برخلاف آنچه پیشتر دولت روحانی اعلام کرده بود، قیمت زمین و مسکن در ایران همچنان رو به افزایش است. گرانی قیمت مسکن سبب افزایش بیش از پیش اجاره‌بها شده و خانوارهای مستأجر را نیز دچار مشکلات جدی کرده است.
بر اساس گزارش‌های مربوط به قیمت زمین در تهران، قیمت هر مترمربع زمین در فرمانیه متری ۱۶۱ میلیون تومان است. در محله‌های دیگر چون سعادت آباد، نیاوران، تجریش و قیطریه قیمت هر مترمربع زمین از ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون تومان است. ارزانترین قیمت زمین در محدوده شهر تهران با بهای هر متر مربع ۲۸ تا ۳۰ میلیون تومان است. در خارج از محدوده شهر تهران نیز ارزانترین قیمت زمین در منطقه فشم با هر متر ۱۵ میلیون تومان است.
قیمت خانه نیز در تهران طی یکسال گذشته ۱۱۲ درصد یعنی بیش از دو برابر افزایش داشته است. وبسایت دیوار به عنوان اصلی‌ترین پلاتفرم آگهی خرید، فروش و اجاره ملک گزارشی از وضعیت این بازار در زمستان ۱۳۹۹ منتشر کرده که نشان می‌دهد از زمستان ۹۸ تا پایان زمستان گذشته قیمت مسکن در تهران بیش از دو برابر شده است.
در این گزارش نکات قابل توجه دیگری هم وجود دارد: ۶۰ درصد کل آگهی‌های بخش املاک دیوار در پایتخت مربوط به خانه‌هایی با قیمت متری ۱۰ تا ۴۰ میلیون تومان بوده و ۷۵ درصد تهرانی‌ها به دنبال خانه‌هایی در این محدوده قیمتی بوده‌اند.
بیشترین آگهی‌های پایتخت مربوط به محله سعادت‌آباد است و بیشترین آگهی فروش مسکن در بین مناطق ۲۲گانه مربوط به منطقه ۵ بوده است. بیش از نیمی از آگهی‌های مسکن در تهران مربوط به خانه‌های ۵۰ تا ۱۰۰ متری است.
افزایش قیمت مسکن بطور مستقیم بر افزایش اجاره‌بها نیز اثر گذاشته بطوری که قیمت اجاره ملک نیز از سال گذشته تا کنون دو برابر شده است. در این شرایط بسیاری از مستأجران ساکن در محدوده شهری به دلیل اینکه دیگر توان پرداخت اجاره در محله‌های داخل شهر را نداشته‌اند مجبور شده‌اند به محله‌های حاشیه‌ای مهاجرت کنند. جمعیت حاشیه‌نشین در ایران نه تنها به دلیل مهاجرت از روستاها و شهرستان‌ها به کلانشهرها، بلکه به دلیل مهاجرت ساکنان کلانشهرها به محله‌های حاشیه‌ای رو به افزایش است.
اکنون در حالی خرید خانه به یک رویای دست نیافتنی برای بسیاری از خانوارها تبدیل شده که طرح‌های حمایتی دولت و مجلس شورای اسلامی برای خانه‌دار شدن مستأجران نیز ناکارآمد بوده است.
در شرایطی که قشر کارگر و حداقل‌بگیر برای پرداخت اجاره‌بها دچار مشکلات اساسی هستند، محمد اسلامی وزیر راه و امور شهرسازی گفته در طرح ملی مسکن که از چند ماه پیش توسط دولت روحانی اجرایی شده، موضوع «حل مشکل مسکن طلاب» در نظر گرفته شده است!
محمد اسلامی گفته که «برای حل مشکل مسکن طلاب چاره‌اندیشی شده به این طریق که درصدی از مساکن طرح ملی مسکن به این عزیزان واگذار می‌شود.»
مصطفی قلی خسروی رئیس اتحادیه مشاوران املاک معتقد است: «برای اینکه مردم مقداری توان خرید پیدا کنند باید قیمت مسکن حداقل ۲۵ درصد کاهش پیدا کند.»
مصطفی قلی خسروی درباره ثبت اطلاعات ملکی خانوارها در ساماندهی به بازار مسکن گفته است: «سامانه املاک و اسکان برای شناسایی وضعیت سکونتی افراد طراحی شده است. اولا ایجاد چنین سامانه ای نشان می دهد دولت تا کنون هیچ نوع آماری از بخش مسکن نداشته است. سال ۱۳۹۴ قانون مالیات بر خانه های خالی تصویب شد اما بعد از گذشت شش سال می خواهند آن را عملیاتی کنند. دو ماه هم برای ثبت اطلاعات فرصت داده اند که عمر این دولت به پایان می رسد.»
رئیس اتحادیه مشاوران املاک افزوده است: «در تمام کشورها ۸ تا ۱۰ درصد خانه ها را برای جابه جایی، خالی نگه می دارند. نمی شود کسی که خانه خود را فروخته، در خیابان بماند. به اعتقاد من آماری از خانه های خالی وجود ندارد. داده های بانک مرکزی و مرکز آمار درخصوص بخش مسکن اشتباه است و متاسفانه همین داده ها مبنایی برای تصمیم‌گیری شده است. امیدوارم همه مردم با سامانه املاک و اسکان همکاری و همیاری کنند تا از این به بعد آمار دقیقی از بخش مسکن داشته باشیم.»
احسان سلطانی اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی نیز با استخراج نموداری خبر داده که نسبت رشد قیمت مسکن به کالاها و خدمات ایران در ۲۰ سال گذشته بیش از ۳ برابر است که آن را در صدر جهان قرار می دهد. رشد قیمت حقیقی مسکن ایران در ۲۰ سال گذشته بیش از کانادا و استرالیا و به مراتب بیش از فرانسه، انگلستان، آمریکا و آلمان است. تا پیش از شوکهای ارزی ۹۹-۱۳۹۷ افزایش قیمت حقیقی مسکن ایران در حد انگلستان و فرانسه بود، اما ۶ برابر شدن قیمت ارز موجب افزایش شدید قیمت و در سوی دیگر کاهش قدرت خرید مسکن شده است.
به گفته این تحلیلگر اقتصادی مداخله دولت و بانک مرکزی در حفظ قیمت دلار غیرواقعی (و به تبع آن حفظ حباب قیمت مسکن) که ریشه در منافع شخصی و گروهی دارد، پیامدهای سخت و ناگواری هم برای اقتصاد و مردم و هم برای بخش مسکن در سالهای آینده خواهد داشت که شامل موارد زیر است:
(۱) رشد بالای اجاره خانه و به تبع آن نرخ تورم بالا و فشارهای اقتصادی اجتماعی به اجاره نشینان و به ویژه در تهران و شهرهای بزرگ
(۲) رکود شدید در بخش مسکن
(۳) کاهش سرمایه گذاری در مسکن
(۴) رکود در بخشهای وابسته به مسکن
(۵) افزایش نرخ بیکاری
(۶) کاهش نرخ رشد اقتصادی
دلخوش نباشید که مسکن فقط می‌سازیم، آب و برق را مجانی می‌کنیم برای طبقه مستمند، اتوبوس را مجانی می‌کنیم برای طبقه مستمند، دلخوش به این مقدار نباشید.
ما هم دنیا را آباد می‌کنیم و هم آخرت را.
دلخوش به این مقدار نباشید؛ ما شما را به مقام انسانیت میرسانیم.
– آیت‌الله خمینی