شاغل، در بخش مشاغل حقوق‌بگیر بخش خصوصی، حدود ۱۴درصد به عنوان کارکنان مستقل در بخش کشاورزی و حدود ۱۹درصد به عنوان کارکنان مستقل در بخش‌های غیرکشاورزی مشغول به کار هستند.
نتایج منتشر شده در این گزارش همچنین نشان می‌دهد که ۵۳درصد از خانواده‌های فقیر دارای سرپرست شاغل و ۷درصد از سرپرستان این خانوارها، جویای کار هستند که بخش قابل توجهی از خانواده‌های فقیر را شامل می‌شود؛ با این وجود دلایلی مانند اشتغال ناقص، دستمزد پایین، عدم پوشش بیمه بازنشستگی و تعداد بالای افرادی که در کفالت فرد شاغل هستند از مهمترین عوامل فقیر بودن این خانوارها محسوب می‌شود.
بر اساس تعریف آماری، افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی می‌شود که به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن شغل با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری یا سایر موارد کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند و خواهان اشتغال کامل در هفته هستند.
همچنین به استناد این گزارش، «دستمزد پایین» یکی دیگر از مهمترین عوامل وجود شاغلان نیازمند حمایت است. در چنین شرایطی اما سئوال‌های مربوط به دستمزد افراد شاغل از آمار مرکز آمار ایران حذف شده است و نمی‌توان اطلاع درستی نسبت به وضعیت درآمدی نیروی کار شاغل در کشور داشت و در نتیجه نمی‌توان تعداد دقیق خانواده‌های فقیر را محاسبه کرد.
