درگذشت یوکیا آمانو، سرنوشت مبهم توافق اتمی

یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز دوشنبه ۳۱ تیرماه ۹۸، در سن ۷۲ سالگی درگذشت.

او مدتی قبل اعلام کرده بود به دلیل مسائل پزشکی خواهان کناره‌گیری از مسئولیت ۱۰ ساله‎اش در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. دوره‌ی سوم چهار ساله‌ی او در این مقام در نوامبر سال ۲۰۲۱ به پایان می‌رسید اما سرنوشت برای او طور دیگری رقم خورد.

آژانس در بیانیه‎ای با ابراز تاسف از فقدان این دیپلمات ژاپنی عنوان کرد، وی طی یک دهه گذشته با حمایت اعضا و پشتکار کارکنان آژانس به نتایج ملموسی برای رسیدن به اهداف اتم برای صلح و توسعه دست یافت.

پرچم آژانس بر فراز ساختمان اصلی این سازمان برای بزرگداشت آمانو به حالت نیمه‌افراشته در آمده است.

از رافائل گروسی نماینده آرژانتین در آژانس و کرنل فیروتا رئیس دفتر رومانیایی آمانو به عنوان نامزدهای جانشینی او نام برده می‌شود.

آمانو پنجمین مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که از سال ۲۰۰۹ پس از محمد البرادعی عهده‌دار این پست شد. وی که فارغ‌التحصیل دانشکده حقوق دانشگاه توکیو بود، از سال ۱۹۷۲ در وزارت امورخارجه ژاپن مشغول به کار شده بود.

وی در ماه آوریل ۲۰۰۱ در مقام نماینده ژاپن با عنوان کارشناس دولتی در هیئت سازمان ملل متحد در زمینه مسائل موشکی منصوب و درست سه ماه بعد از آن وارد گروه متخصصان سازمان ملل در زمینه مطالعات منع گسترش و خلع سلاح هسته‌ای شد. آمانو در سفارتخانه‌های ژاپن در ویتنام، واشنگتن و بروکسل نیز حضور داشت و همچنین یکی از اعضای هیئت اعزامی ژاپن به کنفرانس خلع سلاح اتمی در ژنو بود.

آمانو همواره از حامیان پر و پاقرص توافق اتمی کشورهای غربی با جمهوری اسلامی بود و پس از خروج آمریکا از توافق اتمی به دولت ترامپ انتقاد می‌کرد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی زیر نظر او بارها صلح‌آمیز بودن فعالیت‎های اتمی رژیم ایران را تایید کرد اما منتقدین آمانو می‎گویند او با رژیم ایران «مهربان» بود. در همین حال سازمان‎های اطلاعاتی اسرائیل مدارک محرمانه مهمی را در عملیات سرّی از ایران خارج کردند که بر اساس آنها دولت آن کشور ادعا می‎کند رژیم به فعالیت‎های مخفیانه‌ی اتمی خود پس از برجام نیز همچنان ادامه داده است. توافق اتمی متکی بر محدودکردن فعالیت‎های هسته‌ای رژیم ایران و ممانعت از تولید و تکثیر سلاح‌های اتمی بود اما دست‌کم آغاز سریع غنی‎سازی اورانیوم و افزایش غنای آن در هفته‌های گذشته نشان داد که توافق اتمی چفت و بست محکمی برای مهار رژیم ایران نداشته است.