پرداخت بدهی چندین میلیارد دلاری عراق به ایران در ازای واردات گاز و برق با کالا و دارو!

عراق در ازای واردات گاز و برق به ایران رقم بالایی بدهکار است اما میزان دقیق این بدهی هنوز روشن نیست. به تازگی در پی سفرهای جداگانه رضا اردکانیان وزیر نیرو و عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی به این کشور احتمال می‌رفت که نحوه و زمان پرداخت این بدهی روشن شود.

عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی روز چهارشنبه ۲۸ خرداد ۹۹ سفری یک روزه به عراق داشت. در این سفر «ساز و کار پرداخت مالی میان دو کشور» مورد بحث قرار گرفت و در نهایت تفاهم‌نامه‌ای برای «استفاده از منابع مالی ایران برای واردات کالاهای اساسی مانند دارو از عراق» امضا شد.

همتی در توضیح این تفاهم‌نامه گفته بود منظور از «منابع مالی ایران» همان بدهی دولت عراق به ایران در ازای واردات گاز و برق است.

پیشتر  در ۱۴ خردادماه نیز رضا اردکانیان وزیر نیرو سفری کوتاه به عراق داشت که طی آن قرارداد صادرات دو ساله برق به عراق را با مقامات آن کشور به امضا رساند.

پیش از این قراردادهای صادرات برق به عراق یکساله امضا می‌شد اما این بار با امضای قرارداد دو ساله در سفر وزیر نیرو به عراق اعلام شد که  ۴۰۰ میلیون دلار بدهی عراق به ایران در ازای واردات برق به این کشور پرداخت شده است. این رقم معادل نیمی از طلب ایران در ازای صادرات برق به عراق ارزیابی شده است.

این در حالیست که عراق بابت واردات گاز از ایران نیز بدهی سنگینی دارد. واقعیت اینست که رقم مشخص بدهی عراق به ایران تا کنون از سوی مقامات جمهوری اسلامی عنوان نشده است. اما به نظر می‌رسد جدا از روابط تنگاتنگ سیاسی جمهوری اسلامی با دولت عراق، حالا قرار است روابط اقتصادی دو کشور برای دور زدن تحریم‌ها یا خنثی کردن محدودیت‌های ناشی از تحریم مورد استفاده مقامات جمهوری اسلامی قرار بگیرد.

وبسایت اقتصادی «الاقتصاد نیوز» در عراق پس از سفر عبدالناصر همتی به این کشور نوشته است که «ایران کالاهای خود را از عراق با استفاده از درآمدهای صادرات انرژی تهیه می‌کند.»

این وبسایت نوشته که ایران دومین شریک تجاری عراق در ۲۰۱۹ بعد از کشور چین بوده و بیش از ۹ میلیارد دلار در این سال به عراق صادرات داشته است.

حمید حسینی رئیس اتاق مشترک ایران و عراق نیز پس از سفر همتی به عراق و امضای تفاهم‌نامه مالی با مقامات این کشور در توییتر خود نوشته است: «سفر آقای همتی به عراق و قول مساعد مقامات عراق جهت استفاده ایران از پول گاز و برق خود که در حساب بانک تجارت عراق فریز شده است می‌تواند به تعادل در بازار ارز کمک کند و تامین ارز کالاهای اساسی را ممکن سازد، آیا عراقی‌ها به قول و وعده خود عمل می‌کنند؟»

سفر اقای #دکتر همتی به عراق وقول مساعد #مقامات عراق جهت استفاده ایران از #پول گاز وبرق خود که در حساب #بانک تجارت عراق فریز شده است می تواند به #تعادل در بازار ارز کمک نماید وتامین ارز #کالاهای اساسی را ممکن سازد، ایا #عراقی ها به #قول ووعده خود عمل می نمایند ?

— Seyed Hamid Hosseini (@seyedhamidhoss6) June 20, 2020

یحیی آل اسحاق رئیس اتاق مشترک ایران و عراق درباره رقم بدهی عراق به ایران به وبسایت «تجارت‌ نیوز» گفته است: «بدهی پنج ماه گذشته عراق به ایران در حوزه برق و گاز بین پنج تا شش میلیارد دلار است که بخش اندکی از آن وصول شده است.»

یحیی آل‌اسحاق افزوده که «چنانچه این رقم پنج تا شش میلیارد دلار به اقتصاد ایران بازگردد، می‌توان اعلام کرد که بخش زیادی از مشکلات برطرف خواهد شد.»

علی شریعتی یک عضو اتاق بازرگانی ایران نیز به «تجارت نیوز» گفته که «آخرین طلب کلی ما از عراق ۳۲ میلیارد دلار است. متاسفانه به دلیل تغییر و تحولات دولت در عراق پمپاژ ارزی و استفاده از منابع محدود شده است. بطور کلی منابع ارزی زیادی در عراق داریم.»

با اینهمه یحیی آل اسحاق گفته که کالاهایی که بر اساس ساز و کار مورد تفاهم همتی و مقامات عراقی تعیین شده برای واردات کالاهای غیرتحریمی است: «طی توافقات سفر همتی به عراق مقرر شد تا از محل مطالبات ایران در حوزه برق و انرژی از عراق، خریدهای ایران از طریق بانک مرکزی به فروشنده تسویه شود. ارز مورد نیاز برای کالاهای خریداری شده توسط ایران را عراق می‌پردازد و کالا بدون دخالت عراق و از مبدأ فروشنده به کشور می‌آید، مبالغ در واقع از طلب ایران پرداخت می‌شود.»

آل ‌اسحاق افزوده که «پرداخت پول از طریق واحدی است که TBI عراق آن را به عهده دارد. ما در اولین فرصت سفارشات کالایی خود را خواهیم داد و مقداری از طلب‌مان را از طریق واردات کالاهای غیرتحریمی وصول خواهیم کرد. متاسفانه نمی‌توانیم کالاهای تحریمی را به این طریق وارد کنیم.»

گفتنی است قرارداد صادرات گاز ایران به عراق در سال ۱۳۹۰ امضا شد اما در سال ۹۶ به اجرا درآمد. طبق این قرار ایران باید روزانه ۲۰ تا ۲۵ میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر می‌کرد تا سوخت نیروگاه‌های المنصوره و الصدر در بغداد تامین شود. در سال ۹۴ این میزان با صدور گاز به بصره افزایش یافت.

در گزارشی که گمرک ایران از آمار مقدماتی تجارت خارجی در هشت ماهه نخست سال ۹۸ منتشر کرده، عراق یکی از مهم‌ترین کشورها در منظومه تجارت خارجی ایران به ویژه در دوران تحریم معرفی شده است. این گزارش با یادآوری کاهش ۱۵درصدی صادرات غیرنفتی ایران به عراق از آغاز ناآرامی‌های این کشور، خواستار یافتن راهکارهای چندبعدی شده بود. تولید مشترک، استفاده از عراق به عنوان مسیر ترانزیت کالاهای ایرانی، افزایش صادرات به اقلیم کردستان، توازن بخشی به تراز تجاری و حمایت دیپلماتیک و رسانه‌ای از صادرکنندگان از جمله این پیشنهادها بود.