کدام شخصیت‌های حقیقی و حقوقی برای گرفتن ارز دولتی، رانت و نفوذ داشتند؟

از سال گذشته که دولت در تصمیمی ناگهانی دلار را تک‌نرخی و قیمت آن را ۴۲۰۰ تومان اعلام کرد بانک مرکزی به تعدادی از شخصیت‌های حقوقی و حقیقی برای واردات کالا ارز دولتی اختصاص داد. با شکست پروژه دلار ۴۲۰۰ تومانی نیز سایتی با عنوان نیما راه‌اندازی و قیمت ارز دولتی در آنجا تعیین و باز به برخی این ارز تعلق گرفت.

اختصاص ارز دولتی یک کانال رانتی باز کرد و موجب شد افراد دارای رابطه و نفوذ بتوانند مبالغی هنگفت ارز دولتی دریافت اما کالاهای وارداتی را با قیمت ارز آزاد محاسبه و به فروش برسانند و سود هنگفتی را به جیب بزنند.

اکنون بر اساس آمارهای بانک مرکزی در سال گذشته ۲۵ میلیارد یورو ارز دولتی از سوی بانک مرکزی به فعالان اقتصادی داده شده است که ۶٫۸ میلیارد یورو ارز دولتی در اختیار ۲۵ شرکت و ۳ میلیارد یورو به شرکت‌های دو خانواده مشهور تعلق گرفته است.

در همین رابطه روزنامه شرق روز سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت در گزارشی دو فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) و اشخاص حقیقی دریافت‌کننده ارز نیمایی را مورد بررسی قرار داده است.

بر اساس این گزارش در یک سال گذشته بیش از ۱۰ هزار شخصیت حقیقی و حقوقی در مجموع مبلغی بالغ بر ۲۵ میلیارد یورو ارز معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند که از این مقدار، بیش از ۶٫۸ میلیارد یورو در اختیار ۲۵ شرکت اول این فهرست ۱۰هزارتایی قرار گرفته است؛ ۲۵ شرکتی که شامل چند شرکت واردات نهاده‌های دامی، صنایع غذایی و خودروسازی می‌شود. در بین شرکت‌های دریافت‌کننده ارز، ۳ میلیارد یورو به شرکت‌های دو خانواده مشهور تعلق گرفته است.

در این گزارش آمده است که برعکس فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی بر پایه دلار ۴۲۰۰ تومانی که بانک مرکزی برای همه ارزهای غیر یورو، معادل یورویی ارز پرداختی را نیز محاسبه و اعلام کرده است، در فهرست دریافت‌کنندگان ارز نیمایی، خبری از معادل یورویی ارزهای دریافتی نیست.

از سوی دیگر، در بخش مربوط به نام شرکت‌های دریافت‌کننده ارز در جداول اعلامی بانک مرکزی، در بسیاری از موارد شاهد حذف و اضافه قسمتی از نام شرکت‌ها هستیم که جمع‌بندی میزان ارز دریافتی از سوی این شرکت‌ها را کمی مشکل می‌کند. با این‌ حال در شماره امروز دو فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) و اشخاص حقیقی دریافت‌کننده ارز نیمایی را بررسی کرده‌ایم که نشان می‌دهد در یک سال گذشته بیش از ۱۰ هزار شخصیت حقیقی و حقوقی در مجموع مبلغی بالغ بر ۲۵ میلیارد یورو ارز معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند که از این مقدار، بیش از ۶٫۸ میلیارد یورو در اختیار ۲۵ شرکت اول این فهرست ۱۰ هزارتایی قرار گرفته است؛ ۲۵ شرکتی که شامل چند شرکت واردات نهاده‌های دامی، صنایع غذایی و خودروسازی می‌شود. در بین شرکت‌های دریافت‌کننده ارز ۳ میلیارد یورو به شرکت‌های دو خانواده مشهور تعلق گرفته است.

همچنین فهرست اشخاص حقیقی دریافت‌کننده ارز نیمایی نشان می‌دهد در یک سال اخیر ۷۹۸ نفر در مجموع بیش از ۲۳۲ میلیون یورو ارز نیمایی دریافت کرده‌اند؛ افرادی که بعضا مدیر یا عضو هیئت‌مدیره شرکت‌هایی هستند که به‌عنوان شخصیت حقوقی نیز در فهرست دریافت‌کنندگان ارز نیمایی یا دولتی دیده می‌شوند.

جالب اینجاست که به گزارش رسانه‌های دیگر برخی منتقدان تک‌نرخی شدن دلار یا همان ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز در میان فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی هستند. خبرگزاری «نود اقتصادی» چند روز پیش مدعی شد شرکت «پرسال|م متعلق به پدرام سلطانی عضو سابق اتاق بازرگانی ایران که همواره منتقد سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده، مبلغی بیش از یک میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است!

اکنون در گزارشی که روزنامه شرق منتشر کرده نیز برخی دیگر از این افراد به طور تفکیک شده بررسی شده‌اند:

 مدلل در صدر! 

جمع‌بندی آمارهای ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد شرکت مجتمع کشت‌وصنعت و روغن‌نباتی ماهیدشت کرمانشاه که برندهای مشهوری مانند غنچه، سارا، نازگل، دالاهو و گل‌آرا را به بازار عرضه می‌کند، بیشتر از دیگر شرکت‌ها ارز خارجی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. این شرکت خصوصی که بخشی از سرمایه جواد مدلل، واردکننده مشهور نهاده‌های دامی است، در یک سال گذشته بیش از۸۲۷ میلیون یورو ارز دولتی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. در ادامه این گزارش باز هم نام مدلل را خواهید خواند.

جیب به جیب در دولت

نگاهی به آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولت ایران که در یک سال گذشته مانند دیگر سال‌های پس از انقلاب وظیفه واردات کالا برای تنظیم بازار را بر عهده داشته، برای واردات کالاهای ضروری در سال گذشته معادل بیش از ۶۰۵ میلیون یورو ارزهای گوناگون دولتی بر پایه دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است.

یک شرکت دیگر مدلل

شرکت «آواتجارت صبا» سومین شرکت در فهرست بزرگترین دریافت‌کنندگان ارز دولتی است که برای واردات نهاده‌های دامی بیش از ۵۲۹ میلیون یورو ارز دولتی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. این شرکت نیز که جزیی از سرمایه مدلل است، در سال‌های اخیر به ایجاد انحصار در بازار نهاده‌های دامی متهم است؛ ادعایی که موافقان و مخالفانی جدی دارد، اما نمی‌توان کتمان کرد که این شرکت، بزرگترین واردکننده و مهمترین بازیگر این بازار در ایران است.

باز هم دولت!

شرکت چهارم در فهرست دریافت‌کنندگان ارز، شرکتی دولتی زیر نظر وزارت کشاورزی است. شرکت سهامی پشتیبانی امور دام کشور بیش از ۴۹۸ میلیون یورو ارز دولتی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی در یک سال گذشته دریافت کرده است.

 فرزند دوم میهن

شرکت طبیعت سبز میهن که فرزند شرکت صنایع غذایی میهن محسوب می‌شود و از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرده است، پنجمین شرکت فهرست ماست که در یک سال اخیر معادل بیش از ۴۹۵ میلیون یورو ارز دولتی بر پایه دلار ۴۲۰۰ تومان برای واردات کالا از بانک مرکزی دریافت کرده است.

این شرکت که مجموعه‌ای از محصولات مانند برنج، روغن، رب گوجه‌ فرنگی، تن‌ماهی و چای را با برند «طبیعت» به بازار عرضه می‌کند، از سوی ایوب پایداری پایه‌گذاری شده و هم‌اکنون نیز خانواده پایداری این مجموعه بزرگ را اداره می‌کنند. با این‌ حال طبیعت سبز میهن تنها شرکت پایداری‌ها نیست که در این فهرست به آن اشاره خواهیم کرد.

میهن مادر

شرکت مجتمع صنایع غذایی میهن، ششمین شرکت در فهرست ماست که به نوعی مادر شرکت پنجم فهرست محسوب می‌شود. این شرکت را که سال ۱۳۵۴ برادران پایداری تأسیس کرده‌اند، با بستنی‌هایش برای ایرانی‌ها شناخته شده است. البته چند سال پیش یکی از دو برادر این مجموعه را ترک کرد و برند خود با نام دومینو را راه انداخت، اما نمی‌توان کتمان کرد بستی میهن همچنان مهمترین برند بازار بستنی در کشور است. صنایع غذایی میهن در یک سال گذشته بیش از ۳۸۰ میلیون یورو ارز دولتی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دریافت کرده است.

باز هم مدلل

شرکت هفتم فهرست بزرگترین دریافت‌کنندگان ارز دولتی نیز یک شرکت دیگر از مجموعه سرمایه‌های خانواده مدلل است. شرکت کرمانشاه دانه که توسط عبدالعلی مدلل اداره می‌شود، در زمینه خوراک دام فعال است و در یک سال گذشته، بیش از ۳۰۵ میلیون یورو ارز دولتی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دریافت کرده است.

و یک مدلل دیگر

ردیف هشتم فهرست بزرگترین دریافت‌کنندگان ارز دولتی را نیز یک شرکت دیگر متعلق به خانواده مدلل در اختیار گرفته است. شرکت کلهر دانه جنوب که در زمینه خوراک دام و طیور فعالیت می‌کند، در سال ۱۳۸۸ تأسیس شده و در یک سال گذشته ۲۸۱ میلیون یورو معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی برای واردات نهاده‌های دامی دریافت کرده است.

اولین خصولتی فهرست

شرکت نهم این فهرست یک شرکت خصولتی است. شرکت فجر اعتبار که سهامداران عمده آن صندوق بازنشستگی کشوری و مؤسسه جهاد استقلال وابسته به وزارت جهاد کشاورزی هستند، در زمینه واردات خوراک دام فعالیت می‌کند و سال گذشته بیش از ۲۷۰ میلیون یورو معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دریافت کرده است. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت این شرکت موفق‌ترین شرکت خصولتی در دریافت دلار ۴۲۰۰ تومانی از بانک مرکزی در یک سال گذشته بوده است.

برنج مشهور

شرکت آریا تجارت سده در یک سال گذشته بیش از ۲۳۴ میلیون یورو ارز دولتی معادل دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. این شرکت را که از اصفهان برخاسته، با برند مشهور برنج خاطره می‌شناسیم.

اشخاص حقیقی چقدر ارز نیمایی گرفتند؟

صدرنشینی یک گمنام

با جمع‌بندی فهرست‌های منتشر شده توسط بانک مرکزی مشخص می‌شود در صدر فهرست اشخاص حقیقی دریافت‌کننده ارز نیمایی، شخصی با نام علیرضا نوربخش قرار دارد که بیش از ۱۴ میلیون و ۵۳۸ هزار یورو ارز نیمایی دریافت کرده است. نام نوربخش پیش‌ از این، در جریان انتشار فهرست دریافت‌کنندگان ارز نیمایی برای واردات کاغذ بر سر زبان‌ها افتاده بود و در آن زمان تلاش رسانه‌ها برای یافتن ردپایی از نوربخش در میان فعالان بازار کاغذ به جایی نرسیده بود.

با این‌ حال در تلاش دوباره برای یافتن ردی از او، یک آگهی تأسیس شرکت یافتیم که نشان می‌دهد در شهریور سال ۱۳۹۲ علیرضا نوربخش، متولد ۱۳۴۶ با شراکت هادی اسدی‌غیاثوند، متولد سال ۱۳۶۰، شرکتی با نام «تقدیر کاغذ تدبیر» را برای واردات و صادرات محصولات سلولزی و تهیه، خرید و فروش انواع مواد اولیه موردنیاز صنایع کاغذسازی، جعبه‌سازی و ماشین‌آلات وابسته به آن تأسیس کرده‌اند. این شرکت نیز در میان فعالان صنعت کاغذ شناخته‌شده نیست.

واردکننده بزرگ موز

حسین بهشتی [پدر داماد حسن روحانی] دومین نام در فهرست بزرگ‌ترین دریافت‌کنندگان ارز نیمایی برای واردات در میان اشخاص حقیقی واردکننده موز و صادرکننده سیب است که به گفته خود، ۴۰ درصد صادرات سیب کشور را انجام می‌دهد و ۴۵ سال است در این بازار فعالیت می‌کند. بهشتی ۸ میلیون و ۹۳۳ هزار یورو ارز برای واردات موز دریافت کرده است.

واردکننده برنج

محسن قادری، سومین نام در فهرست بزرگ‌ترین دریافت‌کنندگان حقیقی ارز نیمایی است که بیش از شش‌ میلیون و ۹۲۷ هزار یورو ارز نیمایی دریافت کرده است.

این محسن قادری را نباید با محسن قادری، مدیرعامل شرکت شاپرک اشتباه گرفت و درباره این قادری فقط می‌توان گفت که او یک شرکت با مسئولیت محدود به نام «آسیا گستر قادری» در دی‌ماه سال ۱۳۹۴ با سرمایه ۱۰۰هزار تومان با موضوع واردات و صادرات کلیه کالاهای مجاز بازرگانی، خوراکی و مواد غذایی تأسیس کرده است و به نظر می‌رسد در زمینه واردات برنج فعال است.

از جنوب کشور!

دو نفر بعدی فهرست دریافت‌کنندگان ارز نیمایی هر دو از جنوب هستند. غلامحسین قلی‌پور، چهارمین نفر در فهرست ماست که در یک سال گذشته ۵ میلیون و ۹۳۴ هزار یورو ارز نیمایی دریافت کرده است.

او عضو هیئت‌ مدیره شرکت «لیان ترخیص اروند» است که در سال ۱۳۸۷ با موضوع فعالیت تأمین نیروی انسانی و خدمات بازرگانی و صادرات و واردات کالا تأسیس شده است.

نفر پنجم فهرست هم ناصر شریف‌زاده است که ۳ میلیون و ۳۱۶ هزار یورو ارز نیمایی دریافت کرده است. شریف‌زاده اگرچه در هیئت‌ مدیره هیچ شرکتی عضو نیست اما عضو حقیقی اتاق بازرگانی بوشهر است.