آوار همیشگی جنگ و دیوار کج صلح در خاورمیانه

از آغاز عملیات «چشمه صلح» و ورود ارتش ترکیه به مناطق کردنشین شمال سوریه ۱۰ روز طول کشید تا با «میانجیگری بودار» آمریکا بین ترکیه و شبه نظامیان کُرد، یک آتش‌بس پنج روزه اعلام شود.

با سفر مایک پنس معاون دونالد ترامپ و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا به آنکارا و مذاکره با رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه قرار شد طی ۱۲۰ ساعتی که ترکیه عملیات را متوقف می‌کند آمریکا کردها را از یک منطقه‌ی حدود ۳۰ کیلومتر خارج کند. ترکیه پذیرفت اگر کردها از محدوده مورد نظر خارج شوند حاضر است بطور کامل عملیات خود را متوقف کند.

همچنین قرار شد طی این مدت آمریکا تحریم‌های بیشتری علیه ترکیه اعمال نکند و پس از توقف کامل عملیات، تحریم‌های سنگین آمریکا علیه ترکیه لغو شوند. کردها نیز اعلام کردند آتش‌بس در شهرهای «راس‌العین» و «تل البیض» را که خط مقدم درگیری‌ها بود رعایت خواهند کرد.

بیش از ۶۰۰ کشته که حدود ۷۰ نفر از آنها غیرنظامی بودند، صدها زخمی و حدود ۳۰۰هزار آواره نتیجه عملیاتی است که دولت اسلامگرای ترکیه آن را «چشمه صلح» نامید و به عنوان یکی از اعضای ناتو به اجرا گذاشت تا پس از سرکوب و عقب راندن شبه‌نظامیان کرد با ایجاد «منطقه‌ امن» بخشی از پناهنده‌های سوری مستقر در خاک ترکیه را به کشورشان بازگرداند.

البته مولود چاووش‌اوغلو وزیر خارجه ترکیه در نشست خبری مشترک با مایک پنس گفت ترکیه آتش‌بس نکرده بلکه عملیات خود را به حالت تعلیق در آورده است.

این در حالیست که دونالد ترامپ با رضایت از این آتش‌بس گفته است که «آمریکا، ترکیه و کُردها از این نتیجه راضی هستند و این خبری خوب برای تمدن بشری است!»

حمله ترکیه با عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از این منطقه آغاز شد. کردهای سوریه آمریکا را به خنجر زدن از پشت متهم کرده‌اند. در عین حال این پرسش مطرح است که آیا آمریکا به عنوان قدرتمندترین عضو ناتو نمی‌توانست پیش از آغاز عملیات و این کشتار میانجیگری کند؟!

ترامپ در توییتی در این مورد تأکید کرده است که «چنین توافقی را هرگز نمی‌شد سه روز پیش به دست آورد. برای رسیدن به آن به یک عشق «سنگین» نیاز بود. برای همه عالیست و به همه افتخار می‌کنم.»

دونالد ترامپ که بعد از اعلام آتش‌بس توییت کرده بود: «خبرهای عالی از ترکیه… میلیون‌ها زندگی نجات داده شد» این پاسخ را از رجب طیب اردوغان دریافت کرد: «زندگی‌های بیشتری نجات داده خواهد شد  اگر ما تروریسم را به عنوان دشمن اصلی بشریت مغلوب کنیم. من مطمئنم که این تلاش مشترک صلح و ثبات در منطقه‌‌ی ما را تقویت خواهد کرد.» باید توجه داشت که منظور اردوغان از «تروریسم» و «تروریست»، کردهایی هستند که وی آنها را در شمال سوریه مورد حمله قرار داد.

در این میان، شماری از تحلیلگران معتقدند که آمریکا پیش از حمله ترکیه به شمال سوریه نتوانسته بود کردها را مجاب به عقب‌نشینی کند و بی‌میل نبود که ترکیه علیه آنها ضرب شَست نشان دهد.

از سوی دیگر، توافق آمریکا و ترکیه بر سر آتش‌بس با انتقاد دموکرات‌های آمریکا مواجه شده است. نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان و چاک شومر رهبر اقلیت دموکرات در مجلس سنا در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که «کاخ ‌سفید بدون اینکه چیزی بگیرد همه چیز را به ترکیه تقدیم کرده است… اردوغان هیچ چیز نداده و فقط ۱۲۰ ساعت حملات را متوقف کرده… این همانطور که خود ترک‌ها گفته‌اند، یک آتش‌بس نیست.»

نهادهای ناتوان

آنچه در جریان حمله ترکیه به سوریه اتفاق افتاد خلاصه‌ای از واقعیت‌ها و اوضاع بحرانی خاورمیانه است. انفعال رژیم بشار اسد در دفاع از شهروندان خود نشان داد گرچه او پس از هشت سال جنگ و خونریزی با پشتیبانی جمهوری اسلامی و روسیه برسر قدرت مانده اما توان کافی برای حفظ تمامیت ارضی سوریه و دفاع از مردم خود ندارد.

اعضای پر مدعای شورای امنیت با ابراز نگرانی از این عملیات در بیانیه‌ای از ترکیه خواسته بودند حمله به سوریه را متوقف کند. در این بیانیه تاکید شده بود این عملیات نه تنها امنیت منطقه را تضعیف می کند بلکه امنیت متحدان محلی ائتلاف ضدداعش از جمله نیروهای دموکراتیک سوریه را نیز به خطر می‌اندازد. از نتایج حمله ترکیه به مناطق کردنشین سوریه از جمله تخریب تعدادی از زندان‌‌هایی است که اعضای گروه تروریستی داعش در آن زندانی بودند و حالا شماری از آنها فرار کرده‌اند. حمله ترکیه به سوریه از یکسو ظرفیت پایین نهادهای بین‌‌المللی از جمله شورای امنیت در جلوگیری از وقوع جنگ را آشکار کرد و از سوی دیگر با فرار تعدادی از داعشیان که شمار آنها مشخص نیست به تلاش‌ها برای مقابله با این گروه تروریستی لطمه زد.

آنسوتر، اتحادیه عرب با برگزاری یک نشست فوق‌العاده حمله ترکیه به سوریه را محکوم کرد و خواستار واکنش شورای امنیت به عملیات نظامی ترکیه شد. اما واقعیت این است که نه اتحادیه عرب ظرفیت حمایت از سوریه را دارد و نه شورای امنیت اقدام مؤثری برای پایان دادن به این درگیری‌‌ها انجام داده است. اتحادیه عرب شامل ۲۲ عضو است و سوریه در سال ۲۰۱۱ از آن اخراج شد.

یاغی‌ها مدعی میانجیگری!

در این میان نظام جمهوری اسلامی که خود یک فاکتور مؤثر ناامنی و درگیری در منطقه است، پیشنهاد میانجیگری بین ترکیه و کردها را توسط محمدجواد ظریف مطرح کرد. اما نه دولت اردوغان و نه کردها پشیزی برای آن ارزش قائل نشدند. چنین پیشنهادی از سوی رژیم ایران، در حالی که خودش برای برقراری مناسبات عادی با کشورهای دیگر به  میانجی نیاز دارد، از یکسو بیانگر توهم زمامداران اسلامی ایران نسبت به جایگاه و  موقعیت خود است و از سوی دیگر نشان می‌دهد که حکومت ایران اعتباری برای ایفای نقش بین طرفین این درگیری ندارد. در عین حال، آنجا که واقعا پای دیپلماسی در میان است، جمهوری اسلامی جز یاغی‌گری و اخاذی، چه چیزی برای ارائه دارد؟!

اینهمه در حالیست که تقریبا همزمان با یورش ترکیه به سوریه تظاهرات خونین در عراق نیز آغاز شده بود. اکنون مقامات امنیتی این کشور می‌‌گویند شبه‌نظامیان وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سرکوب معترضان دخالت مستقیم داشتند و به سوی مردم شلیک کردند.

https://kayhan.london/1398/07/26/%d8%aa%da%a9-%d8%aa%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%af%d8%a7%d8%b2%d8%a7%d9%86-%d9%88%d8%a7%d8%a8%d8%b3%d8%aa%d9%87-%d8%a8%d9%87-%d8%ac%d9%85%d9%87%d9%88%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c

در سال‌‌های گذشته نیز سپاه پاسداران بارها با راکت و توپخانه مواضع کردها در نوار مرزی با عراق را زیر آتش گرفت که طی آنها شماری از غیرنظامی‌‌ها جان خود را از دست دادند. حالا چگونه ممکن است رژیمی که دستش به خون شهروندان ایران و عراق و سوریه و یمن و… آلوده است و در روابط عادی با همسایگان مشکلات فراوان دارد بتواند نقش میانجی بین ترکیه و کردها را بازی کند؟!

رنج مزمن خاورمیانه

اما آنچه در خاورمیانه برای رژیم‌هایی مانند حکومت‌های کنونی ایران و ترکیه و سوریه کمترین اهمیت را دارد رنج‌های بی‌پایان مردم و آوار جنگ‌هایی است که بر سر آنها خراب می‌شود. بجای دولت‌‌های عادی و عاقل و خردمند، رژیم‌‌های سیاسی- ایدئولوژیک و سرکوبگر و واخورده حاکم‌‌اند و در بسیاری موارد، اثرگذاری سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی- نظامی که از حمایت‎های دولتی برخوردارند به مراتب از احزاب سیاسی این کشورها بیشتر است.

در ایران امروز سیطره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در قدرت به مراتب بیش از دولت و احزاب سیاسی رنگارنگی است که هیچ نقشی جز سیاهی لشکر و ناندانی بازی نمی‌کنند. به همین ترتیب، حزب‎الله در لبنان، حشد‌الشعبی در عراق، حماس در فلسطین و حوثی‌‌ها در یمن که شعبه‌‌ای از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و همه آنها تحت کنترل جمهوری اسلامی هستند، به مراتب نقش مؤثرتری در تخریب و ادامه‌ی جنگ و درگیری و دشمنی و تفرقه در منطقه بازی می‌کنند.

دولت‌های نیرومند جهان و نهادهای بین‎المللی در مهار این رژیم‌های سرکوبگر ناتوانند. بخشی از این «ناتوانی» به منافع آنها مربوط می‌شود. با این حال تجربه نشان می‌دهد که یک خاورمیانه‌ی بی‌‌ثبات بهترین بستر برای رشد و تکثیر تروریسم و در نتیجه، فلاکت اقتصادی و امواج بی‌پایان پناهجویان به سوی کشورهای غربی است. کشورهای غربی از مدت‌ها پیش می‌بایست به این نتیجه رسیده باشند که تا رژیم‌های ایدئولوژیک و سرکوبگر بر خاورمیانه حاکم هستند، از صلح و آرامش در هیچ جا خبری نخواهد بود. مؤثرترین راه جلوگیری از جنگ و تهدیدهای تروریستی و همچنین پیشگیری از به حرکت در آمدن آوارگان و پناهجویان به سوی غرب، نه باج دادن به زمامدارانی مانند اردوغان و خامنه‌ای و اسد، بلکه جایگزینی آنها با نمایندگان واقعی و منتخب مردمان این کشورهاست.
حامد محمدی

[کیهان لندن شماره ۲۳۳]