نمایندگان مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کردند که بر اساس آن جریمههای سنگین برای خانه های خالی در نظر گرفته شده. برای نمونه جریمه یک خانه ۱۰۰ متری خالی در تهران ۶۵۰ میلیون تا دو میلیارد تومان خواهد بود.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه ۱۵ امرداد ۱۳۹۹ اصلاحیه ماده ۵۴ قانون مالیاتهای مستقیم را که مربوط به مالیات از خانههای خالیست، تصویب کردند. بر اساس این طرح اگر خانهای در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر خالی بماند در سال اول شش برابر اجاره سالیانه، سال دوم ۱۲ برابر و سال سوم ۱۸ برابر مبلغ اجاره سالیانه مشمول مالیات میشود.
طرح مالیات بر خانههای خالی درواقع اصلاحیه ماده ۵۴ مکرر قانون مالیاتهای مستقیم مصوبهی سوم اسفند سال ۱۳۶۶ با اصلاحات و الحاقات بعدی آن است؛ قانونی که به دلیل نبود زیرساخت های لازم نه در سال ۱۳۶۶ و نه پس از اصلاح آن در سال ۱۳۹۴ اجرا نشد. با این حال به دنبال رونمایی از سامانه املاک و اسکان در بهمن ماه ۱۳۹۸ از سوی وزارت راه و شهرسازی، دولت و مجلس مصمم شدهاند تا دریافت مالیات خانههای خالی را اجرا کنند.
خبرگزاری «ایسنا» رقم مالیات بر خانههای خالی در محلههای مختلف تهران را محاسبه کرده است. بر این اساس نرخ رهن کامل یک واحد مسکونی ۱۰۰ متری نوساز در منطقه معمولی از شهر تهران حدود ۳ میلیون تومان در هر مترمربع است. اگر این عدد را به اجاره ماهیانه تبدیل کنیم اجاره بهای هر ماه ۹ میلیون تومان و اجاره هر سال ۱۰۸ میلیون تومان میشود و مالک چنین واحد مسکونی به شرط خالی نگه داشتن آن باید در سال اول شش برابر این مبلغ یعنی ۶۴۸ میلیون تومان، سال دوم یک میلیارد و ۲۹۶ میلیون تومان و سال سوم یک میلیارد و ۹۴۴ میلیون تومان مالیات بپردازد.
بر اساس نرخهای روز بازار اجاره مسکن در شهر تهران، قیمت رهن کامل در محله تهرانپارس بین مترمربعی ۲ تا ۳.۵ میلیون تومان است. در غرب تهران نرخ رهن کامل حدود ۲.۵ تا ۴ میلیون تومان در هر مترمربع و در مناطق شمالی بین مترمربعی ۳.۵ تا ۵ میلیون تومان و بیشتر است.
یک آپارتمان ۲۰۰ متری که در شمال تهران خالی مانده، در سال اول مشمول ۲ میلیارد و ۱۶۰ میلیون، سال دوم مشمول ۴ میلیارد و ۳۲۰ میلیون و سال سوم مشمول ۶ میلیارد و ۴۸۰ میلیون تومان جریمه مالیاتی خواهد شد.
در همین حال این قانون شرایطی «ویژه» برای «خواص» در نظر گرفته است. در متن مصوبه مجلس شورای اسلامی یک رانت پیشبینی شده که برای «اشخاص و شاغلان خاص»، «معافیت مالیاتی برای دو خانه خالی» ایجاد میکند. این قبیل اشخاص در اماننامه – آییننامه اجرایی- تعیین میشوند.
همچنین هر سرپرست خانوار میتواند علاوه بر خانهای که اقامتگاه اصلی اوست، یک خانه در شهر دیگر در مالکیت خود داشته باشد که حتی اگر خالی باشد، از آنجا که اقامتگاه فرعی خانواده محسوب میشود، معاف از مالیات بر خانههای خالی خواهد بود.
علاوه بر این، خانههای خالی شهروندان ساکن در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت و روستاها نیز از این تور مالیاتی خارج است. همچنین در متن قانون صرفا از سرپرست خانوار خواسته شده نسبت به اظهار املاک متعلق به خود در سامانه املاک و اسکان اقدام کند.
همه اینها به این معناست که راه فرار از پرداخت مالیات باز گذاشته شده است. روزنامه دنیای اقتصاد در اینباره نوشته که «اگر دولت نخواهد بخشی از قانون را اجرا کند، آن را به عنوان موارد استثناء در نگارش آییننامه لحاظ میکند و درواقع متن این آییننامه به نحوی نگاشته میشود که اصطلاحا امکان «دور زدن قانون» برای گروه یا گروههای خاص اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی فراهم شود.»
خبرگزاری «مهر» نیز در گزارشی نوشته که به دنبال زمزمه شناسایی و ارسال صورتحساب مالیاتی برای مالکان خانههای خالی، گزارشهای میدانی از بازار داغ اجارههای صوری و اجاره کارت ملی در برخی دفاتر املاک شهرهای بزرگ حکایت دارد.
در این گزارش آمده که توأم با لزوم چارهاندیشی قانونگذار پیرامون فرار از مالیات بر خانههای خالی (با تنظیم قراردادهای صوری)، لغو معافیت مالیاتی هر خانوار در ازای مالکیت یک واحد مسکونی تخلیه و بلااستفاده ضروری است.
طرح اخذ مالیات از خانههای خالی از سالها پیش مطرح شده اما حالا افزایش پرسرعت قیمت ملک موجب شد دولت و مجلس شورای اسلامی تلاش کنند تا این قانون هر چه زودتر اجرا شود.
دولتمردان و موافقان این طرح معتقدند مالیت سنگین برای خانههای خالی موجب ترغیب مالکان به اجاره ملک شده و در نتیجه با افزایش عرضه ملک اجارهای، قیمت کاهش پیدا میکند. این طرح اما مخالفانی نیز دارد و برخی آن را نتیجهبخش نمیدانند.
حسن محتشم عضو هیئت مدیره انجمن انبوهسازان استان تهران گفته است: «قانون مالیات بر خانههای خالی ممکن است در کوتاهمدت باعث شود تا سرمایهگذاران از ترس مالیاتهای سنگین، واحدهای خود را به بازار عرضه کنند اما همانند یک داروی موقت خواهد بود که حداکثر تا دو سال تاثیر دارد و پس از آن تبعاتش به شکل رشد قیمت مسکن بروز پیدا میکند.»