روشنک آسترکی – سیاستهای اقتصادی نادرست دولت در حوزه اقتصادی موجب شده نه تنها توان حمایت از تولیدکنندگان در شرایط تحریمی از میان برود بلکه تصمیمات و رانتهایی که دولت توزیع میکند موجب ویران شدن بخشهای تولید نیز شده است.
پرورش ماهی قزلآلا یکی از حوزههای تولیدی در ایران است که طی سالهای گذشته با همت تولیدکنندگان بازار خوبی در داخل و خارج ایجاد کرده بود.
پرورشدهندگان ماهی قزلآلا اما این روزها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم میکنند و بسیاری از آنها کسب و کار خود را تعطیل کرده و بخش زیادی از تولیدکنندگان نیز با حداقل سود میتوانند مزارع خود را فعال نگه دارند.
جدا از مسائلی چون افزایش هزینهها به دلیل بحران اقتصادی در کشور، یکی از مهمترین مشکلات این تولیدکنندگان شیوع بیماری در میان ماهیانی است که تخم وارداتی آنها در انحصار یک شرکت فرانسوی است!
روحالله فرهی مدیرعامل اتحادیه کشاورزی ماهیان سردابی در گفتگو با خبرگزاری ایلنا درباره بیماریهایی که در میان قزلآلای پرورشی شیوع پیدا کرده گفته است که «بیماریهای VHS ،IPN ،IHN از جمله بیماریهایی هستند که اکنون پرورشدهندگان ماهی قزلآلا درگیر آن هستند و منشاء اصلی شیوع این بیماریها تخم چشمزده وارداتی هستند.»
روحالله فرهی افزوده است که واردات تخم ماهی به ایران در انحصار یک شرکت فرانسوی است: «٨۵ درصد بازار در انحصار یک شرکت واردکننده فرانسوی است. بنابراین از ترس اینکه شرکت واردکننده از فروش تخم چشمزده به تولیدکنندگان امتناع کند گزارشی یا شکایتی ارائه نمیدهند.»
مدیرعامل اتحادیه کشاورزی ماهیان سردابی افزوده است که کمکاری دولت از جمله سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی موجب شد پروش ماهی ایران وابسته به واردات تخم ماهی از خارج باشد.
آنطور که او توضیح داده، این روند موجب شده بسیاری از پرورشدهندگان تخم ماهی چشمزده که در واقع رساندن تخم ماهی به مرحلهای است که مورد استفاده پرورشدهندگان ماهی است، کسب و کار خود را تعطیل کردهاند بطوری که ۱۵۰ واحد از ۱۶۰ واحد تولید و تکثیر بچهماهی ایران طی ماههای گذشته تعطیل شدهاند.
این در حالیست که طی سالهای گذشته تولیدکنندگان بچهماهی در ایران توانسته بودند با بومیسازی و اصلاح نژاد تخم ماهی پیشرفتهای خوبی کسب کنند. دولت روحانی اما بجای حمایت از آنها اجازه داده انحصار واردات در دست یک شرکت فرانسوی باشد و حتی ارز دولتی نیز برای واردات این شرکت اختصاص داده است!
اما واردات انحصاری و فلهای تخم ماهی چشمزده یا همان بچهماهی آمادهی انتقال به استخر پروش ماهی، موجب شده بسیاری از پرورشدهندگان قزلآلا طی سال گذشته ورشکسته شده یا برای جلوگیری از ضرر و زیان، کسب و کار خود را تعطیل کنند.
اوژن اکبری یک پروشدهنده ماهی در استان اردبیل درباره روندی که موجب زیان گسترده پرورشدهندگان ماهی قزلآلا شده به کیهان لندن میگوید: «در نبود نهادهای نظارتی مسئول، بخشی از تخم ماهی چشمزده آلوده و ناقل ویروس هستند. این ویروسها گاهی پنهانند و در شرایط خاص مثلاً وقتی شرایط محیطی استرسزا باشد فعال میشوند.»
این پرورشدهنده قزلآلا نیز سخنان ولیالله فرهی را درباره انحصار واردات تخم ماهی به کشور تأیید کرده و میگوید: «شرکت شیلات گستر سبلان نمایندگی انحصاری تخم چشمزده ماهی آکولند فرانسه را به عهده دارد. حدود هشتاد درصد تخم چشمزده از دو کشور فرانسه و اسپانیا وارد میشود و باقی برندها حدود ۲۰ درصد واردات را دارند.»
اوژن اکبری که چند ماه پیش درگیر بیماری ماهیهای پرورشی وارداتی شد و زیان زیادی به کار وی وارد آمده درباره بیماری بچهماهیها به کیهان لندن میگوید: «زیان ناشی از بیماری ماهی بستگی به این دارد که ماهی در چه وزنی مریض شود و نوع بیماری چه باشد. مثلا ویروس باشد یا باکتری یا انگل یا قارچ. ویروس تا صد درصد گله ماهی را ممکن است از بین ببرد. باکتری بستگی دارد چه نوع باشد، از یکی دو درصد تا هشتاد درصد است. انگل، شایعترین آن انگل «ایک» است که ممکن است تا بیست یا سی و حتا بیشتر ماهیان را از بین ببرد. قارچ تلفات کمتری از دیگر بیماریها دارد اما در مجموع همه بیماریها حتی اگر تلفات کمی در بر داشته باشد موجب میشود طول پرورش و هزینه تولید ماهی به شدت افزایش پیدا کند. در بسیاری از مواقع چون شیوع بیماری در گله ماهی خیلی به سرعت اتفاق میافتد دامپزشک هم نمیتواند از مرگ و میر ماهیها جلوگیری کند.»
این پرورشدهنده ماهی از تجربه شخصی خودش چنین میگوید: «من معادل ۹۸ میلیون تومان بچه ماهی ۴ گرم و ۱۲گرمی با هزینه حمل ۶ میلیون تومان خریدم. نزدیک به ۲۰ میلیون تومان برای خوراک و حدود ۱۰ میلیون تومان برای هزینههای بالاسری پرداخت کردم اما به دلیل ابتلای بچهماهیها به ویروس ای اچ ان (IHN) بیش از ۷۰ درصد گله از بین رفت. در حالی که چند پرورش دهنده دیگر هم در همان تاریخ تلفات داشتند اما شرکت واردکننده زیر بار پرداخت خسارت نرفت.»
بیماری میان بچهماهیهای وارداتی در حالی گسترش یافته که به گفتهی اوژن اکبری، هزینه تولید نیز به دلیل شرایط اقتصادی کشور افزایش یافته و در مجموع این روند به ورشکستگی بسیاری از پرورشدهندگان منجر شده است. او میگوید «در حال حاضر هزینه تولید هر قطعه ماهی قزلآلا، با توجه به شرایط استخرها و امکانات پرورش ماهی، از حداقل ۱۹ هزار تومان تا ۲۲ هزار تومان است. حدود ۷۰ درصد هزینه تولید را خوراک ماهی در بر میگیرد. خوراک ماهی در یک سال و نیم اخیر حدود سه برابر شده است در حالی که کیفیت آن هم بسیار کاهش پیدا کرده به گونهای که در گذشته یک کیلو خوراک مصرفی یک کیلو گوشت ماهی تحویل میداد اما امسال حدود یک کیلو و سیصد تا یک کیلو و پانصد گرم خوراک، یک کیلو گوشت ماهی تحویل میدهد که بجای پودر ماهی با کیفیت یا از پودرهای ماهی بیکیفیت استفاده میکنند یا پودر خون را جایگزین آن میکنند.»
اما افزایش هزینه تولید تنها به قیمت خوراک ماهی ختم نمیشود و آنطور که اوژن اکبری توضیح میدهد وسایل برقی مانند پمپ آب و هوادهها مانند اسپلش هم با افزایش قیمت روبرو بودهاند: «قیمت یک اسپلش در گذشته ۵۰۰ هزار تومان بود اما الان حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است. قیمت پمپ همم قبلاً ۳ تا ۴ میلیون تومان بوده الان ۱۳ تا ۱۴ میلیون تومان شده است. سرویس هر دستگاه اسپلش در گذشته ۱۲۰ هزار تومان بوده و الان ۳۵۰ هزار تومان است.»
از سوی دیگر پرورشدهندگان ماهی معتقدند قیمت ماهی قزلآلا در بازار متناسب با هزینههای تولید افزایش پیدا نکرده و در نتیجه سود آنها کاهش و زیانشان افزایش یافته و سود افزایش قیمت ماههای اخیر هم به جیب دلالان سرازیر شده است. اوژن اکبری تویح میدهد «مثلاً دلال ماهی را از پرورشدهنده حدود کیلویی ۲۲ هزار تومان میخرد اما این ماهی در خرده فروشیها حدود ۳۸ هزار تومان به دست مصرف کننده میرسد. در نتیجه الان سود ماهی در هر کیلو یا در نقطه سر به سر قرار دارد یا بسته به استان و شرایط مزرعه تولیدی به حدود ۲ هزار تومان میرسد.»
به نظر میرسد همین سود تقریبا صفر نیز موجب شده تا بسیاری از پرورشدهندگان ماهی قزلآلا تولیدیهای خود را تعطیل کنند. در این میان اما دولت هم مثل دیگر حوزههای تولیدی هیچ حمایتی از تولیدکننده انجام نمیدهد.
به گفته این پرورشدهنده ماهی قزلآلا، وامهایی که روی کاغذ و در قوانین برای حمایت از تولیدکننده تعریف شده با درصد سود بالا و وثیقههای سنگین به تولیدکننده ارائه میشود که غالب تولیدکنندگان با توجه به شرایط کنونی قادر به پرداخت این سود و تأمین این وثیقهها نیستند.
همین موضوع سبب شده که به گفته اوژن اکبری، فعالان این صنف مشکلات زیادی از جمله نبود نقدینگی کافی برای تولید، غیراستاندارد شدن استخرها به دلیل عدم توانایی تولیدکننده در پرداخت هزینه تعمیر و نگهداری و افزودن تجهیزات و تکنولوژی و در نهایت بالا رفتن ریسک تولید ماهی روبرو شوند.
این پرورشدهنده ماهی قزلآلا در پایان گفتگو با کیهان لندن میگوید «وامهایی هم هست که برای دریافت آن باید به برخی شرکتهای کارچاقکن پورسانت پیشاپیش بدهید تا شاید از صندوق توسعه ملی برای فرد یا شرکت وامگیرنده وام بگیرند. مثلا اگر یک میلیارد وام باشد ده درصد از آن را بر میدارند که بخشی از آن را به عنوان پیشپول باید پرداخت.»
ماهی های بیگناه در چه شرایطی باید زندگی کنند تا ما از شام خوشمزه لذت ببریم. کارد بخوره به این شکم!