سیاست‌های نادرست در زمینه الگوی کشت و حمایت از صادرات محصولات کشاروزی به تهدیدی برای بخش کشاورزی درآمده؛ به گفته رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران زنگ خطر برای صادرات محصولات کشاورزی ایران به صدا در آمده است.
در حالی که پس از تحریم‌ها مقامات اقتصادی دولت مدعی تمرکز بر صادرات غیرنفتی بودند اما فعالان اقتصادی می‌گویند همچنان صادرات غیرنفتی مورد توجه دولت نیست و صادرات ایران با دو تهدید همزمان مواجه است.
از سویی در سال‌های گذشته تنوع بازارهای صادراتی کشور به شدت کاهش یافته و با حذف چین، عراق، امارات متحده عربی، ترکیه و افغانستان، عملا میزان صادرات ایران به سایر کشورها بسیار ناچیز است. از سوی دیگر با وجود آنکه صادرات غیرنفتی ایران جدا از فروش نفت خام تحلیل می‌شود اما بخش مهمی از این سبد صادراتی همچنان در اختیار مشتقات نفتی است و همین موضوع امکان فعالیت در سایر حوزه‌ها از جمله صادرات محصولات کشاورزی را محدود کرده است.
جمشید نفر رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران در این‌باره گفته که «نه میزان صادرات محصولات کشاورزی رضایت‌بخش است و نه بررسی آمارها نشان می‌دهد که ما به تراز تجاری مثبت در این حوزه نزدیک هستیم.»
اتاق بازرگانی ایران به نقل از منصور نفر اعلام کرده که «اگر چه تجارت با کشورهای همسایه همواره یک فرصت و ظرفیت ایده‌آل برای کشور است و بازار این کشورها در هر شرایطی می‌تواند کمک حال رشد تجارت خارجی ایران باشد، اما این وضعیت، خطراتی را نیز به همراه دارد و در صورت وقوع تنش‌های ناگهانی در روابط سیاسی با این کشورها یا چالش‌های متقابل اقتصادی، ممکن است این حجم از بازار صادراتی ایران به کلی حذف شود و جبران آن به راحتی صورت نگیرد.»
رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران با تأکید بر اینکه ایران نیاز به تنوع بازار و کالاهای صادراتی دارد، افزوده است: «اینکه چرا تجارت خارجی ایران طی سال‌های گذشته محدود به چند بازار خاص شده و مشتقات نفتی بیشترین سهم در سبد صادرات غیرنفتی کشور را دارد، عمدتا ناشی از تحریم‌های خارجی و وضعیتی است که بر بخش تجارت کشور تحمیل شده است.»
او همچنین با اعلام این آمار که طی سال گذشته، تراز منفی تجاری در بخش کشاورزی به ۵ میلیارد دلار رسیده گفته است: «این کارنامه برای کشوری پهناور به مانند ایران و دارای چهار فصل آب و هوایی، قابل قبول نیست و نشان‌دهنده این است که در سطح مدیریتی کشور، به مقوله کشاورزی و استفاده از ظرفیت‌های این بخش در راستای تحول اقتصادی به خوبی پرداخته نشده است.»
او توضیح داده که «چالش خطرناک کنونی در بخش کشاورزی، بحران کمبود آب است که اگر در سطح کلان کشور به رفع آن پرداخته نشود، اقتصاد کشور را با تهدید جدی روبرو خواهد کرد.»
مهدی علیپور عضو سابق اتاق بازرگانی ایران نیز گفته که پس از شیوع ویروس کرونا، میزان سختگیری کشورها در رابطه با اصول بهداشتی بسیار بالا رفته و این برای صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایرانی که برای سال‌های طولانی به شیوه سنتی محصولات خود را وارد بازار می‌کردند یک تهدید جدی به شمار می‌رود.
او افزوده که در کنار آن، برای عمل به پروتکل‌های بهداشتی و تضمین سلامت محصولات، ما نیاز به کامیون‌های یخچال داریم که متأسفانه تعداد آنها در کشور بسیار پایین است و با توجه به محدودیت در واردات و افزایش تقاضا در ماه‌های اخیر، رقم کرایه آنها به شدت بالا رفته است. اگر بناست در این بازار حضور قدرتمند داشته باشیم، باید مقدمات اینچنینی در کوتاه‌ترین زمان ممکن فراهم شوند.
علی حسینی عضو شورای ملی زعفران نیز از عدم افزایش تولید زعفران به دلیل کاهش بارش باران خبر داده و گفته است: «سیاستگذاری دولت باید به گونه ای باشد که کشاورزان امید به تولید را از دست ندهند که در صورت تحقق این امر صادرات رشد خواهد داشت. با توجه به کاهش چشمگیر بارش نسبت به سال قبل، تولید زعفران افزایشی نخواهد داشت.»
علی حسینی گفته که «علیرغم افزایش سرسام آور هزینه‌های تولید، قیمت خرید زعفران از کشاورز نسبت به ۳ سال گذشته تفاوتی نداشته که این امر اجحاف در حق کشاورزان است.»
محصولات کشاورزی که با وجود همه مشکلات کشت و برداشت می‌شوند به دلیل عدم برنامه مشخص و هدفمند دولت برای صادرات، خریداری ندارند یا با قیمت ناچیز خریدار می‌شوند. این موضوع سبب شده که هر ساله محصولات کشاورزی زیادی که در شرایط کم‌آبی کشور کشت شده، از بین بروند. برای نمونه طی هفته‌های گذشته ۲۰ هزار تن پیاز و ۷ هزار تن هندوانه در کشور نابود شد. این محصولات یا در مزارع رها و یا خوراک دام شده است.
