طی روزهای گذشته و در شرایطی که قیمت جهانی طلا تقریبا ثابت بود، قیمت طلا در ایران روندی افزایشی را طی کرد و این افزایش در قیمت سکه برجسته‌تر بود. بسیاری از کارشناسان خرید و فروش گواهی سپرده سکه در بورس کالا با قیمتی بالاتر از بازار را علت گرانی سکه عنوان می‌کنند.
قیمت سکه تنها طی چند روز، با بیش از یک میلیون تومان افزایش، به ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسید. در شرایطی تا چند روز پیش از این اتفاق بازار طلا و سکه ایران به دلیل شیوع کُرونا در رکودی عمیق به سر می‌برد. قابل توجه اینکه همزمان با گرانی سکه، تقاضا برای خرید سکه نیز به شدت افزایش یافت.
در روزهای پیش از گرانی سکه و در حد فاصل نیمه فروردین تا نیمه اردیبهشت فعالان بازار طلا از رکود عمیق در این بازار ابزار نگرانی می‌کردند. آنها می‌گفتند در بازار طلا خریداری وجود ندارد و بیشتر مراجعه‌ها برای فروش طلا است. به عقیده فعالان صنف طلا و جواهر، بسیاری به دلیل رکود ناشی از کُرونا و بحران عمیق معیشتی اقدام به طلای خانگی می‌کردند تا هزینه‌هایی چون اجاره و خوراک را تأمین کنند و برخی دیگر نیز طلای خانگی را برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس به فروش می‌رساندند.
در روزهای گذشته اما ورق برگشت و تقاضا برای خرید سکه طلا افزایش یافت و همزمان قیمت سکه در بازار افزایشی شد. طلا و جواهرفروشان علت این موضوع را خرید و فروش گواهی سپرده سکه در بورس کالا با قیمتی بالاتر از بازار را علت گرانی سکه عنوان می‌کنند.
چهار نماد بانکی رفاه، صادرات، ملت و تجارت در بورس کالا گواهی سپرده صادر کرده و خریداران نیز این گواهی را با قیمتی بالاتر از قیمت سکه در بازار معامله می‌کنند. اختلاف قیمت در این گواهی‌های سپرده با قیمت واقعی سکه در بازار ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان است.
خبرگزاری تسنیم در گزارشی فرایند سوددهی معاملات سکه در بورس را به این صورت توضیح داده که «افراد سکه فیزیکی را به یکی از چهار بانک رفاه، صادرات، سامان و ملت تحویل می‌دهند و پس از کارشناسی و تحویل سکه گواهی سکه را دریافت می‌کنند که هر گواهی سکه معادل ۱۰ سهم است و به کارگزار بورس تحویل داده و به قیمت بالاتر می‌فروشند. کل هزینه انبارداری و کارشناسی و مالیات رقم بسیار ناچیزی است حدود ۲۰ هزار تومان است و بنابراین با فروش ۱۰ سکه روزانه ۵ تا ۷ میلیون به جیب زده و با خرید دوباره سکه از بازار این سیکل قابل تکرار است.»
نکته قابل توجه در گزارش خبرگزاری تسنیم اینست که ادعا شده «اکثر کاسب‌های این صنف از فروش سکه به مردم عادی امتناع کرده و سکه‌ها را در بورس عرضه می‌کنند و با این حساب همانطور که در این گزارش هم اشاره شد، سودهای کلان به جیب می‌زنند.»
بر اساس بند «د» ماده ۱۱ قانون پولی و بانکی ایران، بانک مرکزی وظیفه تنظیم مقررات و نظارت بر معاملات طلا را به عهده دارد و تنها تولیدکننده انحصاری سکه طلا در کشور است و تاکنون خبری مبنی بر صدور مجوز برای فروش سکه در بورس کالا از سوی این بانک صادر نشده است!
در آنسوی ماجرا هر چند بسیاری انگشت اتهام به هم ریختگی بازار سکه را به سوی چهار بانکی که گواهی سپرده سکه صادر می‌کنند گرفته‌اند که یکی از مقامات چهار بانک فعال در صدور گواهی سپرده در بورس، در توضیح این ماجرا به خبرگزاری «ایسنا» گفته است که «بانک‌ها در بورس کالا سکه خرید و فروش نمی‌کنند، بلکه تنها گواهی سپرده برای سکه‌های مردم صادر می‌کنند و این گواهی‌ها بین خود مردم بر اساس سیستم عرضه و تقاضا خرید و فروش می‌شود. این گواهی‌ها دارای اعتبار و زمان سررسید است و با توجه به نرخ تورم، افزایش قیمتی در بورس کالا خواهد داشت و بر همین اساس مردم نیز اقدام به خرید و فروش آن می‌کنند. البته این اتفاق در نهایت می‌تواند به رشد قیمت سکه و طلا در بازار منجر شود و ممکن است سازوکاری برای آن اندیشیده شود، اما در حال حاضر اقدام غیرقانونی انجام نمی‌شود.»
در گزارش خبرگزاری ایسنا تأکید شده که «بانک‌ها علاوه بر صدور گواهی سپرده در بورس کالا، این گواهی‌ها را به عنوان ضمانت تسهیلات نیز می‌پذیرند و به نظر می‌رسد که در حال انجام فرآیند عادی خود هستند، اما افزایش تقاضا در بورس کالا قیمت سکه را در این بازار افزایش داده است.»
محمد کشتی‌آرای رئیس اتحادیه طلا و جواهر ایران اما معتقد است: «این نوع معاملاتی که در بورس انجام می‌شود، معمولا توسط افراد باتجربه و حرفه‌ای در این زمینه انجام می‌شود که با نوع معاملات بورس آشنایی دارند اما معاملاتی که در بازار انجام می‌شود، توسط افرادی انجام می‌شود که بعضا با این سیستم آشنا نیستند.»
کشتی‌آرای تاکید کرده است: «نکته قابل توجه اینست که در حال حاضر کاسبی جدیدی به راه افتاده است که افراد از بازار آزاد سکه خریداری کرده و در بورس می‌فروشند. اینکه چه اتفاقی افتاده و چه موضوعی مسبب این تصمیم گیری شده برای خود ما هم جای سوال است. این در حالی است که این دست از معاملات هیچگونه سود و بهره اقتصادی برای کشور نخواهد داشت و تنها سبب خواهد شد که سکه در خانه‌ها دپو شود و دلالی‌ها افزایش یابد.»
توضیحات کشتی‌آرای و دفاع بانک‌ها از اقدامی که در بورس برای صدور گواهی با قیمیتی بالاتر از قیمت بازار انجام می‌دهند و البته سکوت مقامات بانک مرکزی در این‌باره، احتمال وجود مافیای وابسته به حکومت در این بین را افزایش می‌دهد.
