جایزه مرکز بین‌المللی حقوق بشر در کانادا برای نسرین ستوده

سیروس زارع‌زاده (+عکس) طی مراسمی‌که عصر روز یکشنبه ۸ دسامبر ۲۰۱۹ در تورنتو برگزار شد، جایزه دوسالانه مرکز بین‌المللی حقوق بشر  ICHR به نسرین ستوده وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر  که در ایران در زندان بسر می‌برد اهدا شد.

مرکز بین‌المللی حقوق بشر در کانادا هر دو سال یک‌بار، به مناسب روز جهانی حقوق بشر، از کنشگران حقوق بشر در خاورمیانه تقدیر کرده و به پاس دستاوردها و خدمات آنها در جهت برقراری برابری و آزادی در این منطقه از جهان تقدیر به عمل می‌آورد.

این مراسم پس از اجرای سرود ملی کانادا و سرود میهنی «ای ایران»، با نمایش فیلمی‌کوتاه از از دیدارهای اردشیر زارع‌زاده مدیر اجرایی مرکز بین‌المللی حقوق بشر از کمپ‌های پناهندگان در عراق و ترکیه آغاز شد. این فیلم که نمایشگر وضعیت مصیبت‌بار پناهجویان ساکن در این اردوگاه‌ها بود، جوّ سالن برگزاری این مراسم را به شدت تحت تأثیر قرار داد. سپس مجری مراسم از اردشیر زارع زاده برای سخنرانی دعوت به عمل آورد.

زارع‌ زاده سخنانش را با تشکر از حضار، نمایندگان پارلمان و مجلس سنای کانادا که در این مراسم حضور پیدا کرده بودند، شروع کرد و بعد در مورد فعالیت‌های اخیر مرکز بین‌المللی حقوق بشر که دفتر آن در تورنتو واقع است گفت: «بعد از آغاز بهار عربی در تونس و آغاز جنگ در سوریه، به‌خصوص پس از ظهور داعش در خاورمیانه، بحران‌های زیادی برای بیشتر ساکنین این مناطق که می‌خواهند در صلح  زندگی کنند، شروع شد. یکی از اصلی‌ترین این بحران‌ها، پناهندگانی بودند که زندگی خود را در کشورشان که گرفتار جنگ و کشتار بود رها کرده و به کشورهای همجوار پناه آوردند.»

مدیر مرکز بین‌المللی حقوق بشر در ادامه سخنان خود با اشاره به عدم همکاری برخی از کشورها برای اسکان این پناهندگان یادآور شد: «همانطور که در ویدئو مشاهده کردید از جمله استراتژی‌ها و اهداف اصلی مرکز ما، توجه به دغدغه‌ها و مشکلات پناهندگی در خاورمیانه است. ما باور داریم که به کمک شما و حمایت سایر نهادهای حقوق بشری و دولت‌های دیگر می‌توانیم این مشکلات را نه تنها در خاورمیانه بلکه در دنیا برطرف کنیم.» او در ادامه خاطرنشان کرد: «ما هدف دیگری نیز داریم و آن حمایت از فعالین حقوق بشر و دگراندیشانی است که زندگی خود را به خطر می‌اندازند تا یاریگر قربانیان و آسیب‌دیدگان باشند. ما در روز جهانی حقوق بشر در ۱۰ دسامبر گرد هم می‌آییم تا از دستاوردهای افرادی که برای حقوق بشر و رسیدن به آزادی تلاش می‌کنند تشکر کنیم و ارزش این افراد را به جهانیان نشان دهیم.»

در ادامه ویدئویی کوتاه از سخنان نسرین ستوده که قبل از بازداشت در ایران در رسانه‌های اجتماعی پخش شده بود، به نمایش درآمد.

سپس نازنین افشین جم از فعالین شناخته شده‌ی حقوق بشر و زنان در کانادا، جایزه خانم ستوده را به نمایندگی از طرف خانواده او دریافت کرد. نازنین افشین جم در سخنرانی خود با تشکر از مرکز بین‌المللی حقوق بشر در کانادا با اشاره به اینکه این جایزه را به نمایندگی از «قهرمان خود» دریافت می‌کند، از دریافت آن ابراز خرسندی کرد. افشین جم در ادامه از نسرین ستوده به عنوان «الگو»ی خود برای ایستادگی برای حقوق بشر به خصوص حقوق زنان در ایران یاد کرد و از فعالیت‌های او قدردانی نمود.

نازنین افشین جم همچنین از نقض گسترده حقوق کودکان در ایران، به ویژه اعدام آنها انتقاد کرد و یادآور شد: «قبل از اینکه خودم مادر شوم و زمانی که به عنوان مدیر اجرایی مرکز توقف اعدام کودکان فعالیت داشتم، در آن دوره بارها با خانوادهایی که هزینه‌های لازم برای برخورداری از وکیل مدافع نداشتند تماس گرفته بودم. در ایران تعداد انگشت‌شماری از وکیل‌های حقوق بشری وجود داشتند که بتوانم با آنها تماس بگیرم و در مورد گرفتن پرونده این کودکان محکوم به اعدام صحبت کنم. یکی از وکلایی که حتی با وجود اختلاف زمانی که با ایران داریم همواره در دسترس بود و می‌توانستم  همیشه با او در تماس باشم، خانم نسرین ستوده بود که تا آخرین ساعات شب در دفتر کارش برای پیگیری این پرونده‌ها تلاش می‌کرد. خانم ستوده نه تنها در زمینه مبارزه با اعدام کوکان زیر سن قانونی فعالیت گسترده داشت بلکه در مورد حقوق زنان نیز تلاش‌های زیادی انجام داده‌. بطور مثال می‌توان به وکالت ایشان برای دخترانی که برای حجاب اجباری در ایران بازداشت شده بودند، اشاره کرد. نسرین زنی است جسور و شیردل که برای احقای حقوق بشر در ایران فعالیت می‌کند. حتی زندانی کردن او نیز نتوانسته صدایش را خاموش کند.»

نازنین افشین جم در پایان به معنی «نسرین» در زبان پارسی اشاره کرد که: «نسرین یعنی گل رُز وحشی، او اینگونه زندگی کرده است با کرامتی مثال‌زدنی، صدای آرام و دلنشین و مهر مادری و آغوشی پر از محبت. در کشوری که حقوق زنان نصف مردان است و هیچ زنی نمی‌تواند رئیس جمهور شود، من منتظر روزی هستم که در ایرانی آزاد و متحد، زنی مانند نسرین ستوده سکان هدایت کشور را به دست بگیرد تا خطاب به او بگویم خانم رئیس جمهور از شما متشکرم!»

سپس همسر این وکیل زندانی در پیامی‌تصویری سخنانش را با تسلیت به خانواده کشته‌شدگان در اعتراضات اخیر از طرف خود و همسرش شروع کرد. آقای رضا خندان با اشاره به موضوع نقض گسترده حقوق بشر در ایران به ویژه در سرکوب‌های اخیر، خاطرنشان کرد: «مردم ما روزهای سخت و سیاهی را در ادامه اعتراضات شورانگیزشان تجربه می‌کنند. نقض فاحش حقوق بشر و کشتار صدها تن از مردم بی‌دفاع و بازداشت هزاران شهروند دیگر، در کنار سرکوب آزادی بیان که ترکش‌های آن به فراتر از مرزهای ایران کشیده شده است، به اموری روزمره تبدیل شده‌اند. شلیک مستقیم و بی‌امان به زن و مرد، کودک و نوجوان و حتی عابرینی که در اعتراضات شرکت نداشته‌اند، این واقعه را به  یکی از هولناکترین سرکوب‌های زمانه ما تبدل کرده است.»

آقای خندان در ادامه پیام خود به نحوه رسیدگی به بازداشت شدگان و عدم دسترسی آنها به وکیل مدافع اشاره کرد و یادآورشد: «دادستان کل کشور اعلام کرده است که قرار است بازداشت شدگان غربال شوند. از سوی دیگر وزیر کشور دستور پخش اعترافات بازداشت شدگان را داده است. متهمانی که هیچ قانونی در روند رسیدگی به اتهامایشان مراعات نمی‌شود. می‌دانیم این اعترافات در چه شرایطی گرفته می‌شوند. به عبارتی وزیر کشور بطور علنی دستور شکنجه و اعتراف‌گیری از بازداشت شدگانی را می‌دهد که هنوز تفهیم اتهام نشده‌اند و از حق داشتن وکیل انتخابی و دیگر حقوق اولیه محروم‌اند.» آقای خندان در پایان گفت: «تا زمانی که وکالت، داوری و دادرسی عادلانه جایگاه واقعی خود را پیدا نکنند، حاکمان و نظامیان حرف اول و آخر را خواهند زد.»

در ادامه این مراسم که سیاستمداران کانادایی نیز در آن حضور داشتند، مجری برنامه از آقای گارنت جنیوس (Garnett Genuis) نماینده حزب محافظه‌کار در پارلمان فدرال و از معدود سیاستمدارانی که در حوزه حقوق بشر فعالیت گسترده دارد، برای دریافت لوح تقدیر مرکز بین‌الملی حقوق بشر دعوت به عمل آورد و از آقای دکتر رضا مریدی نماینده سابق حزب لیبرال در پارلمان استان اونتاریو نیز دعوت شد تا این لوح را به پاس حمایت‌های آقای جنیوس در زمینه حقوق بشر به ایشان اهدا کند.

آقای جنیوس بعد از دریافت لوح تقدر در سخنانی، با تشکر از مرکز بین‌المللی‌حقوق بشر بابت اهدای این لوح، نکاتی را در مورد نقص حقوق بشر در ایران مطرح کرد. او با کنایه به دولت جمهوری اسلامی که فعالین حقوق بشر زن ایرانی را از حق دیدار فرزندانشان محروم می‌کند، یادآور شد: «من پدری هستم سیاستمدار که در حوزه حقوق بشر در کانادا فعالیت می‌کنم. صبح قبل از اینکه برای کار از خانه خارج شوم، فرزندانم را می‌بوسم و پس از آن خانه را ترک می‌کنم. آنها می‌دانند که من شب به خانه بازخواهم گشت. گفتن این جملات و دفاع از کرامت انسان‌ها در کانادا آسان است. اما کشورهایی هستند که هیچ احترامی‌ برای فعالین حقوق بشر و دگراندیشان قائل نیستند. معلوم نیست آن مادر و پدری که برای رساندن پیام آزادی و دمکراسی در کشور خود مبارزه می‌کند، آیا شب به خانه بازخواهد گشت یا اصلا آیا امیدی به دیدار با فرزندش خواهد داشت یا نه؟ این سوالی است که ما در پارلمان در مورد آن، دولت کنونی را به چالش خواهیم کشید.»

آقای جنیوس همچنین در مورد اینکه بعد از بازگشت به پارلمان در مورد سرکوب‌های اخیر ایران که به کشته شدن تعداد زیادی از مردم معترض انجامید، ابراز داشت: «تمامی دولت‌ها باید در کنار مردمی‌ که برای تأمین نان خود تلاش می‌کنند، باشند. یکی از مسائلی که ما در پارلمان مطرح کرده‌ایم تحریم سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی و قرار دادن آنها در لیست سازمان تروریستی است. ما همچنان تلاش می‌کنیم که ناقضین حقوق بشر در ایران را طبق  قانون ماگنیتسکی Magnitsky Act  در لیست تحریم‌ها قرار دهیم تا آنها نتوانند آزادانه در سایر کشورها زندگی کرده اما ایران را برای مردم خودش تبدیل به زندان کنند.»

بعد از سخنرانی آقای جنیوس، مجری برنامه از حضار درخواست کرد به پا خیزند و به مدت یک دقیقه برای ادای احترام به کشته‌شدگان و همدردی با خانواده آنها، سکوت کنند.

در ادامه این مراسم، سناتور سلما عطاالله جان، سخنانی در مورد نقض فاحش حقوق بشر در خاورمیانه بیان کرد. خانم سلما با بیان این موضوع که موضوع زنان به ویژه مشکلات و دغدغه‌هایی که آنها در جوامع مردسالار دارند یکی از چالش‌هایی است که او در زمینه آن فعالیت می‌کند. وی خاطرنشان کرد: «ما برای برقرای برابری زن و مرد در کشورهایی که مردسالاری در آنها نهادینه شده تلاش می‌کنیم. با این اندیشه که بتوانیم از راه‌های مختلف به آگاهی آنان کمک کنیم. مسیرهای آموزشی، دیدار با نهادهای حقوق بشری ودیدار با سیاستمداران کشورهای مربوطه، از جمله اقداماتی است که ما روی آنها تمرکز داریم.»

در پایان این مراسم، دکتر رضا مریدی یکی از حامیان اصلی حقوق بشر در کانادا روی سن رفت و از فعالیت‌های نسرین ستوده به عنوان وکیلی بسیار شجاع، قدرانی کرد و یادآور شد که: «جامعه ایران هیچگاه این ارزش‌ها را از یاد نمی‌برد. خانم ستوده نشان داده است که زنان ایرانی باید به این خودباوری برسند که آنان حق زندگی آزاد را دارند و نباید در این راه از حمایت همدیگر غافل شوند.» در بخش آخر سخنرانی کوتاه آقای مریدی، وی با واکنش به رویدادهایی که اخیرا در ایران رخ داده و به کشتار بی‌رحمانه معترضین در شهرهای مختلف ایران انجامیده، گفت: «اخباری که در رسانه‌ها می‌بینیم بسیار هولناک است. اینکه رژیمی‌در این وضعیت دست به جنایاتی اینگونه بزند و از کشتارهای ارتکابی‌ خود نیز دفاع کند و معترضین را آشوبگر بنامد، تنها از حاکمانی مستبد و خودکامه برمی‌آید. بیش از صد شهر کوچک و بزرگ در این اعتراضات شرکت کرده‌اند، اما نه تنها رژیم جهموری اسلامی به صدای آنها گوش نکرده بلکه با بازداشت و کشتار جواب معترضینی را داده است که فقط برای حقوق انسانی خود مبارزه می‌کنند.» آقای مریدی با امید برای ایرانی دمکرات و آزاد، سخنانش را خاتمه داد.

در انتهای این مراسم اردشیر زارع زاده مدیر اجرایی مرکز بین‌المللی حقوق بشر، در مورد علت انتخاب خانم نسرین ستوده به عنوان برنده این جایزه به کیهان لندن گفت: «چند وکیل و فعال حقوق بشری دیگر نیز کاندیدای دریافت این جایزه بودند و مرکز ما هیچگونه دخالتی در مورد کاندیدا کردن مدافعین حقوق بشر ندارد بلکه آنها به مرکز ما معرفی می‌شوند. ما امسال بطور مثال آقای امیرسالار داودی و محمد نجفی دو وکیل دادگستری دیگر را که متاسفانه در زندان هستند، به همراه محمد رمضان وکیل و مدافع حقوق بشر مصری و آقای تانیر قلیچ وکیل و مدافع حقوق بشر ترکیه‌ای را در لیست کاندیداهای این جایزه داشتیم اما در نهایت خانم ستوده را انتخاب کردیم. ما هر دو سال، یک یا دو نفر را به پاس تلاش آنها در احقاق حقوق بشر و فعالیت‌های بشردوستانه، به عنوان برنده این جایزه انتخاب می‌کنیم. در مورد علت انتخاب خانم نسرین ستوده، ایشان یک وکیل تازه‌کار نیست و در طول سالیان دراز از زندانیان سیاسی دفاع کرده و کارهای بشردوستانه بسیاری در عرصه حقوق زنان در حوزه‌های مختلف، به ویژه موضوع حجاب اجباری انجام داده است. خانم ستوده از کودکانی که زیر حکم اعدام بوده‌اند دفاع کرده و توانسته با توانایی‌ها و شایستگی‌های خود در توسعه حقوق بشر و آگاهی‌رسانی در این بخش در ایران نقش بسزایی داشته باشد. به پاس تمامی این کوشش‌ها، ما خانم ستوده را به عنوان برنده جایزه امسال، معرفی کردیم.»

نسرین ستوده که وکالت بسیاری از پرونده‌های فعالان مدنی و منتقدان سیاسی، از جمله معترضان به حجاب اجباری را برعهده گرفته بود، چند ماه پیش به حکم یکی از شعب دادگاه انقلاب اسلامی بازداشت شد.  خانم ستوده به اتهام‌هایی چون «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، فعالیت تبلیغی علیه نظام، عضویت موثر در گروهک غیرقانونی و ضد امنیتی کانون مدافعان حقوق بشر، لگام (حذف اعدام) و شورای ملی صلح، تشویق مردم به فساد و فحشا و فراهم آوردن موجبات آن و ظاهر شدن بدون حجاب شرعی در محل شعبه بازپرسی، اخلال در نظم و آسایش عمومی و نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی» جمعاً به ۳۳ سال حبس و تحمل ۱۴۸ ضربه شلاق محکوم شده است.

در سال‌های اخیر، آقایان عبدالفتاح سلطانی و محمد اولیایی فرد دو وکیل ایرانی، خانم غنا بداوی وکیلی سوریه‌ای و همچنین آقایان محمد صدیق کبودوند فعال حقوق بشر، حشمت الله طبرزدی فعال حقوق بشر، و زنده یاد امیرعباس امیرانتظام از برندگان این جایزه بوده‌اند.