چرا موضع پادشاه سعودی در مورد نوع برخورد با جمهوری اسلامی تغییر کرده است؟

خبرگزاری «بلومبرگ» چهارشنبه ۲۲ سپتامبر (۳۱ شهریور) گزارش داد مقامات وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در محل اقامت سفیر عراق در نیویورک دیدار و گفتگو کردند.

این دیدار در حاشیه جلسه‌ای انجام شد که در آن وزرای خارجه و نمایندگان ارشد جمهوری اسلامی، عربستان، کویت، مصر، قطر، اردن، ترکیه، فرانسه، اتحادیه اروپا، اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس حضور داشتند.

جمهوری اسلامی ایران و سعودی‌ها از ماه‌ها پیش مذاکرات دیپلماتیک را با میانجیگری مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق برای بهبود روابط دوجانبه تهران و ریاض آغاز کرده بودند اما مقامات هر دو طرف ترجیح دادند نخست این مذاکرات را پنهان نگهدارند و بعد هم که آن را تأیید کردند در مورد جزئیاتش ساکت ماندند و چیزی اعلام نکردند.

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی می‌گوید مذاکرات با سعودی‌ها سازنده بوده و پس از روی کارآمدن دولت رئیسی نیز در سطح مناسبی پیام‌ها رد و بدل شده است.

ملایم‌تر شدن مواضع پادشاه سعودی

در این میان، سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی در هفتاد و ششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت ریاض از تلاش‌های جهانی برای جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح اتمی حمایت می‌کند با این حال وی در مورد گفتگوهای مستقیم تهران- ریاض ابراز امیدوار کرد.

او گفت، «امیدواریم مذاکرات راه را برای رسیدن به روابط و همکاری مردم دو کشور بر اساس اصول و مبانی مشروع بین‌المللی، احترام به حق حاکمیت و توقف حمایت تهران از گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامیان فرقه‌ای هموار کند.»

درست در سپتامبر سال ۲۰۲۰ بود که سلمان بن عبدالعزیز در نشست سالانه سازمان ملل متحد، با انتقاد شدید از جمهوری اسلامی خواستار یک راه حل جامع برای مهار فعالیت‌های مخرّب رژیم ایران در منطقه و جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح‌های کشتار جمعی شد. او در این جلسه به صراحت گفت، «مماشات با رژیم ایران دیگر جواب نمی‌دهد.»

https://kayhan.london/1400/07/01/%d9%be%d8%a7%d8%af%d8%b4%d8%a7%d9%87-%d8%b9%d8%b1%d8%a8%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d8%b9%d9%88%d8%af%db%8c-%d8%a8%d8%b1-%d8%b6%d8%b1%d9%88%d8%b1%d8%aa-%d8%ac%d9%84%d9%88%da%af%db%8c%d8%b1%d9%89

اکنون تغییر مواضع پادشاه سعودی این پیام را دارد که ریاض به دنبال بهبود روابط با تهران است. روابطی پر از فراز و نشیب که از دی‌ماه ۱۳۹۵ پس از حمله بسیجی‌ها به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد قطع شد.

به نظر می‌رسد علاوه بر دولت‌های منطقه از جمله عمان و کویت، تلاش‌هایی نیز از جانب اروپایی‌ها  برای بهبود روابط تهران و ریاض می‌شود. جمهوری اسلامی اصلی‌ترین پشتیبان حوثی‌های یمن در جنگ با عربستان و ائتلاف عربی است. همچنین جمهوری اسلامی مستقیم و یا با کمک گروه‌های نیابتی منافع عربستان و متحدان آن را در منطقه تهدید می‌کند. تهدیداتی که بعد از امضای «پیمان ابراهیم» میان چند کشور عربی و اسرائیل تشدید شد و در عمل کار به حملات ایذایی علیه کشتی‌های تجاری و نفتکش‌های خارجی در خلیج فارس و دریای عمان کشید.

حمله به منافع کشورهای عربی منطقه و اسرائیل بخشی از سیاست‌های باج‌‌خواهی و اخاذی تهران از دولت‌های خارجی است.

هرچند به نظر می‌رسد روزنه‌ها برای گفتگوهای مستقیم مقامات ایرانی و سعودی باز شده اما همزمان کشورهای عربی منطقه به دنبال تشکیل یک ائتلاف امنیتی با اسرائیل برای مقابله با تهدیدات جمهوری اسلامی نیز هستند.

همزمان با برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک چند پهپاد و قایق انتحاری حوثی‌ها توسط پدافند عربستان نابود شد.

اینهمه در حالیست که آنچه ریاض در مورد «برجام پلاس» می‌گوید مورد حمایت آلمان و همچنین فرانسه و بریتانیا نیز هست.

«برجام۲ و ۳» یا #برجام پلاس سوغات عباس عراقچی از وین برای «رهبر»؟!

پرس‌تی‌وی به نقل از یک منبع آگاه: دستورالعمل آمریکا صرفا تعلیق تحریم‌ و نه لغو کامل آنها است و در صورت رفع برخی تحریم‌ها، آمریکا قصد دارد آنها را در بازه‌های ۱۲۰ روزه و ۱۸۰ روزه تمدید کندhttps://t.co/P3WbXQlENn pic.twitter.com/mjB2DH3a31

— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) April 22, 2021

احتمالاً آنچه پادشاه سعودی در سخنانش در مجمع عمومی سازمان ملل گفت سیاست اعلامی ریاض است که با سیاست اجرایی آن در منطقه در قابل جمهوری اسلامی تفاوت عمده دارد و در واقع راهی برای کاستن از افزایش تهدیدات علیه ریاض از سوی رژیم ایران است. آنهم در شرایطی که  پیش از خروج آمریکا از افغانستان ارتش ایالات متحده چند سیستم پدافنی خود را نیز از عربستان خارج کرد.

ریاض در جریان افزایش تولید نفت برای جبران کمبود نفت در بازار در جریان «کارزار فشار حداکثری» دولت ترامپ برای به «صفر» رساندن صادرات نفت ایران ترجیح داد در سکوت و بدون تبلیغات این سیاست را پیاده کند و همزمان هم روزنه‌هایی برای مذاکره نمایشی با تهران باز گذاشته بود.

سفر سالیوان به خاورمیانه با محور ایران

جک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا قصد دارد هفته آینده با سفر به خاورمیانه با مقامات عربستان، مصر و امارات دیدار کند. پایگاه خبری «اکسیوس» به نقل از منابع آگاه می‌نویسد، «ایران احتمالاً محور اصلی سفر سالیوان خواهد بود و اماراتی‌ها می‌خواهند ببینند که ایالات متحده موضع قوی‌تری در برابر فعالیت‌های منطقه‌ای ایران دارد.»

از دورانی که امارات برای شناسایی و تحریم شبکه‌های مالی مرتبط با فعالیت‌های تروریستی سپاه قدس با خزانه‌داری و دستگاه‌های امنیتی آمریکا همکاری کرد. در راستای تحریم‌های آمریکا در دولت دونالد ترامپ فعالیت بسیاری از شرکت‌ها ایرانی و خارجی را که از طریق سیستم بانکی امارات اقدام به پولشویی می‌کردند متوقف شد که ضربه سنگینی به جمهوری اسلامی بود. از آنزمان به بعد رژیم ایران بارها مستقیم و یا از طریق نیابتی‌ها بنادر امارات و یا کشتی‌هایی را که در آب‌های امارات تردد می‌کنند هدف قرار داده است.

تجربه نشان می‌دهد رژیم ایران حتا برای متحدانش قابل اعتماد نیست. نمونه آشکار آن عراق است که عوامل جمهوری اسلامی با دخالت در مسائل سیاسی عراق عملاً استقلال این کشور را نقض می‌کنند. بعضی از استان‌های عراق عرصه تاخت و تاز شبه‌نظامیان مورد حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شده و اعتراضات گسترده مردم عراق که در دو سال گذشته سرکوب شد واکنش آنها به دخالت‌های بی‌پایان تهران در امور عراق بود.

پس از روی کار آمدن جو بایدن در کاخ سفید و آغاز مذاکرات اتمی در وین مقامات عربستان تلاش زیادی کردند تا بخشی از این مذاکرات باشند. با اینکه امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه و همچنین مقامات اسرائیل از این خواسته ریاض حمایت کردند اما تهران زیر بار نرفت و در نهایت انجام نشد اما فشار عربستان سعودی‌ و اسرائیل بر سر لزوم مقابله با تهدیدات موشکی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی اثر خود را در مذاکرات وین گذاشته و فعلا آن را متوقف کرده است. مقامات ریاض دریافته‌اند که جمهوری اسلامی به ویژه با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی (قاضی مرگ) مستعد تشدید درگیری‌هاست.

https://kayhan.london/1399/11/16/%D8%B2%D9%88%D8%B1%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%BE%D8%B4%D8%AA

در تازه‌ترین رویداد مهدی رشید الحمدانی وزیر منابع آب عراق گفته شواهدی در دست بغداد است که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران در حال حفر تونل برای تغییر مسیر جریان آب رودخانه‌های مرزی است. وی گفت که عراق به همین علت در حال تنظیم شکایت از ایران به مراجع بین‌المللی است.

جواد کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز در اظهاراتی گفته «مجلس اعتقاد دارد که رژیم صهیونیستی، آمریکا و عربستان سه ضلع مثلت ناامنی مرزهای غربی کشور هستند لذا دولت عراق باید فکر جدی برای مرز های مشترک‌اش با ایران کند.»

با اینهمه چنانکه در سال‌های گذشته تکرار شد اینبار نیز بعید است مذاکره میان مقامات رژیم ایران و عربستان برای بهبود روابط نتیجه‌بخش باشد. منافع تهران و ریاض به سطحی از تعارض رسیده که تغییر آن با استفاده از ابزار دیپلماتیک بسیار سخت به نظر می‌رسد.

مسئله برای تهران به اختلافات ایدئولوژیک یا مسائل سیاسی و نظامی مربوط به یمن خلاصه نمی‌شود. اقتصاد عربستان و متحدانش در منطقه به اندازه‌ای توسعه یافته که عملاً ایران را به حاشیه برده است. نفت نبض اقتصاد ایران بود اما همکاری ریاض با واشنگتن در دوره ترامپ برای افزایش تولید، بازار نفت ایران را کساد کرد و تحریم‌ها و بی‌نیازی کشورها به نفت ایران در عمل آن را بی‌مورد کرده است.