بحران اقتصادی در افغانستان تنها چند روز پس از تسلط طالبان بر این کشور نمایان شده است. به دلیل خروج اتباع خارجی و متوقف شدن پروژه‌های مختلف عمرانی و اقتصادی بسیاری از مردم بیکار شده‌اند؛ بانک‌ها پول نقد ندارند و فقر و گرسنگی به تهدیدی جدی برای این کشور تبدیل شده است.
صدها تن از شهروندان افغانستانی روز چهارشنبه ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ در مقابل شعبه برای برداشت پول در مقابل «عزیزی بانک» در مجاورت سفارت ایران در کابل تجمع کردند و در تمام ساعات اداری صفی طولانی مقابل این بانک تشکیل شده بود.
این شرایط هر روزه در برابر بسیاری از بانک‌های افغانستان دیده می‌شود که شهروندان برای برداشت پول تجمع کرده‌اند اما در بسیاری موارد بانک‌ها وجه نقد برای پرداخت به مشتریان ندارند. این در حالیست که طالبان نیز اعلام کرده که مردم حق خروج دلار آمریکا و افغانی (پول ملی افغانستان) به خارج از کشور را ندارند.
سخنگوی طالبان در گفتگو با شبکه اسلامی افغان گفته بود که هر کس با دلار آمریکا یا حجم بالایی پول نقد افغانی شنایی شود، بازداشت و با او برخورد خواهد شد.
بر اساس گزارش‌ها، بانک مرکزی افغانستان تقریباً ۹ میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد که بیشتر آن در آمریکا نگهداری می‌شود. در مقابل ایالات متحده طالبان را از برداشت هرگونه دارایی این کشور در آمریکا منع کرده است.
بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز کمک‌ها و قرض‌های خود به افغانستان را متوقف کرده‌اند. گزارش نهادهای اقتصادی نشان از وضعیت بحرانی اقتصادی در این کشور دارد.
داده‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که در دو سال اخیر هیچ سرمایه‌گذاری خارجی جدیدی در افغانستان انجام نشده و مجموع تعداد سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این کشور از سال ۲۰۱۴ میلادی تا به امروز فقط ۴ مورد بوده است.
اقتصاد افغانستان از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ میلادی بطور متوسط بیش از ۹ درصد بزرگتر شده است.
بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ میلادی نرخ این رشد بطور متوسط ۲.۵ درصد بود که برخی تحلیلگران کاهش رشد اقتصادی در سال‌های گذشته را به دلیل کاهش کمک‌های خارجی نسبت می‌دهند. عامل دیگری که رشد اقتصادی در افغانستان را تحت تأثیر قرار داده، فساد اداری و مالی در حکومت افغانستان است.
اینهمه در حالیست که اسقرار طالبان در افغانستان، آینده اقتصادی این کشور را با ابهامات زیادی روبرو کرده بطوری که خشکسالی، کمبود پول نقد و توقف کمک‌های خارجی مشکلات اصلی افغانستان در این روزهاست.
یک ماه بعد از قدرت گرفتن طالبان، افغانستان در دهانه یک گرداب اقتصادی و اجتماعی قرار گرفته. دیگر پولی وجود ندارد و تا سه ماه دیگر، مردم چیزی نخواهند داشت بخورند.
طالبان در حالی از دسترسی به داشته‌های مالی افغانستان در بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و بانک مرکزی امریکا محروم است که ۶۰ درصد از بودجه غیرنظامی این کشور از خارج و از طرف نهادهای بین‌المللی تأمین می‌شده است.
در حالی که سلطه طالبان بر افغانستان فقر را تشدید و امنیت غذایی در این کشور را تهدید می‌کند، از نظر بهداشت و درمان نیز وضعیت نابسامانی در افغانستان ایجاد شده است.
روزنامه اعتماد در گزارشی نوشته که شکاف‌های بسیاری بین نیاز‌های مردم دائما در افزایش است و امکانات بهداشتی روز به روز کمتر می‌شود. به گفته سازمان بهداشت جهانی، به دلیل نبود منابع مالی ۲هزار مرکز پزشکی در سراسر افغانستان چندیست مجبور به توقف فعالیت‌های خود شده‌اند.
در این گزارش آمده که سازمان ملل پیش‌بینی می‌کند ۹۷ درصد از مردم افغانستان در صورت ادامه وضعیت جاری به فقر دچار شوند. این سازمان با توجه به نیاز‌های روزافزون برای کمک غذایی در افغانستان ذخایر کالا‌های نیاز‌های اولیه را در انبار‌های پاکستان، تاجیکستان و ازبکستان افزایش می‌دهد. نمایندگان سازمان ملل از کشور‌های حامی درخواست می‌کنند که کمک‌های خود را برای خریداری مواد غذایی، دارو‌ها و دیگر نیاز‌های اولیه برای افغان‌ها سریع‌تر تخصیص دهند.
از سوی دیگر رامیز آلکباروف هماهنگ کننده امور بشردوستانه آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد اعلام کرده که حدود یک سوم از جمعیت ۳۸ میلیونی افغانستان با سطح «اضطراری» یا «بحران» ناامنی غذایی روبرو هستند و با آمدن زمستان آنهم پس از خشکسالی شدید، به پول بیشتری برای تغذیه مردم نیاز است.
اگرچه «برنامه جهانی غذا» (WFP) وابسته به سازمان ملل در هفته‌های اخیر بین ده‌ها هزار افغان غذا توزیع کرده، اما به گفته رامیز آلکباروف از مجموع ۱.۳ میلیارد دلار بودجه مورد نیاز برای تامین مواد غذایی و کمک به ساکنان این کشور، تنها ۳۹ درصد دریافت شده است.
فقر و گرسنگی در افغانستان طی هفته‌های گذشته آنقدر گسترش یافته که بر اساس گزارش‌ها بسیاری از شهروندان با پهن کردن بساط، اقدام به فروش وسایل خانه خود کرده‌اند تا شاید مبلغی برای تأمین غذا به دست بیاورند.
خبرگزاری فرانسه گزارش داده که بساط دستفروشان در بازارهای کهنه‌فروشی کابل مملو از وسایلی است که مردم مستأصل برای تأمین هزینه فرار از دست حکومت طالبان یا حتا برای تأمین غذای روزانه، مجبورند آنها را به قیمت پایین بفروشند.
محمد احسان که در یکی از شهرک‌های اطراف کابل زندگی می‌کند و برای فروش دو تخته پتو به بازار کابل رفته به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما چیزی برای خوردن نداریم، ما فقیریم و مجبور به فروش این چیزها هستیم.»
او گفته که قبلاً کارگر بوده، اما به دلیل تعطیلی پروژه‌های ساختمانی بیکار شده است. وی همچنین به این خبرگزاری گفته است: «در کابل افراد ثروتمندی بودند، اما اکنون همه آنها فرار کرده‌اند.»
شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان نیز با اشاره به شرایط دردناک مردم افغانستان گزارش داده که «میلیون‌ها افغان در آستانه مرگ ناشی از گرسنگی بسر می‌برند… از زمانی که طالبان در افغانستان قدرت را در دست گرفته، اوضاع بغرنج این کشور از گذشته نیز بدتر شده است. میلیون‌ها افغان در آستانه مرگ ناشی از گرسنگی قرار دارند. خدمات اساسی دولتی دیگر کار نمی‌کند.»
اینهمه در حالیست که برخی تحلیلگران معتقدند منابع معدنی افغانستان یکی از ابزارهای ایجاد درآمد برای دولت طالبان خواهد بود. در روزهای گذشته گزارش‌هایی درباره تمایل چین برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن افغانستان منتشر شد.
معادن افغانستان در سطح وسیعی از این کشور شامل مس، زغال سنگ، لاجورد و سنگ آهن است. افغانستان همچنین دارای معادل نفت، گاز و سنگ‌های گرانبهاست.
یکی از معادن مهم افغانستان منابع سرشار فلز لیتیوم است که در باتری تلفن همراه و اتومبیل‌های برقی کاربرد بالایی دارد و به نظر می‌رسد شرکت‌های قطعه‌سازی اتومبیل برای دستیابی به منابع سرشار لیتیوم افغانستان مشتاق باشند.
پرسش اساسی اما اینست که آیا «امارت اسلامی» طالبان در افغانستان که حکومتی فرقه‌ای بدون داشتن نگاه‌های علمی و کارشناسانه است، قادر به جذب سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد این کشور است؟ و آیا اقدامات اقتصادی دولت تروریستی طالبان در این کشور آنقدر زودبازده است که فقر و گرسنگی در این کشور را مهار کند؟
