احمد رأفت (+عکس) دوسالانه هنر ونیز (بیناله) که شنبه ۱۱ مه آغاز به کار کرد، با اهدای شیر طلایی ویژه‌ای از جیمی دارهام هنرمند آمریکایی که در گذشته در ۵ دوسالانه ونیز حضور داشته است، تقدیر به عمل آورد.
شیر طلایی ۸۵امین دوسالانه هنر ونیز به یک هنرمند آمریکایی دیگر، آرتور جافا، تعلق گرفت که با ویدیوئی هنری در رابطه با خشونت به ونیز دعوت شده بود.
هریس اپامینودا هنرمند جوان قبرسی نیز با شیر نقره‌ای که به استعدادهای جوان تعلق می‌گیرد به کشورش باز خواهد گشت.
ریاست هیات داورانی که بهترین‌های این دوسالانه را انتخاب کرد با استفانی روزنتال مدیر یکی از مهم‌ترین گالری‌های برلین بود. دافنه آیاس منتقد هلندی ترک‌تبار، سون‌جونگ کیم مدیر دوسالانه چوانجو در کره، حمزه والکر مدیر هنری لاکس آرت، و کریستینا کوللو مدیر گالری هنرهای مدری پایتخت ایتالیا، دیگر اعضای هیات داوران بودند.
«باشد که در زمان جالبی زندگی کنی»
در دوسالانه هنر ونیز که تحت عنوان «باشد که در زمان جالبی زندگی کنی» امسال از ۷۹ هنرمند از بیش از ۳۰ کشور دعوت به عمل آمده بود که نیری باقرامیان هنرمند ارمنی زاده‌ی تهران و ساکن برلین یکی از آنها بود.
کارهای این هنرمندان در دو محل، غرفه مرکزی در باغ بینال، و در آرسنال به نمایش درآمدند. بسیاری ار کارهای عرضه شده در بخش رقابتی دوسالانه تمهای سیاسی – اجتماعی داشتند که از جمله می‌توان به دو دیوار اشاره کرد.
اولی، دیواری است با آجرهای نیروگاه اتمی چرنوبیل در اوکراین. ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ در نیروگاه اتمی چرنوبیل، نقصی در یکی از راکتورها بزرگترین فاجعه هسته‌ای در اروپا را رقم زد که باعت آلودگی ده‌ها کشور و مرگ و بیماری هزاران نفر در آن سال و سال‌های پس از آن فاجعه شد.
در این دوسالانه، رابطه انسان با طبیعت موضوع بسیاری از غرفه‌های کشوری نیز هست. شیر طلایی بهترین غرفه کشوری به لیتوانی تعلق گرفت که ساحلی را بازسازی کرده بود. ساحلی در کنار دریایی از پلاستیک. غرفه ژاپن نیز با عنوان «تخم مرغ کیهانی» به رابطه انسان با طبیعتی که در آن زندگی می‌کند و مجبور به همزیستی با آن است می‌پردازد. چگونه رستوران‌های زنجیره‌ای یا Fast Food شهرها را می‌بلعند هم عنوان یکی دیگر از کارهایی بود که در این دوسالانه توجه بسیاری را به خود جلب کرد.
دیواری علیه خشونت
اینجی اویند هنرمند سرشناس ترک نیز در غرفه کشورش از رابطه انسان با فضایی که در آن زندگی می‌کند و مشکلات ناشی از این همزیستی صحبت می‌کند. تلاش روزانه برای عبور از مشکلاتی که انسان در هر لحظه با آنها درگیر است. مشکلاتی که تنها به طبیعت خلاصه نمی‌شوند. حضور گسترده پلیس‌های مسلح از جمله در باغ دوسالانه، حکایت از مشکلات دیگری چون تهدید‌های تروریستی دارد.
دیوار دیگری که در این دوسالانه مورد توجه قرار گرفت و داوران نیز ار آن تقدیر به عمل آوردند، دیواری است که از مکزیک به ونیز آورده‌اند. دیواری از خوارز، شهری در مکزیک با بالاترین آمار جنایت و خشونت. دیواری که برای حفاظت از یک دبیرستان دخترانه ساخته شده است!
کریستف بوشل سوئیسی با لاشه یک کشتی که ۲۱ آوریل ۲۰۱۵ با ۸۵۰ مسافرش، حامل مهاجران غیر قانونی‌ای که از لیبی به سمت ایتالیا می‌رفتند، در مدیترانه غرق شد، به دوسالانه آمده است. لاشه این کشتی در محوطه آرسنال ونیز، که در فاصله چندصد متری‌اش چندین کشتی تفریحی لوکس ثروتمندان اروپایی و عرب پهلو گرفته‌اند، نشان از تناقض‌ها و بی‌عدالتی‌های جهان امروز دارد. «کشتی ما» نامی که این هنرمند سوئیسی به این لاشه داده است، اعتراض راستگرایان ایتالیایی و هواداران «هنر ناب» را برانگیخت. پایولو باراتا مدیر بنیاد دوسالانه ونیز می‌گوید «نمایش لاشه این کشتی باید ما را به فکر وا دارد.» یکی از اهالی ونیز که در مقابل این لاشه ایستاده بود به کیهان لندن می‌گوید: «ما در طول سال صدها کشتی تفریحی گران‌قیمت را می‌بینیم که با سرنشینان پولدارشان به ونیز می‌آیند، باید شهامت دیدن این لاشه را نیز داشته باشیم چون چهره دیگری از جهانی است که در آن زندگی می‌کنیم.»
«حرف‌هایی که شنیده نمی‌شوند»
«حرف‌هایی که شنیده نمی‌شوند» عنوان اینستالیشن (چیدمان) هنرمند هندی شیپا گوپتا است. ده‌ها میکروفون آویزان و متن‌هائی که سانسور شده‌اند، در سالنی تاریک به بازدیدکننده این امکان را می‌دهد که دیوار سانسور را بشکنند و به سخنان حذف شده گوش دهند. صداهایی که برخی دولت‌ها تلاش در خاموش ساختن آنها دارند.
غرفه کانادا نیز به صداهایی که سال‌ها خفه شده بودند، صدای سرخپوستان یا بومیانی که از سرزمین خود رانده شده‌اند، اختصاص دارد. ایسلند نیز با فرهنگ بومیان خود به ونیز آمده است. غرفه آذربایجان با کارهایی از سه هنرمند به تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر زندگی انسان‌ها می‌پردازد. اینستالیشن‌های این سه هنرمند صحبت از قابلیت تحمیل نطرات از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و با توجه به نقشی که شبکه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر در انتخابات در کشورهای مختلف داشته‌اند، کارهای هنرمندان آذربایجانی توانست توجه بسیاری را به خود جلب کند.
ندیم کرم هنرمند لبنانی با مجسمه‌های گردانی با عنوان «سیاست گفتگو» به ونیز آمده است. بوق‌هایی که بدون هدف در گردش هستند. ندیم کرم به کیهان لندن می‌گوید «این مجسمه ها دقیقا مانند سیاستمداران ما مرتب و بدون نتیجه در گردش هستند، هرکدام حرف خود را می‌زنند بدون آنکه به حرف‌های یکدیگر و دیگران گوش دهند. نامش را دیالوگ گذاشته‌اند ولی در حقیقت مونولوگ‌های کر و کوری هستند که نمی‌توانند به نتیجه برسند».
نگاه منفی این هنرمند لبنانی بی‌شباهت به نگاه سیروان باران نقاش و مجسمه‌ساز کرد که کارهایش در غرفه عراق با عنوان «سرزمین پدری»به نمایش درآمده است، نیست. سیروان باران می‌گوید «سرزمین همیشه با نام مادر همراه بوده و برای اولین بار هیتلر صحبت از سرزمین پدری کرد. برای من وقتی سرزمین را با نام پدر گره بزنند یعنی متعلق به مردان است، کسانی که بازیگران اصلی جنگ هستند، دقیقا مانند عراق که ۴۰ سال است که می‌جنگد. ما همیشه در جبهه هستیم و به دنبال دشمنی برای جنگ. جنگی مردانه که زنان نه در آغاز و نه در پایان آن نقشی نداشته و نخواهند داشت.»
رالف روگوف مدیر هنری دوسالانه هنر ونیز، در مراسم گشایش آن گفت «ما در دورانی زندگی می‌کنیم که هر روز با پدیده‌هایی درگیر هستیم که دوگانه هستند، غم‌انگیز و همزمان مضحک، زیبا و در عین حال آزاردهنده؛ پدیده‌هایی که چون عشق و نفرت مکمل یکدیگرند.» رالف روگوف که مدیر گالری هیوارد در لندن است، در ادامه افزود «هنر باید این پیچیدگی‌ها را بررسی کند و مخاطبان را در درک مفاهیم یاری رساند.»
حدس زده می‌شود که دوسالانه ونیز، که تا ۲۴ نوامبر ادامه دارد، بیش از ۷۰۰ هزار بازدیدکننده داشته باشد. در سال ۲۰۱۷ بیش از ۶۵۰ هزار نفر از این دوسالانه بازدید کردند. در دوسالانه ۲۰۱۹، حضور هنرمندان ایرانی و ایرانی‌تبار نیز بسیار گسترده و چشمگیر است. کیهان لندن در گزارش جداگانه‌ای به کارهای این هنرمندان خواهد پرداخت.
