فیروزه رمضان‌زاده- با سخت‌تر شدن شرایط اقتصادی ایران در دوران پساتحریم و خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و پیامدهای آن از جمله کاهش تولید و کساد شدن کسب و کار و کنار رفتن سرمایه‌گذاران اروپایی از پروژه‌های تجاری در ایران، روند خروج سرمایه ایرانیان و سرمایه‌گذاری آنها نیز در سایر کشورها افزایش پیدا کرد.
ترکیه، همسایه غربی ایران یکی از این کشورهاست که از اوایل سال ۲۰۱۸ در پی سقوط ارزش لیره ترکیه در برابر دلار آمریکا، با تغییر شرایط دریافت اقامت و تسهیل شرایط کسب شهروندی، اتباع خارجی از جمله شمار بسیاری از ایرانیان را جذب بازار خود کرده که با خرید ملک و سرمایه‌گذاری می‌توانند شهروندی این کشور ا به دست آوردند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در امردادماه سال جاری نوشت: «ایرانی‌ها تنها طی ۶ماه، ۲هزار و ۲۰۲ خانه در ترکیه برابر با ۵۵۰میلیون و ۵۰۰هزار دلار خریده‌اند. خانه‌هایی که اگر با میانگین قیمت دلار ۱۲ هزار تومانی محاسبه شود، قیمت هر کدام از آنها حداقل ۳ میلیارد تومان است. با این حساب ۸هزار و ۷۲۴ میلیارد تومان از منابع ارزی کشور، تبدیل به خانه در ترکیه شده‌است. در کنار این عددها، مهاجرت ایرانی‌ها به ترکیه نیز ۱۵۰ درصد افزایش یافته است.»
حسن رنجبر کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری خارجی فارغ التحصیل دانشگاه استانبول در گفتگو با کیهان لندن معتقد است: «در سال‌های اخیر میزان سرمایه‌گذاری و خرید ملک از سوی شهروندان کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله ایران و عراق در شهرهای بزرگ ترکیه برای دریافت اقامت و شهروندی این کشور رو به افزایش بوده است.»
بر اساس داده‌های مرکز آمار ترکیه، عراقی‌ها و بعد ایرانی‌ها صدرنشین خریداران ملک در ترکیه هستند.
رنجبر در این مورد معتقد است: «به دلیل امکان تجارت آزاد با دنیای بیرون از ایران و به دور از تحریم‌ها، شهروندان ایرانی از خرید ملک و سرمایه‌گذاری در ترکیه استقبال می‌کنند.»
پس از سقوط ارزش لیره در تابستان ۲۰۱۸ دولت ترکیه حداقل بهای خرید املاک و مستغلات در ترکیه برای اعطای شهروندی به اتباع خارجی را از یک میلیون به ۲۵۰ هزار دلار کاهش داد.
رنجبر می‌گوید: «دولت ترکیه با تغییر بعضی از قوانین مهاجرتی، شرایط کسب شهروندی این کشور برای اتباع خارجی را آسان‌تر کرده. طبق تغییرات قانون ۲۰۱۸ برای تابعیت ترکیه، اتباع خارجی با خرید خانه، زمین و بنگاه‌های تجاری به ارزش بالای ۲۵۰هزار دلار می‌توانند پس از ۳ تا ۶ ماه تابعیت و پاسپورت ترکیه را دریافت کنند. فرد با داشتن این شناسنامه یا پاسپورت ترکیه کلیه حقوق شهروندی این کشور را خواهد داشت. همچنین بر اساس این قانون جدید اگر مبلغی به ارزش ۵۰۰هزار دلار سپرده بانکی در یکی از بانک‌های دولتی ترکیه حساب باز کنید و تا سه سال این حساب را بلوکه کنید، شهروندی ترکیه به شما ظرف ۳ تا ۶ ماه تعلق خواهد گرفت. ایرانیان از این جهت که می‌توانستند راحت‌تر ثبت شرکت کنند و شهروندی ترکیه را به دست بیاورند خواهان این ویزا می‌شوند.»
به گفته این کارشناس سرمایه‌گذاری، «همچنین با استفاده از این ویزا ایرانیان در کشورهایی مثل انگلستان هم راحت‌تر می‌توانستند ثبت شرکت کنند.»
گرفتن گذرنامه ترکیه برای انجام مسافرت‌های خارجی و کسب و کار، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که شهروندان ایرانی برای داشتن تابعیت ترکیه اقدام می‌کنند.
رنجبر توضیح می‌دهد: «ایرانیانی که شهروندی ترکیه را اخذ می‌کنند با داشتن پاسپورت ترکیه می‌توانند بدون ویزا یا با گرفتن ویزا در فرودگاه مقصد، به ۱۱۵ کشور دنیا سفر کنند.»
به گفته وی، بر اساس گزارش مرکز آمار ترکیه در ۴ ماهه اول ۲۰۱۹ در مجموع ۱۲۷۸ خانه توسط ایرانی‌ها در ترکیه خریداری شد که نسبت به دوره مشابه در سال ۲۰۱۸ این میزان تقریباً دو و نیم برابر شده است. البته این آمار تنها شامل خرید املاک است و شامل بنگاه‌های تجاری، زمین، کارگاه‌های اقتصادی و فروشگاه‌ها نمی‌شود، اگر این موارد را هم به این آمار اضافه کنیم رقم بالاتری را شامل می‌شود.
این کارشناس اضافه می‌کند: «در سال ۲۰۱۸ تعداد ۳۶۵۲ ملک توسط ایرانی‌ها خریداری شد به ارزش نیم میلیارد دلار، این املاک متعلق به ایرانی‌هایی است که در ترکیه به قصد مهاجرت ساکن شده‌اند. آمار مرکز ترکیه هم نشان می‌دهد که خریداران مسکن در ترکیه کسانی هستند که در ترکیه ساکن شده‌اند.»
به گفته وی، آنتالیا، ازمیر و استانبول بیشترین تعداد توریست ایرانی را به خود اختصاص می‌دهند ولی برای اقامت دائم بیشتر ایرانی‌ها در شهرهای بزرگ مانند ازمیر، استانبول، کوش آداسی و شهرهای نزدیک آنتالیا در جنوب غرب ترکیه و نیز آلانیا سرمایه‌گذاری کرده‌اند.»
حسن رنجبر تاکید می‌کند: «بر اساس قرارداد بین ایران و ترکیه ویزای ۹۰ روزه همچنان پابرجاست اما دولت ایران از اوایل سال ۱۳۹۷ عوارض خروج شهروندان ایرانی از کشور را چند برابر کرد؛ عوارض خروج از ایران در ابتدا برای هر نفر ۲۵هزار تومان بود ولی یکباره به ۲۲۰هزار تومان رسید، یعنی برای بار اول ۲۲۰هزار تومان برای بار دوم ۳۳۰هزار تومان و برای بار سوم به بعد به ۴۴۰هزار تومان برای هر نفر رسید. بعد از این افزایش قیمت‌های ناگهانی چند ماه در خروج شهروندان ایرانی وقفه ایجاد شد ولی بعد از تغییر قوانین مهاجرتی در ترکیه سیر سرمایه‌گذاری و مهاجرت شهروندان ایرانی به این کشور دوباره از سر گرفته شد.»
به گفته وی، باتوجه به اینکه نقل و انتقال بانکی مشمول تحریم‌های ایالات متحده است و ایرانی‌ها نمی‌توانند از طریق سوئیفت بانکی حواله‌های بانکی خود را منتقل کنند. دغدغه اصلی بیشتر ایرانیانی که تابعیت ترکیه را به دست می‌آورند خرید ملک نیست بلکه تجارت آسان‌تر با دنیای خارج از ایران است. یک تبعه خارجی پس از یک سال از گرفتن شهروندی و پاسپورت ترکیه می‌تواند در انگلستان ثبت شرکت کند ولی این امر برای یک شهروند ایرانی با پاسپورت ایرانی امکانپذیر نیست.»
رنجبر ادامه می‌دهد: «شهروندان ایرانی بعد از عراقی‌ها دومین جایگاه را در بین اتباع خارجی دارند که در ترکیه ملک خریداری کرده‌اند. بالا بودن جاذبه توریستی ترکیه و کاهش ارزش لیره ترکیه نسبت به دینار و دلار، عامل جذب شهروندان عراقی برای سرمایه‌گذاری در ترکیه است. معافیت‌های مالیاتی در گمرک مرزی نیز به گسترش تجارت شهروندان عراقی در ترکیه کمک کرده است. به دلیل ناامنی در شهرهای کردستان و مرکز عراق پس از ظهور داعش، مهاجرت به ترکیه از سال ۲۰۱۴ به بعد شدت گرفت. با وجود امنیت نسبی در عراق باز می‌بینیم که عراقی‌ها بیشتر خواهان سکونت در ترکیه هستند. البته باید گفت آمار توریست‌های کشورهای عربی حتی نسبت به ایرانی‌ها نیز بیشتر است.»
وی معتقد است: «یکی از دلایل مهم تمایل ایرانیان به خرید ملک و انتقال پول از ایران به ترکیه، سقوط ارزش لیره در برابر دلار در دو سال گذشته بوده است. در این مدت، ارزش لیره ترکیه نسبت به دلار به نصف رسید و تقریباً به ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد. ازسوی دیگر ارزش پول بیشتر کشورهای عربی بیشتر از ارزش لیره بود و شهروندان این کشورها دستشان بازتر شد برای واردکردن ارز و خرید ملک و سرمایه‌گذاری در ترکیه.»
کاهش محسوس ارزش لیره ترکیه باعث شد نه تنها خرید ملک بلکه کالاهای مورد نیاز اتباع خارجی و گردشگران از جمله پوشاک با ارز دلار یا یورو ارزان‌تر تمام شود.
به گفته این کارشناس سرمایه‌گذاری، «در یک سال اخیر که ارزش لیره نصف شد اقتصاد ترکیه هم یک عقبگرد داشت ولی این موضوع بیشتر برای خود ترک‌ها محسوس بود در حالی که از دید خریداران خارجی و ایرانی‌ها و عراقی‌ها و مشتریان عمده پوشاک ترکیه که همه ساله از بازارهای بزرگ استانبول خرید می‌کنند این یک مزیت محسوب می‌شد اما با توجه به اینکه مواد خام مورد نیاز پوشاک ترکیه از کشورهای اروپایی تامین می‌شود تولید پوشاک ترکیه نیز کاهش پیدا کرد.»
به گفته رنجبر، یکسری اتباع خارجی هم هستند که برای اقامت شغلی در ترکیه ساکن هستند به این شکل که یک شرکت ترکی ابتدا آنها را استخدام می‌کند تا بعد بتوانند ویزای کار بگیرند. معمولا اتباع خارجی به سختی قادر به گرفتن این ویزا هستند به همین دلیل برای گرفتن ویزای توریستی اقدام می‌کنند که هزینه خاصی هم ندارد؛ با ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار در سال می‌توانند اقامت توریستی بگیرند.
وی معتقد است: «ویزای توریستی که ارزانترین ویزاست به دلیل احتمال رد شدن ازسوی دولت ترکیه ریسک بالایی دارد و برای کسانی مناسب است که یک یا دو سال قصد اقامت دارند و این با خرید و اجاره خانه امکانپذیر است. بیشتر اتباع خارجی که برای اولین بار وارد ترکیه می‌شوند اقدام به اخذ این ویزا می‌کنند.»
این کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری در استانبول با اشاره به طیف وسیعی از ایرانیان دانشجو در ترکیه می‌گوید: «یکسری از دانشجویان ایرانی نیز در برخی از شهرهای دانشجویی از جمله آنکارا با اقامت تحصیلی به مدت ۴ سال برای دوره کارشناسی و ۶ سال برای دوره دکترا زندگی می‌کنند که این ویزا هر سال، تمدید می‌شود.»
وی تاکید می‌کند: «شهروندان ترکیه مشمول بیمه عمومی (س-گ-کا) به صورت رایگان از طرف دولت هستند ولی اتباع خارجی دارای ویزاهای توریستی و تحصیلی امکان استفاده از این بیمه را به صورت رایگان ندارند. اما وقتی یک تبعه خارجی اقامت شغلی در ترکیه داشته باشد، ان شرکت ترک که وی را استخدام کرده بر اساس قانون ترکیه مجبور است آن فرد را بیمه کند. بیشتر ایرانی‌هایی که با اقامت توریستی در ترکیه ساکن هستند و تعدادشان هم کم نیست معمولاً با مشکل بیمه مواجه‌اند آنهم با هزینه‌های بیمارستان‌های خصوصی و دولتی که مجبورند برخلاف شهروندان ترک این هزینه‌های اضافی بیمه را پرداخت کنند. ولی اتباع خارجی که شهروندی ترکیه را به دست می‌آورند مثل سایر شهروندان ترکیه مشمول خدمات بیمه عمومی می‌شوند.»
سالها سرمایه تان را در کشورهای خلیج پارس از دست دادید و آن کشورها را ساختید، اکنون نوبت ترکیه است که از پول شما ساخته شود و سردمداران آن به شما توهین کنند.
ننگ بر شما