جان باختن ۱۱ کوهنورد در ارتفاعات تهران؛ اختلال در جی‌پی‌اس‌ها به دلایل «امنیتی و حفاظتی»؟!

تعدادی از کوهنوردان که روز جمعه پنجم دی‌ماه ۱۳۹۹ به ارتفاعات شمال تهران رفته بودند به دلیل نامساعد شدن شرایط جوّی و بهمن در کوه گرفتار شدند. ۱۱ کوهنورد در حالی در این حادثه فجیع جان باختند که خبرهایی درباره ایجاد اختلال در ‌جی‌پی‌اس‌ها از سوی حکومت، به عنوان یکی از عوامل مهم در گم‌ شدن کوهنوردان عنوان شده است.

ده‌ها کوهنورد که روز جمعه پنجم دی‌ماه ۱۳۹۹ به قله‌های شمال تهران در مناطق دارآباد، کلکچال، توچال و منطقه فشم رفته بودند، با نامساعد شدن ناگهانی شرایط جوّی گرفتار بهمن و سرما و یخ‌زدگی شدند.

بر اساس گزارش‌ها در میان بهمن و بوران در ارتفاعات شمال تهران، تله‌کابین توچال هم برای ساعاتی از کار افتاده بود و بسیاری از کوهنوردان حرفه‌ای نیز در ایستگاه هفتم توچال گیر کرده بودند.

بهمن در ارتفاعات شهرستان آهار

یک گروه ۲۱ نفره از اعضای انجمن کوهنوردی ایران که قصد صعود به قله پل‌دختر از شهرستان آهار را داشتند، ساعت ۱۲ و نیم ظهر جمعه گرفتار بهمن سنگین شده و بیشتر افراد این گروه زیر برف مدفون شدند.

خبرگزاری ایسنا درباره این حادثه نوشته که به دلیل قطع بودن آنتن‌دهی موبایل گروهی برای کمک به پایین قلعه آمدند و سایر اعضا که زیر برف نمانده بودند، با استفاده از میل سونداژ و بیل برف که همراه تیم بود، چند عضو را نجات دادند که کتف یکی از آنها آسیب جدی دیده بود. با اینهمه تعدادی از اعضای این گروه جان باختند.

به گزارش ایسنا یکی از سردبیران سابق این خبرگزاری به نام مصطفی فاطمی ۴۷ ساله، دندانپزشک، استادیار دانشگاه و مربی کوهنوردی نیز از جمله کوهنوردانی است که جمعه زیر آوار بهمن مدفون شده است.

وبسایت خبرآنلاین نیز با انتشار جزییاتی از این حادثه نوشته که «بعد از ریزش بهمن یک نفر از اعضای تیم با کمک چند تن از اعضای تیم که آسیب ندیده بودند، با استفاده از ابزار و وسایلی که همراه داشتند، تلاش می‌کنند که باقی اعضا را پیدا کنند و  می‌توانند چند نفر از اعضا را که دچار آسیب‌دیدگی شده بودند از زیر برف‌ها نجات دهند. اعضای نجات یافته در ابتدا متوجه می‌شوند که دکتر سید مصطفی فاطمی از اعضا و مربیان باشگاه کوهنوردی تهران همچنان در میان برف مفقود است و تا ساعت ۱۴:۳۰ به جستجو برای اعضای تیم ادامه می‌دهند و به دلیل آنتن ندادن تلفن همراه یک گروه سه نفره برای تماس با گروه‌های امدادی به پایین می‌فرستند.»

در ادامه این گزارش آمده «از طرفی به علت خطر وقوع بهمن‌های ثانویه و وضعیت نامساعد جوّی و از طرف دیگر وضعیت خود اعضای تیم سبب می‌شود که جستجو را متوقف کنند. در ده تنگه، اعضای این گروه با کوهنوردان آهار برخورد می‌کنند که بعد از اینکه متوجه اتفاق می‌شوند با اطلاعات و تجهیزات لازم، صبح شنبه عازم محل می‌شوند. اما این گروه تنها گروهی که روز جمعه در کوهستان‌ها دچار حادثه شد، نبودند و علاوه بر این گروه، گرفتار شدن کوهنوردان دیگری در توچال و شمیرانات سبب شد تا پس از اطلاع از شدت حادثه هماهنگی‌هایی با سازمان هلال احمر، کمیته جستجو و نجات هیئت کوهنوردی استان تهران، اورژانس و سایر نهادهای امدادی صورت و عازم محل شوند.»

کولاک و سرمای ناگهانی در ارتفاعات کلکچال و دارآباد

در ارتفاعات کلکچال و دارآباد نیز کوهنوردان گرفتار کولاک و سرما شدند. پس از انتشار خبر گرفتاری کوهنوردان در ارتفاعات کلکچال و دارآباد، در ابتدا «هلال احمر» روز شنبه ششم دی‌ماه گزارش داد که ۲ کوهنورد در ارتفاعات کلکچال در اثر سقوط بهمن جان باخته و دو نفر دیگر مصدوم شدند؛ اما ساعاتی بعد حمید مساعدیان رئیس امداد و نجات فدراسیون کوهنوردی گفت این دو کوهنورد به دلیل سقوط در مسیر کلکچال جان خود را از دست دادند و در مسیر کلکچال بهمنی رخ نداده است.

رئیس امداد و نجات فدراسیون کوهنوردی گفته است که «متأسفانه در ارتفاعات کلکچال سقوط دو کوهنورد را داشتیم. در طول مسیر کلکچال سه نفر دچار حادثه سقوط شدند که دو نفر همان لحظه فوت می‌کنند و یک نفر هم سرمازده می‌شود. علت سقوط به دلیل سرمای بیش از حد و یخ‌زدگی مسیر بوده است.»

گرفتاری کوهنوردان و اسکی‌بازان در توچال 

همچنین روز جمعه پنجم دی‌ماه بیش از ۱۰۰ نفر برای ساعاتی در ایستگاه‌های شماره پنج و هفت توچال گرفتار شدند. همزمان تله‌کابین این مسیر نیز برای ساعاتی از کار ایستاد و سبب افزایش نگرانی‌ها شد.

سرهنگ جلیل موقوفه‌ای رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ نیز درباره آنچه در توچال اتفاق افتاده، توضیح داده که «تعداد زیادی از افراد حاضر در توچال با تله‌کابین به ایستگاه ۷ رفته و قصد استفاده از پیست اسکی را داشتند. به دلیل برف و کولاک برای مدتی تله‌کابین خاموش شده و همین موضوع موجب ازدحام جمعیت شد. برخی از افراد هم که از دربند و درکه به صورت خط‌الراسی وارد مجموعه توچال شده بودند در ایستگاه ۵ زمینگیر شدند.»

سرهنگ جلیل موقوفه‌ای گفته که «پلیس بلافاصله وارد عمل شده و جمعیت را تخلیه کرد اما متأسفانه یک نفر از کوهنوردان که مسیر را اشتباه رفته بود در مسیر گم شد که مأموران پلیس و امدادگران در حوالی ساعت ۱۱ دیروز پیکر بی‌جان و یخ‌زده او را در ایستگاه ۵ پیدا کردند.»

رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ افزوده که «در مجموعه کلکچال نیز شش نفر جان خود را از دست دادند که اجسادشان کشف شده است. یک نفر به صورت دستی به پایین منتقل شد و اجساد پنج تن دیگر نیز با استفاده از هلی‌برد و هلی‌کوپترهای امداد به پایین انتقال داده شد.  یک نفر دیگر هم که احتمالاً از مسیر جمشیدیه وارد توچال شده بود پیدا شد و به دلیل مصدومیت شدید به مراکز درمانی منتقل شد اما متأسفانه این فرد هم درپی ترومای مغزی جان خود را از دست داد.»

با اینهمه خبرهای ضد و نقیضی درباره این شرایط منجر به مرگ در توچال منتشر شد. مجتبی خالدی سخنگوی سازمان اورژانس کشور عصر جمعه خبر گرفتاری مردم عادی و غیرکوهنورد در ایستگاه هفت توچال را داد و اعلام کرد که اورژانس با استفاده از هلی‌کوپتر اقدام به نجات هفت نفر از مردم عادی کرده که در ارتفاعات توچال گرفتار شده بودند.

روح‌الله امداد مدیرعامل پیست اسکی توچال اما به این ادعا واکنش نشان داد و تأکید کرد که «ما اصلا افراد عادی را به بالا راه ندادیم و مطابق با فیلم‌های موجود، ۹۰ درصد افراد کوهنورد بودند. آن ۱۰ درصد هم افرادی هستند که از روزهای قبل در هتل‌های ما اقامت داشتند و می‌خواستند پایین بیایند. ما روز جمعه حدود ۲۵۰ نفر اسکی‌باز داشتیم که همه را تا ساعت ۱۰ تخلیه کردیم.»

او در واکنش به ادعای سخنگوی اورژانس و رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ گفته که «گفته بودند ما به ایستگاه ۷ رفته‌ایم و ۱۰۰ نفر را نجات دادیم، اما من نمی‌دانم چگونه اورژانس به ایستگاه ۷ رفته است؟ با چه وسیله‌ای رفته‌اند؟ جاده‌ها که بسته و تله‌کابین متوقف بود. و در سرعت ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت هم هلیکوپتر نمی‌تواند برود.»

روح‌الله امداد تأکید کرده که «افراد گرفتار در ایستگاه  ۵، کوهنورد و در مجموع حدود هزار و ۷۰۰ نفر به ارتفاع صعود کرده‌ بودند. وزش باد خیلی زیاد بود و طبق آیین‌نامه استاندارد اگر سرعت وزش باد بیشتر از ۲۵ متر بر ساعت باشد، دستگاه هشدار می‌دهد، به همین دلیل ما خط را متوقف کردیم تا مقداری شرایط مناسب شد که پس از آن نفرات را منتقل کردیم. نکته جالب اینجاست که ساعت ۱۴ و ۴۵ دقیقه خط بطور کامل تخلیه شده بود و هیچ مصدومی از سمت ما نداشتیم.»

جان باختن یازده کوهنورد

عصر روز شنبه ششم دی‌ماه اعلام شده بود که «۱۴ تن از کوهنوردانی که در برف و بوران گیر کرده بودند نجات پیدا کرده‌اند اما هنوز دست‌کم ۷ نفر دیگر بر اساس آنچه خانواده‌ها گزارش داده‌اند، مفقود هستند.»

حمید مساعدیان اما روز یکشنبه خبر داده که «تقریبا می‌توان گفت که دیگر مفقودی نداریم چرا که تمام آمارهای داده شده مجددا با خانواده‌ها بررسی شد و متوجه شدیم که بسیاری از هموطنان به خانه‌های خود رسیده‌اند.»

او افزوده که «در کل ۱۱ جانباخته در ارتفاعات تهران به ثبت رسید و تکلیف مفقودی‌ها هم مشخص شد. بسیاری از هموطنان و کوهنوردان به دلیل خستگی و خاموش بودن موبایل خانواده‌ها را نگران گذاشتند که پس از پیگیری مجدد متوجه شدیم که اسامی اعلام شده از طرف خانواده‌ها صحیح و سالم هستند.»

با اینهمه مقامات «هلال احمر» و پلیس از مردم خواسته‌اند در صورتی که احتمال مفقود شدن عضو خانواده خود در ارتفاعات شمال تهران می‌دهند به کلانتری ۱۶۳ ولنجک مراجعه کرده و تشکیل پرونده دهند یا با شماره ۱۱۲ تماس گرفته و اطلاعات آنها را در اختیار سازمان امداد و نجات قرار بدهند.

در عملیات نجات کوهنوردان، ۱۶ تیم عملیاتی به همراه تیم‌های فدراسیون کوهنوردی همکاری داشتند.

محمد محمدی، یحیی انصاری، اشکان رضوایی نراقی، کوروش کاشفیان، اصغر کنعانی، هادی بهادری، امیرهوشنگ سرآبادی، علی‌رضا قاضی زاهدی و مصطفی فاطمی، از جمله کوهنوردانی هستند که روز جمعه در ارتفاعات شمال تهران جان خود را از دست دادند.

نقش از کار افتادن «جی‌پی‌اس» در وقوع حادثه برای کوهنوردان 

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد یکی از عوامل اصلی در سرگردانی کوهنوردان و گم کردن مسیر در شرایط بوران و کولاک در روز جمعه، اشکال در جی‌پی‌اس‌ها بوده است.

برخی کاربران توئیتر خبر داده‌اند که جی‌پی‌اس‌ها به درستی کار نمی‌کرده است: «‌امروز رفتم توچال، الان نگاه کردم GPS گوشی از یه جایی به بعد بجای کوه مسیر من رو روی باند فرودگاه مهرآباد را ثبت کرده و ۱۸ بار طول باند رو رفتم و اومدم. یعنی چی کار می‌کنند که GPS اینجوری وحشتناک خطا میده؟»

امروز رفتم توچال، الان نگاه کردم GPS گوشی از یه جای به بعد به جای کوه مسیر منو رو باند فرودگاه مهرآباد ثبت کرده و ۱۸ بار طول باند رو رفتم و اومدم. یعنی چیکار میکنن GPS اینجوری وحشتناک خطا میده؟ pic.twitter.com/hnQk240KIL

— 🌳 Hadi (@hadinik) December 24, 2020

کاربر دیگری نوشته که «حوالی میدان سبلان یا چهارراه قصر در تهران، همه نرم‌افزارهای مبتنی بر GPS عملا از کار می‌افتند و نکته جالب اینکه دقیقا باند فرودگاه مهرآباد رو نشون میدن. شما هم اگر تجربه مشابه دارید بنویسید. شاید دلیل این ماجرا روشن شد. هرچند تا حد زیادی روشنه.»

یک کاربر دیگر معتقد است: «هرموقع ترس از حمله نظامی هست این کار رو می‌کنند و فرودگاه و مردم رو سپر خودشون قرار می‌دهند. زمان حمله راکتی به سفارت امریکا در عراق و… امشب هم که اسرائیل و آمریکا در سوریه و لبنان و عراق حمله کردند.»

تنها کاربران توئیتر نیستند که درباره اختلال در جی‌پی‌اس‌ها می‌نویسند بلکه خبرگزاری تابناک نیز درباره نقش اختلال جی‌پی‎‌اس‌ها در این حادثه تلخ و مرگبار نوشته است که «البته این نخستین بار نیست که اختلال در سامانه جی‌پی‌اس در مناطقی وسیع مخابره می‌شود، اما از کنار هم قرار دادن اتفاقات امروز و گزارش‌هایی که از شدت گرفتن اختلال جی‌پی‌اس در مناطقی از شهر و کوهستان‌های شمالی تهران مخابره شده، گزاره‌ای به دست می‌آید که نیازمند شفاف‌سازی و توضیح، آنهم در اسرع وقت است.»

در ادامه این گزارش آمده که «اختلال در سامانه جهانی موقعیت‌یابی که به تاکید برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند منشاء امنیتی و حفاظتی داشته و چه بسا به درستی هم در دستور کار قرار گرفته باشد، اما با این پیش‌فرض، ضرورت دارد در خصوص آن به امثال کوهنوردان نکاتی گوشزد شود یا از آن مهم‌تر، از کوهنوردی در این ایام ممانعت به عمل آید، چرا که خطر جانی متوجه شهروندان است.»

این در حالیست که مقامات حکومتی تلاش دارند خود کوهنوردان را مقصر حادثه نشان دهند. آنها می‌گویند سازمان هواشناسی اعلام وضعیت نامساعد جوّی در این مناطق را کرده بود و این کوهنوردان با بی‌توجهی به هشدارها به این ارتفاعات رفتند.