(+ویدئو) ۲۵ نوامبر روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان است. امسال ۲۵ سازمان زنان ایرانی از گوشه و کنار جهان در فضای مجازی گرد آمده و با یک برنامه مشترک این روز را گرامی می‌دارند. در مورد این گردهمایی با خانم روحی شفیعی مدیر و مؤسس سازمان «ائتلاف بین‌المللی علیه خشونت در ایران» که یکی از سازمان‌های شرکت‌کننده در این برنامه است، گفتگو کرده‌ایم.
-خانم شفیعی، لطفا در مورد تاریخچه این روز اطلاعاتی در اختیار خوانندگان بگذارید.
-تاریخچه این روز بر می‌گردد به سال‌های پایانی دهه پنجاه و اوایل شصت میلادی. خواهران میرابال، چهار خواهر در جمهوری دومنیکن در مبارزات مخفیانه علیه دیکتاتوری تروخیو، دیکتاتور آن زمان در دومینیکن شرکت داشتند. این سه خواهر به دلیل این مبارزات تحت پیگرد قرار گرفته و بجز ماریا، سه خواهر دیگر در ۲۵ نوامبر ۱۹۶۰ به قتل رسیدند.
قتل خواهران میرابال آنها را به «نمادی از مبارزات مردمی و فمینستی» تبدیل کرد. در سال ۱۹۹۹ مجمع عمومی سازمان ملل به افتخار مبارزات آنها روز ۲۵ نوامبر را به عنوان روز جهانی مبارزه با خشونت نامگذاری کرد.
– چگونه مقدمات گردهمایی مجازی امروز، ۲۵ نوامبر ۲۰۲۰، فراهم شد؟
-معمولاً هر سال حول و حوش ۲۵ نوامبر بیشتر سازمان‌های زنان ایرانی در خارج از کشور با برگزاری کنفرانس و تجمع این روز را هم گرامی می‌داشتند و هم توجه عمومی را به خشونت موجود علیه زنان در ایران جلب می‌کردند. امسال خانم الهه امانی ابتکاری به خرج داد و از تمام سازمان‌های زنان فعال ایرانی دعوت کرد که با گفتگو و مشاوره برنامه‌ای مشترک از طریق زوم برگزار کنند. خانم الهه امانی از کنشگران کمیسیون امور زنان سازمان ملل است و فعالیت‌های سازمان ملل را در بخش زنان و جنبش جهانی زنان را از سال ١٩٨۵ از نزدیک دنبال می‌کند.
زنانی ایرانی از گوشه و کنار جهان به این دعوت جواب مثبت داده‌اند و ما دور هم جمع شدیم و چندین جلسه زوم برگزار کردیم و به توافق رسیدیم که هر یک از این سازمان‌ها یک ویدئوی حدود ۱۰ دقیقه‌ای در مورد فعالیت‌های خود و یا اینکه بر چه حوزه‌هایی در مبارزه با خشونت می‌خواهند تمرکز داشته باشند تهیه کرده و نمایش دهند؛ سپس نماینده‌ی آن سازمان در مورد فعالیت آن یک دقیقه توضیح دهد. اکنون از طرف تمام ۲۵ سازمان این ویدئوها فرستاده شده و امروز طی یک برنامه مجازی ۴ ساعته و فشرده نمایش داده می‌شود. من هم قرار است از طرف «ایکاوی» در این نشست شرکت کنم.
-آیا زنانی از ایران هم در این پروژه شرکت دارند؟
-در ایران زنان بسیار فعال هستند به‌خصوص در کارزار علیه قتل‌های ناموسی که من هم از خارج در آن شرکت می‌کنم. منتها به دلایل امنیتی بهتر می‌دانیم که زنان داخل کشور حضور علنی در این برنامه نداشته باشند تا مشکلی برای آنها پیش نیاید. زنانی که از خارج با کارزار مبارزه علیه قتل‌های ناموس همکاری می‌کنند در این پروژه‌ی جهانی مبارزه با خشونت حضور دارند و نماینده‌ای از ما در این روز صحبت خواهد کرد.
یادآور شوم که این بزرگترین ائتلاف سازمان‌های زنان ایرانی بعد از ائتلاف سازمان‌های زنان در انتخابات سال ٨٨ است. ده‌ها نفر از فعالان زن داخل و خارج کشور پیش از انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ٨٨ در جمعی به نام «همگرایی زنان» گرد هم آمدند و با وجود اختلاف نظرات سیاسی و اجتماعی توانستند بزرگترین جمع زنان فعال را حول محور انتخابات با هم همراه کنند. این ائتلاف قبل از انتخابات تشکیل شد و تا مدت‌ها بعد از انتخابات هم فعال بود تا اینکه جنبش سرکوب شد.
-وقتی شما از ائتلاف صحبت می‌کنید آیا منظور این است که یکسری از فعالیت‌های مشترک شما ادامه پیدا خواهد کرد و یا اینکه فقط فعلاً محدود است به پروژه «روز جهانی مبارزه با خشونت»؟
-نمی‌دانیم. درواقع امیدواریم که ادامه پیدا کند به دلیل اینکه سازمان‌های زنان ایرانی پراکنده هستند و نیروی آنها تا حدی هدر می‌رود. خود ما در «ایکاوی» مگر کم کار کردیم ولی شاید آن بازتاب لازم و کافی را پیدا نکرده. امیدواریم با این شبکه‌ی گسترده متشکل از ۲۵ سازمان، فعالیت‌های زنان ایرانی پژواک و بازتاب گسترده‌تر و موثرتری پیدا کند. حتی اگر ما نتوانیم در قوانین ایران تغییری ایجاد کنیم تاثیر روانی این ائتلاف خیلی زیاد است.
-خانم شفیعی، متاسفانه واقعیت این است که خشونت خانگی متوجه زنان و فرزندان– و در موارد نادر علیه مردان- در فرهنگ ایران سابقه‌ی طولانی دارد. آیا با شرایطی که بعد از انقلاب در ایران به وجود آمده با تقویت فرهنگ دینی و سنتی و همزمان برچیده شدن نهاد‌هایی مانند دادگاه حمایت از خانواده که چتر دفاعی برای زنان ایجاد می‌کرد، به نظر شما خشونت علیه زنان در ایران بیشتر و گسترده‌تر شده؟ آیا زنان ایران اکنون در برابر خشونت بیشتر خلع سلاح شده‌اند؟
-وقتی صحبت از خشونت علیه زنان می‌کنیم این محدود به خشونت خانگی نیست. خشونت خانگی تنها یکی از اشکال خشونت است. خشونت در محل کار، کوچه و خیابان هم علیه زنان دیده می‌شود. در ضمن خشونت فقط شامل خشونت فیزیکی نیست. خشونت روانی، کلامی، جنسی- که خودش جنبه‌های مختلف دارد- و اقتصادی نیز داریم. بیرون خانه خشونت دولتی داریم در ایران امروز سازمانیافته است و در قانون اساسی جمهوری اسلامی‌هم آمده. مثلاً زنان حق انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور و بسیاری از مشاغل مانند قضاوت را ندارند…
-…یعنی تبعیض نمودی از خشونت است؟
-…دقیقا.ً تبعیض جنسی و جنسیتی علیه زنان یک خشونت است. همین حجاب اجباری خودش نوعی خشونت دولتی است که حق زنان در انتخاب نوع پوشش خود را پایمال می‌کند. البته اضافه کنم که در مقابل تبعیض و خشونت، زنان ایران نیز آگاه و فعال‌تر شده‌اند و در قالب کارزارهای مختلف پیگیر حق خودشان هستند. جنبش زنان از حضور زنان شجاعی مانند نسرین ستوده و نرگس محمدی برخوردار است. علاوه بر اینان، تعداد زیادی از زنان هستند که جهت مبارزات حق‌طلبانه‌ی خود در زندان هستند.
در ایران قبل از انقلاب اگاهی جنسی و جنسیتی در جامعه مانند امروز رشد و ریشه نیافته بود و مکانیسم جلوگیری از خشونت و تبعیض علیه زنان هم ضعیف بود. در ایران پس از انقلاب هم که متاسفانه زنان به حاشیه رانده شدند و در مقابل، فرهنگ سنتی، قوانین دولتی تبعیض‌آمیز نسبت به زنان، مردان پرورش یافته در فرهنگ ضدزن همگی بر آمدند. در این راه رسانه‌ها نیز نه تنها آگاهی‌رسانی نکرده‌اند بلکه در بیشتر نمایش‌ها و سریال‌ها زنان را در نقش‌های سنتی مادری، همسر وفادار و زن خوب، پارسا و فرمانبر از شوهر قلدر خلاصه کرده‌اند. در حالی که آموزش، به‌خصوص از طریق رسانه‌های همگانی، در این امر می‌توانند نقش مثبت و عظیم فرهنگی و آموزشی و تغییردهنده ایفا کنند که متاسفانه در ایران کنونی عکس آن را ایفا می‌کنند. رسانه‌هایی مانند سینما و تلویزیون قدرت فوق‌العاده‌ای دارند که از این قدرت باید استفاده کرد. در ایران تحت حکومت جمهوری اسلامی رژیم از قدرت تلویزیون استفاده می‌کند و سریال‌هایی ساخته می‌شود که فرهنگ مبتنی بر نقش‌های سنتی زنان در جامعه را به ترسیم می‌کند و به آنها وزن می‌دهد. با وجود این من به آینده خوش‌بین هستم زیرا زنان و مردان بسیاری اکنون در کارزارهای گوناگون و در عرصه‌های مجازی به مقابله با خشونت علیه زنان بر خاسته‌اند که نتایج آن را در آینده به شکل آشکارتری خواهیم دید.
