بحران خودکشی کودکان در ایران؛ دختربچه‌ها بیشتر از پسربچه‌ها خودکشی می‌کنند

خودکشی کودکان و نوجوانان در ایران چنان رو به افزایش نهاده که منابع داخلی از اقدام به خودکشی ۲۵۰ کودکان در ۱۰ سال گذشته خبر می‌دهند که تازه این بخشی است که در رسانه‌ها بازتاب یافته است.

پارسال نیز شمار اقدام به خودکشی کودکان و نوجوانان در ایران رو به افزایش نهاد، تا حدی که کارشناسان روانپزشکی و جامعه‌شناسان نسبت به کاهش سن اقدام به خودکشی هشدار دادند.

اکنون آخرین پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد در طول یک‌دهه ۲۵۰ خودکشی از سوی کودکان در ایران به رسانه‌ها راه یافته و این رقم بخشی از کوه یخ پنهان زیر آب است. خودکشی‌ها همچنین در سال‌ بروز کرونا و همین امسال شدت یافته و در رسانه‌ها نیز بازتاب یافته است.

چند روز پیش، انجمن دفاع از حقوق کودک اعلام کرد که بر اساس پژوهش انجام شده توسط این سمن طی سال‌های ۹۰ تا ۹۹ بیش از ۲۵۰ کودک در ایران خودکشی کرده‌اند.

این آمار تنها مربوط به مواردی بود که رسانه‌ای شده‌اند، ضمن اینکه بر اساس آمار سازمان ثبت احوال، خودکشی، پنجمین دلیل مرگ‌ومیر نوجوانان و جوانان در ایران به حساب می‌آید.

بر اساس همین پژوهش، ۴۸ درصد از خودکشی‌های رسانه‌ای‌شده طی این ۱۰ سال مربوط به پسران و ۵۲ درصد مربوط به دختران بوده است.

۴۵ درصد از خودکشی‌ها مربوط به بازه سنی ۹ تا ۱۴ سال و ۵۵ درصد دیگر مربوط به بازه سنی ۱۵ تا ۱۸ سال بوده. علل این خودکشی‌ها هم به نوبه خود قابل‌ توجه است.

فقر هشت درصد، مشکلات آموزشی ۲۶ درصد، درگیری با خانواده ۲۸ درصد، روابط عاطفی پنج درصد، تجاوز هشت درصد، تحت تأثیر فیلم و ویدئو پنج درصد و همچنین ۲۰ درصد از خودکشی‌ها به خاطر ازدواج اجباری است. شهر‌های تهران، اصفهان و همدان بیشترین آمار خودکشی را داشته‌اند.

در طول یکسال اخیر موارد متعددی از جمله خودکشی همزمان ۴ دختربچه در شهرستان بابل، خودکشی پسر ۱۸ساله پس از شنیدن نتیجه کنکور، خودکشی محمد ۱۱ساله در یکی از روستاهای استان هرمزگان که دو ماه بعد جنازه برادرش هم در آب‌ پیدا شد، خودکشی دختر ۱۵ساله در رامهرمز، خودکشی پسر ۱۲ساله در سعادت‌آباد تهران، خودکشی دختر ۱۵ساله در مشهد و… تنها بخش کوچکی از این فاجعه است.

فاطمه منفرد پویا روانشناس درباره افزایش خودکشی و کاهش سن خودکشی در جامعه به وبسایت «رویداد ۲۴» گفته است: «مصرف مواد مخدر یکی از این علل است. متاسفانه سن مصرف مواد مخدر بسیار کم شده است. به عنوان مثال می‌توان گفت مصرف مخدر گل را بسیاری از نوجوانان تجربه کرده‌اند و حتا می‌توانم بگویم بسیاری از بچه‌هایی که هنوز به سن نوجوانی نرسیده و ۹ یا ۱۰ سال بیشتر ندارند هم مصرف گل، شیشه یا الکل را تجربه کرده‌اند.»

او اضافه کرد: «مصرف این مواد تا مدتی حال مصرف‌کننده را خوب کرده و به او انرژی می‌دهد، اما بعد از این مدت حال فرد را بد می‌کند و عوارض ناخوشایند روحی و جسمی بر جای می‌گذارد. این موارد را در بین مراجعانم در سنین مختلف کودک و نوجوان مشاهده کرده‌ام.»

آنگونه که این روانشناس توضیح داده، مصرف مواد مخدر در نوجوانان «افسردگی و خشم» ایجاد می‌کند و «فرد را در شرایطی قرار می‌دهد که مرتکب اعمالی مانند خودکشی یا دگرکشی شود».

محمدرضا کاظمی فوق‌تخصص اعصاب و روان و روانپزشک کودکان و نوجوانان معتقد است: «هنوز آحاد جامعه از اختلالات روانپزشکی مرتبط با کودک و نوجوان آگاه نیستند.» بسیاری از اختلالات روانی بین کودکان و بزرگسالان مشترک است ولی شامل همه آنها نمی‌شود.

به گفته‌ی او، «اختلالات مرتبط با تکلم یا مشکلات مرتبط با مهارت‌های حرکتی و مهارت‌های عصبی- عضلانی، اختلال درخودماندگی، نقص توجه یا بیش‌فعالی، اضطراب جدایی، اختلالات خلقی مثل افسردگی، اختلالات اضطرابی مثل وسواس» از بیماری‌های گروه سنی کودکان و نوجوانان است.

آنگونه که این پزشک کودکان توضیح داده، «اختلال افسردگی هم جزو مواردی است که می‌تواند شروعی در کودکی یا نوجوانی داشته باشد. در سنین پیش از دبستان، شیوع‌اش حدود سه‌دهم درصد است. در سنین مدرسه همین شیوع به دو تا سه درصد می‌رسد و همین عدد در دوران نوجوانی به چهار تا هشت درصد خواهد رسید. در کودکی این نسبت بین دختران و پسران مساوی است اما در دوران نوجوانی دختران دو تا سه برابر بیش از پسران به افسردگی مبتلا می‌شوند.»

محمدرضا کاظمی بروز افسردگی در دوران کودکی را با علائمی مانند «حس گناه، بی‌ارزشی، کم و زیاد شدن خواب، از بین‌ رفتن حس لذت، حس غمگین‌ بودن و انرژی‌ نداشتن» مرتبط دانست.

او با بیان اینکه «کودکان شاید نتوانند علائم درونی مثل غم را به‌ خوبی ابراز کنند» توضیح داد که «والدین می‌توانند برخی از این موارد را حس کنند. مثلا کم و زیاد شدن خواب، اشتها یا تغییر در عملکرد تحصیلی، بی‌میلی برای بازی‌ کردن، داشتن حس گناه فراوان، بیقراری مداوم یا کندی بسیار.»

علائم میل به خودکشی در نوجوان‌ها نیز شامل «میل رفتن به سمت مصرف مواد مخدر، ضداجتماعی‌شدن با بروز رفتارهایی همچون فرار از مدرسه» نیز همراه می‌شود که باید توسط خانواده‌ها شناسایی شود.