سیروس زارعزاده (+عکس، ویدئو) بعد از ظهر روز یکشنبه ۱۶ فوریه ۲۰۲۰ طی مراسمی که در تورنتو در مرکز همایشهای کوروش برگزار شد، یاد جانباختگان پرواز ۷۵۳ خطوط هوایی اوکراین اینترنشنال گرامی داشته شد.
این مراسم که به دعوت مرکز بینالمللی حقوق بشر در کانادا ICHRانجام شده با حضور چند تن از سیاستمدارن ایرانی و کانادایی و برخی خانوادگان هواپیمای ساقط شده توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برگزار گشت.
مراسم با سپاسگزاری مجری مراسم از حضار برای همبستگی با خانوادگان قربانیان آغاز شد. سپس اردشیر زارعزاده مدیر اجرایی مرکز بینالمللی حقوق بشر در کانادا با ابراز همدلی با خانواده جانباختگان ضمن طرح شلیک پدافند سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی به صورت عمدی به هواپیمایی اوکراینی خواستار دادرسی و اجرای عدالت برای جانباختگان و خانوادههای آنها شد. وی گفت: «در مورد عدالت صحبت کردن امریست راحت اما برای به دست آوردن آن باید مبارزه کرد. این رژیم جنایتکار باید سزای کشتاری را که در سالها، ماهها و چهل روز اخیر انجام داده ببیند. از زمانی که پدافند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هواپیمایی اوکراینی را ساقط کرده، ما تمامی اخبار مربوط به این حادثه را دنبال میکنیم. ما از همان روزهای اول مشکوک بودیم که رژیم ایران درباره علت سقوط هواپیما دروغ میگوید. اینکه رژیم ایران ماهیتی دروغگو دارد بر کسی پنهان نیست. اما اینکه سه روز بتوان به دنیا و خانوادههای داغدار دروغ گفت، فقط از رژیم های تمامیتخواه برمیآید. این در حالی بود که دولت آمریکا و کانادا در مورد حمله موشکی به هواپیما بر یک نظر بودند اما رژیم ایران با انکار این واقعیت، آن را جنگ رسانهای علیه خود معرفی میکرد.»
اردشیر زارعزاده در ادامه گفت: « دنیا باید در مورد این رخداد به صورت جدی رژیم ایران را تحت فشارهای بینالمللی قرار دهد. ما در مرکز بینالمللی حقوق بشر در کانادا به همراه چند نهاد حقوق بشری دیگر از جمله اوکراین برای عدالت خواهیم جنگید و از گرفتن حقوق کسانی که در این جنایت بزرگ، جان خود را از دست دادهاند، کوتاهی نخواهیم کرد.»
زارعزاده یادآور شد که در همین زمینه شکایتی علیه جمهوری اسلامی از طرف خانوادگان و بازماندگان قربانیان طرح شده است. وی افزود: «ما در مرکز خومان از تمامی پتانسیلهای موجود برای کمک به خانوادههای قربانیان برای مشاوره حقوقی استفاده میکنیم. همچنین ما شکایتی را در دادگاه عالی کانادا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ازطرف خانوادههای افرادی که در این سانحه دلخراش کشته شدهاند مطرح کردهایم. در این برهه زمانی نمیتوان سکوت اختیار کرد و منتظر دولت آقای ترودو ماند تا با آمرین این جنایت برخورد کند. ما همچنین قصد داریم به اوکراین سفر کرده و با خانوادههای خدمه پرواز نیز در مورد دعوای حقوقی علیه جمهوری اسلامی صحبت کنیم. ما باور داریم که دادرسی و عدالت میتواند یکی از بهترین راهها برای تسکین دردهای بازماندگان باشد.»
آنگاه دکتر رضا مریدی نماینده پیشین پارلمان انتاریو و یکی از حامیان حقوق بشر طی سخنانی به چهل سال دروغگویی و عدم رعایت اصول انسانی از سوی جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: «ما امروز در کانادا داغدار هستیم چرا که در فرهنگ ایرانیان، روز چهلم از درگذشت عزیزانمان، روزی مهم برای ادامه سوگواری است. حکومت جمهوری اسلامی بعد از انقلاب ۵۷ و با سر کار آمدن شخص خمینی، از همان روزهای اول با حیله و فریب سیاستهای خود را در سرزمین ایران پیاده کرده است. اکنون نیز بعد از سرنگون کردن این هواپیما، سه روز دروغ گفتهاند و حتی بعد از پذیرفتن اینکه خودشان هواپیما را ساقط کردهاند، از تحویل جعبه سیاه خودداری می کنند. ما به همراه خانوادههای کشتهشدگان امروز نه تنها سوگوار بلکه خواهان اجرای عدالت نیز هستیم.»
علی احساسی نماینده لیبرال دولت فدرال از منطقه ویلدویل نیز در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه دولت لیبرال کانادا از تمامی اهرمهای فشار برای گرفتن پاسخ از جمهوری اسلامی و یافتن آمرین این جنایت استفاده خواهد کرد گفت: «دولت آقای ترودو با ابراز همبستگی با خانوادههای قربانیان در تلاش است که مسببین این حادثه تراژیک را پیدا کند. ما از دولت جمهوری اسلامی خواستهایم تا با تحویل جعبه سیاه به نهادهای بینالمللی درباره پرسشهای موجود شفافسازی کرده و از بیراهه رفتن خوداری کند.»
سخنرانی بعدی مایکل پارسا نماینده حزب محافظهکار در پارلمان ایالتی انتاریو از منطقه ریچموند هیل- آرورا بود. وی یکی از سرشناسترین نمایندگان در حوزه حقوق بشر برای ایرانیان است که با انتقاد از نخست وزیر کانادا که در نشست مونیخ با محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی دیدار کرده گفت: «ما در کانادا برای عدالت برای قربانیان در تلاش هستیم. از روزهای نخست نیز با نخست وزیر ایالتی آقای داگ فورد تمامی تلاشهایمان را برای خانوادههایی که عزیزانشان را از دست دادهاند به کار گرفتیم. اکنون نیز ما در کنار آنها هستیم چرا که باور داریم ارزش به کرامت شهروندان وظیفه اساسی دولت است. ما در راستای سیاستهای خود، برای دادخواهی و اجرای عدالت برای آمرین این جنایت هولناک و یافتن حقیقت تلاش خواهیم کرد و تمامی سختافزارهای سیاسی موجود از جمله نظارت نهادهای بینالمللی و فشار حقوقی را به کار خواهیم برد.»
در این مراسم، ویدئویی از عکسهای قربانیان حمله موشکی سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی نیز پخش شد و از برخی اعضای خانوادههای آنها دعوت شد تا سخنانی بگویند.
مهرزاد زارعی که فرزند ۱۸ سالهاش آراد را در شلیک موشک سپاه پاسداران از دست داده است با تشکر از حاضران در این مراسم یادآور شد: «امروز نزدیک به چهل روز است که از این جنایت میگذرد؛ از قتل عامی که در آسمان ایران توسط رژیم و جنایتکاران آن انجام شده. رژیم ایران سه روز به دنیا دروغ گفت اما با تلاشهای جامعه بینالملل و شواهدی که در رسانهها افشا شد، قبول کردند که این جنایت را انجام دادهاند.»
این پدر داغدار در مورد دادخواهی و این سوگ عظیم که فرزندش دیگر باز نمیگردد ادامه داد: «ما دنبال دو اصل برای زنده نگه داشتن یاد عزیزان خود هستیم. اول اینکه دولت ایران جعبه سیاه را تحویل دهد تا اذهان عمومی از ابعاد جنایتی که انجام شده بیشتر آگاه شود و مهمتر اینکه عدالت برای عزیزان ما اجرا و حق آنها گرفته شود.»
مژگان نیکنام، همسر دکتر فرهاد نیکنام نیز در این مراسم حضور داشت و با بغض و اندوه از تمامی افرادی که در روزهای سخت در کنارش بودند و این مراسم را برای دادخواهی عزیزانشان تدارک دیدهاند، قدردانی کرده و با خواندن شعری، سوگواری و غم خود را با حاضران به اشتراک گذاشت.
امید ارسلان که خواهر خود را به همراه همسرخواهرش و فرزند دوسالهشان در سرنگون شدن هواپیما از دست داده نیز در سخنانی ابراز داشت: «نه تنها ما بلکه کل دنیا از این تراژدی در حال رنج کشیدن است. من خواهرم را از دست دادم، ولی دوستان زیادی را نیز در غم او پیدا کردم. این اندوه و رنج غیرقابل توصیف است. وقتی شما دوستی، بچهای یا یکی از اقوام نزدیکتان را از دست میدهید، کنار آمدن با فاجعه بسیار سخت و دشوار است. اما اینکه تمامی سرنشینان به خاطر یک اشتباه کشته شدهاند، اصلا غیرقابل قبول است. این یک خطا نیست بلکه جنایتی است آشکار و حملهای عمدی به سوی انسانهای بیگناه. این جنایت، حمله به جان افرادیست که برای منافع دیگران کشته میشوند. من فکر میکنم آنها به عنوان سپر انسانی مورد سوء استفاده و جنایت قرار گرفتهاند. وقتی که دولت آمریکا قاسم سلیمانی را هدف قرار داد، تا بتواند جان انسانهای بیگناه دیگری را از قتل عام توسط وی در داخل و خارج از مرزهای ایران نجات دهد معلوم بود که منطقه به منطقه جنگی تبدیل خواهد شد.»
امید ارسلان در مورد این موضوع که دولت ایران از بستن حریم هوایی خود در این برهه حساس خودداری کرد، یادآور شد: «شما وقتی در جنگ هستید معلوم است که در آن چه اتفاقاتی میافتد. اینکه رژیم ایران از خبرها و فراخوانهای جعلی و ساختگی برای انتقام سخت از آمریکا برای کشته شدن قاسم سلیمانی صحبت میکرد و بعد از حمله به پایگاه آمریکایی در عراق، علیه آمریکا بیانیه صادر میکرد، چگونه میتواند به یک هواپیمایی غیرنظامی حمله کند و مسافرینی که بیشترشان ایرانی بودند را به کام مرگ بکشاند و سه روز به دنیا دروغ بگوید! من اکنون به عنوان فردی که در آن سرزمین به دنیا آمدهام، دیگر نمیتوانم به آنجا تا زمانی که این رژیم در قدرت است برگردم. من امیدارم در این روزهای تاریک، عدالت برای خانواده کسانی که کشته شدهاند روزنه امیدی باشد، تا آنهایی که این جنایت را انجام دادهاند در دادگاههای بینالمللی پای میز محاکمه کشانده شده و مجازات شوند.»
سلمان سیما زندانی سیاسی پیشین دیگر سخنران این مراسم بود. وی با تحسین فعالیتهای شهروندان در داخل ایران از سیاست مماشات جاستین ترودو نخستوزیر کانادا با جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت که: «سپاه از نهادهای ناقض حقوق اقلیتهای قومی، دگرجنسگراها، اقلیتهای مذهبی و حقوق زنان است. من فکر میکنم، نمیتوان هم صحبت از حقوق بشر کرد و ادعای پیشروو بودن در آن را داشت ولی در برابر وزیر خارجه دروغگوی جمهوری اسلامی سر تعطیم فرود آورد.»
سلمان سیما با اشاره به شکنجههای مأموران اطلاعاتی سپاه پاسداران در بند دو الف زندان اوین، سپاه را با نیروهای گشتاپو در آلمان نازی مقایسه کرد. او در ادامه گفت: «سپاه همزمان مانند KGB و کارتلهای مواد مخدر و داعش عمل میکند. همه این جنایات در یک زمان!» وی در پایان با یادآوری حمایت کانادا از مردم آفریقای جنوبی در برابر رژیم آپارتاید خواستار اعمال فشار حداکثری از سوی کانادا بر جمهوری اسلامی شد.
سپس پیتر کِنت نماینده پارلمان کانادا از حزب محافظهکار از حوزه تورنهیل با بیان این نکته که دولت جمهوری اسلامی باید به خواستههای خانواده قربانیان توجه کند خاطرنشان کرد: «چهل روز از این جنایت بزرگ گذشته است. شهروندان کانادایی، سوئدی، بریتانیایی، اوکراینی و ایرانی در پروازی کشته شدهاند که هیچ مسئولی هنوز پاسخ روشنی برای خانوادههای بازماندگان ندارد. هنوز نه تنها عدالت برقرار نشده بلکه رژیم ایران آن را به فراموشی سپرده است. تنها راه رسیدن به حقیقت، عدالت و فرجامخواهی، فشارهای دیپلماتیک از طریق نهادهای حقوق بشری و سیاسی به دولت جمهوری اسلامی ایران است. این رو نمیتوان پذیرفت کشوری که ادعای برقرای عدالت دارد، هواپیمایی غیرنظامی را که هیچ ارتباطی با سیاست ندارد سرنگون کند. این امر نمیتواند یک خطا نامیده شود.»
جیمز بِزان نماینده محافطهکار پارلمان کانادا و یکی از برندگان جایزه حقوق بشر مرکز بینالمللی حقوق بشر در کانادا نیز در سخنرانی خود از رفتار دولت ایران در قبال خانواده قربانیان انتقاد کرد. وی گفت: «جمهوری اسلامی ایران با هدفهای مشخص و استفاده از سپرهای انسانهای بیگناه سعی در ناامن کردن منطقه دارد. اما امروز ما در چهلمین روز کشته شدن سرنشینان هواپیما باید این را نیز در نظر بگیریم که نخست وزیر کشور ما کانادا، بجای استفاده از فشارهای حداکثری برای یافتن مرزهای حقیقت در مورد این تراژدی دردناک، با خوش و بش با محمد جواد ظریف با او دست میدهد.»
وی همچنین در مورد قتل قاسم سلیمانی و ارتباطاش با این فاجعه یادآوری کرد که: « حکومت ایران در تمامی ابعاد حقوق بشری و پایمال کردن حقوق شهروندی همواره در مرحله سقوط قرار گرفته است. اینکه حکومتی برای گرفتن انتقام از آمریکا، با به اصطلاح «خطای انسانی» یک هواپیمای غیرنظامی را هدف قرار دهد و از پاسخگویی به نهادهای بینالمللی و مسئول نیز خودداری کند، امری ناپسند در سیاست امروزی است. آنها باید بدانند که با دروغ گفتن به دنیا و رسانهها، هویت واقعی خوشان را بیشتر نشان میدهند. ما از جمهوری اسلامی میخواهیم با احترام به قوانین بینالمللی و با نظارت کارشناسان جعبهی سیاه را تحویل داده و به پرسشهای خانوادهها پاسخ دهد.»
جیمز بِزن که یکی از نمایندگان فعال و از نخستین سیاستمدارانی بود که در سال ۲۰۱۷ قانون ماگنیتسکی را به پارلمان کانادا برد، در پایان سخناناش گفت: «چگونه است که رهبر ونزوئلا در این لیست قرار میگیرد ولی حسن روحانی، محمدجواد ظریف و رهبر جمهوری اسلامی شخص خامنهای مشمول این قانون نمیشوند؟! این پرسشی است که دولت لیبرال باید به آن پاسخ دهد تا نه تنها در برقراری عدلت برای قربانیان پرواز ۷۵۲ کمک کرده باشیم بلکه بتوانیم راههای آمدن افراد وابسته به رژیم جمهوری اسلامی به کانادا را که این کشور را به حیات خلوت رژیم ایران تبدیل کردهاند، بسته نگه داریم. من از روزی که به پارلمان خواهم رفت، خواستار رسیدگی به این جنایت خواهم شد و جهت اجرای عدالت برای کشتهشدگان پرواز ۷۵۲با سایر نمایندگان در دولت تلاش خواهیم کرد.»
در پایان این مراسم گروه موسیقی ایرانی به اجرای قطعاتی پرداخت و مراسم با یک دقیقه سکوت به احترام ۱۷۶ سرنشین پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین اینترنشنال که در ۱۸ دیماه ۱۳۹۸ در حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر فراز تهران کشته شدند، به پایان رسید.