در شرایطی که حجم کار بنادر ایران در تخلیه و بارگیری کالا در سال ۱۳۹۷ با کاهش ۱۳٫۹ درصدی روبرو شده است برخی فعالان اقتصادی معتقدند که اگر خودتحریمیهای داخلی اجازه دهد ایران در شرایط تحریم هم میتواند صادرات کالا داشته باشد.
بر اساس آمارهای گمرک، میزان تخلیه و بارگیری بنادر در سال ۱۳۹۷ معادل ۱۳۴٫۶۸ میلیون تن بوده است که در قیاس با مدت مشابه سال ۹۶ که میزان تخلیه و بارگیری رقمی معادل ۱۵۶٫۵۰ میلیون تن بود، حاکی از کاهش ۱۳٫۹ درصدی میزان تخلیه و بارگیری در ۱۷ بندر کشور شامل بنادر آبادان، آستارا، «امام خمینی» (بندر شاهپور)، امیرآباد، انزلی، بوشهر، جاسک، چابهار، خرمشهر، اسکله «شهید باهنر» در بندر عباس، اسکله «شهید رجایی» در بندر عباس، فریدونکنار، قشم، گناوه، لنگه، نکا و نوشهر است.
بر اساس این آمارها، میزان عملیات تخلیه و بارگیری در ۱۲ ماهه سال ۱۳۹۷ در بخش کانتینری ۱۹٫۷۵ میلیون تن، فله خشک ۴۷٫۶۴ میلیون تن، فله مایع پنج میلیون تن، جنرال کارگو ۱۸٫۹۹ میلیون تن و مواد نفتی ۴۳٫۲۹ میلیون تن بوده است.
عملیات تخلیه و بارگیری در بخش کانتینری کاهش ۳۵٫۸ درصدی، مواد نفتی کاهش۱۰٫۲ درصدی، جنرال کارگوکاهش ۱۳٫۶ درصدی، فله مایع رشد ۱۱٫۲ درصدی، فله خشک کاهش ۶٫۷ درصدی و عملیات کانتینری کاهش ۳۵٫۸ درصدی در سال ۱۳۹۷ داشته است.
این در حالیست که میزان عملیات تخلیه و بارگیری در مدت مشابه سال پیش در بخش کانتینری ۳۰٫۷۷ میلیون تن، فله خشک ۵۱٫۰۶ میلیون تن، فله مایع ۴٫۵۰ میلیون تن، جنرال کارگو ۲۱٫۹۸ میلیون تن و مواد نفتی ۴۸٫۱۹ میلیون تن بوده و در مجموع میزان ۱۵۶٫۵۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری در بنادر کشور در یک سال به ثبت رسیده است.
این آمار در حالی از کاهش حجم فعالیت بنادر کشور خبر میدهد که برخی فعالان اقتصادی این کاهش را نتیجه سیاستهای نادرست دولت میدانند و نه، آنگونه که از سوی برخی مسئولان ادعا میشود، تحریمهای آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران.
در همین رابطه محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفتگو با خبرگزاری ایرنا گفته است که «میتوانیم شرایط صادراتی را بهتر کنیم زیرا تحریمها تنها مربوط به کشور آمریکاست و بقیه کشورها وارد این تحریمها نشدهاند.»
این فعال اقتصادی معتقد است که «میتوان مانند گذشته در همه زمینهها مانند پتروشیمی، صنایع غذایی، کشاورزی و صنعتی رشد تولید و صادرات را داشته باشیم، البته اگر خودتحریمیهای داخلی اجازه دهد!»
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران همچنین افزوده است که «مهمترین بازار برای ایران بازار عراق است؛ زیرا این کشور شریک سنتی ما در سالهای گذشته بوده و بزرگترین بازار صادراتی ایران نیز به شمار میرود. از سوی دیگر روابط سیاسی بسیار گستردهای با این کشور داریم. بنابراین موضوع تحریمها در اینجا کمتر میتواند خودنمایی کند.»
از سوی دیگر فاطمه مقیمی عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است با از میان رفتن برخی موانع داخلی احتمال افزایش حجم صادرات ایران وجود دارد. او با اشاره به اینکه در بخش صادرات یکی از فاکتورهایی که میتواند در قیمت تمامشده محصول تاثیرگذار باشد قیمت حمل و نقل است گفته که «اگر مبنا را بر این اساس بگذاریم که قیمت تمام شده به اندازه معقول و منطقی پایین بیاید و قابلیت رقابت شود، میتوانیم به افزایش صادرات و فروش کالا امیدوار باشیم.»
فاطمه مقیمی افزوده است: «اگر ناوگان مرتبی داشته باشیم و سرمایهگذاری در آن امکانپذیر باشد، میتوانیم مدیریت قیمت تمام شده را در بحث حمل و نقل داشته باشیم.»
به گفته مقیمی دنیا در بنادر به نسل چهارم رسیدهاند اما در ایران همچنان به شکل سنتی رفتار میکنیم اما با ارتقای بنادر میتوان رقابتپذیری خود را حفظ کرد زیرا حمل و نقل ترکیبی از ابتدا و تا انتها کل فرآیند جامع مربوط به جابجایی را شکل میدهد و بر قیمت تمام شده محصولات موثر است.
گفتنی است کارشناسان معتقدند توجه دولت به تکمیل زنجیره تولید تا صادرات و به خدمت گرفتن واردات برای جهش صادراتی میتواند ایران را برای عبور از شرایط سخت اقتصادی یاری کند. در این میان توجه به بازارهای صادراتی و البته برداشتن موانع داخلی اهمیت بسزایی خواهد داشت.
با این وجود به نظر میرسد تمرکز اصلی دولت روحانی پس از اجرایی شدن تحریمهای اقتصادی آمریکا علیه ایران بر صادرات نفت و گاز و محصولات پتروشیمی متمرکز شده است. این در حالیست که در ازای پول نفت حجم زیادی از کالاهای بیکیفیت و بنجل وارد کشور میشود. در چنین شرایطی تولیدکنندگان داخلی نه تنها از حمایتهای دولت برای هموار کردن مسیر صادرات کالا در شرایط تحریمی برخوردار نیستند بلکه با ورود کالاهای بیکیفیت اما ارزانقیمت بازار تولیدات آنها نیز با رکود روبرو میشود.