ایرج ایرانمهر – نگاهی به صورت‌های مالی دو اتومبیل‌ساز بزرگ کشور یعنی ایران‌اتومبیل و سایپا نشان می‌دهد صنعت اتومبیل‌سازی ایران کم‌کم به پایان کار خود نزدیک می‌شود. دو شرکت یاد شده در دو سال گذشته، یک زیان انباشته تاریخی را به ثبت رسانده‌اند بطوری که مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت می‌شوند. طبق این ماده، هرگاه زیان انباشته شرکت به نصف سرمایه ثبتی آن برسد، هیئت مدیره موظف است با تشکیل مجمع، موضوع انحلال یا ابقای شرکت را به بحث بگذارد. با وجود اینکه یکی از دلایل زیان‌ده شدن این دو غول بزرگ اتومبیل‌سازی ایران، دخالت دولت در امر قیمت‌گذاری اتومبیل است، اما با این حال تنها کاری که دولت در سال گذشته انجام داد، صدور مجوز برای استفاده از ترفندهای حسابداری و ایجاد تغییر در اعداد و ارقام صورت‌های مالی شرکت‌ها بوده تا موقتاً چهره این زخم بر پیکره صنعت اتومبیل‌سازی از دیدگان پوشیده شود.
ترفند بالا در حسابداری از این قرار است که ابتدا دارایی‌های این شرکت‌ها که عمدتاً به شکل زمین، ساختمان و ماشین‌آلات است مورد تجدید ارزیابی قرار گرفته سپس افزایش ارزش آن در اثر تورم انباشته سال‌های گذشته، صرف افزایش سرمایه شرکت گردد.
این کار طبق اصول حسابداری نادرست است زیرا رسالت یک شرکت، اساساً درآمدزایی از محل فعالیت اصلی بوده و پاک کردن زیان آن از محل گرانی املاک و مستغلات باعث توقف روند زیان‌دهی آن نخواهد شد! افزایش سرمایه از محل «مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت» فقط باعث می‌شود تا در ترازنامه شرکت، زیان انباشته از نصف سرمایه ثبتی کمتر شده و شرکت از شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت خارج شود.
زیان انباشته سایپا طبق صورت‌های مالی منتشر شده آن تا پایان شهریور ۹۸ برابر با ۹۰۷۵ میلیارد تومان بوده است در حال که سرمایه آن ۳۹۲۶ میلیارد تومان است. در مورد وضعیت مالی این شرکت در دوره‌های مالی بعدی تا کنون چیزی منتشر نشده است. زیان انباشته ایران اتومبیل تا پایان آذر ۹۸ برابر با ۱۶۰۵۸ میلیارد تومان بوده در حالی که سرمایه ایران‌اتومبیل فقط ۱۵۳۰ میلیارد تومان است. زیان انباشته این دو شرکت تا اینجا نه تنها از نصف سرمایه بیشتر بوده بلکه چند برابر سرمایه است.
مجمع عمومی فوق‌العاده این دو شرکت به منظور افزایش سرمایه، در آخرین روز کاری سال ۹۸ تشکیل شد تا در صورت‌های مالی همین سال که طی ماه‌های ابتدای سال ۹۹ منتشر خواهد شد، زیان انباشته کمتر از نصف سرمایه نشان داده شود.
میزان افزایش سرمایه سایپا از محل «مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها» برابر با ۱۵۶۲۴ میلیارد تومان است؛ این یعنی سرمایه سایپا به مقدار ۱۹۵۵۰ میلیارد تومان خواهد رسید و فقط اندکی از دو برابر زیان انباشته تا انتهای شهریور گذشته بیشتر بوده و با توجه به اینکه این شرکت بعد از شهریور ۹۸ تا کنون صورت‌های مالی دوره منتهی به آذر و اسفند ۹۸ را منتشر نکرده‌است می‌توان حدس زد که به احتمال زیاد هنوز هم بعد از به کار بردن این ترفند حسابداری، طبق ماده ۱۴۱ قانون تجارت ورشکسته خواهد بود.
اما در مورد شرکت دیگر یعنی ایران‌اتومبیل از هم‌اکنون، ورشکستگی قطعی است. میزان افزایش سرمایه شرکت ایران‌اتومبیل از محل «مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها» برابر با ۲۸۶۳۵ میلیارد تومان است؛ این یعنی سرمایه ایران‌اتومبیل به رقم ۳۰۱۶۵ میلیارد تومان خواهد رسید و نصف این مقدار یعنی ۱۵۰۸۳ میلیارد تومان از زیان انباشته شرکت تا پایان آذر ۹۸ یعنی ۱۶۰۵۸ کمتر بوده و ایران‌اتومبیل نخواهد توانست با این ترفند حسابداری از شمول ماده ۱۴۱ خارج شود.
با توجه به تداوم روند پیشین و عدم تغییر در سیاست‌گذاری‌ها در صنعت اتومبیل‌سازی کشور، روند افزوده شدن به زیان انباشته این دو شرکت ادامه خواهد یافت. این به معنای وقوع فاجعه‌ای دردناک برای صنعت ورشکسته اتومبیل‌سازی کشور خواهد بود.
