وقتی پلیدی‌های انباشته در «جعبه پاندورا» بیرون می‌ریزد! رسوایی مالی ده‌ها رهبر و مقام سیاسی در اسناد پاندورا

افشاگری ۱۱.۹ میلیون سند مالی معادل ۲.۹۴ ترابایت اطلاعات نشان می‌دهد ثروتمندان از جمله سیاستمداران و رهبران سیاسی در جهان چگونه ثروت‌های کلان و نجومی خود را پشت پرده نگه می‌دارند تا از رصدهای دولتی و جهانی در امان بماند.

این اسناد که با نام «اسناد پاندورا» معرفی شده بزرگترین افشاگری مالی جهان تا کنون به شمار می‌رود و نام ۳۵ رهبر فعلی و پیشین سیاسی و ۳۳۰ سیاستمدار و مقام رسمی از ۹۱ کشور جهان در آنها مطرح شده است. عنوان «پاندورا» به اسطوره یونانی «جعبه پاندورا» بر می‌گردد که زئوس خدای خدایان همه فجایع و پلیدی‌های بشری را در آن قفل کرده است.

بررسی و تحلیل این اسناد از سوی کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاری تحقیقی (ICIJ) انجام شده و بر اساس گزارش منتشر شده از سوی این نهاد، ۶۵۰ گزارشگر در ۱۱۷ کشور بر روی این اسناد کار کرده‌اند.

در گزارش کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاری تحقیقی آمده که این اطلاعات بر اساس لو رفتن اسناد ۱۴ شرکت‌ مالی و حقوقی در گریزگاه‌های مالیاتی از جمله در جزایر ویرجین بریتانیا، پاناما، بلیز، قبرس، امارات متحده عربی، سنگاپور و سوئیس به دست آمده است. اسناد نشان می‌دهد چگونه افراد مشهور از جمله سیاستمداران و همچنین قاچاقچیان با استفاده از گریزگاه‌های مالیاتی و محرمانه برای خرید املاک و مخفی کردن دارایی‌های خود استفاده و از پرداخت مالیات فرار می‌کنند.

اسنادی که گزارش‌های تحقیقی درباره آن منتشر شده شامل بیش از ۳۳۰ سیاستمدار و ۱۳۰ میلیاردر فوربس و افراد مشهور، کلاهبرداران، فروشندگان مواد مخدر، اعضای خانواده سلطنتی و رهبران گروه‌های مذهبی در سراسر جهان هستند.

کنسرسیوم بین المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی اعلام کرده که بیش از یکسال زمان برده تا صدها روزنامه‌نگار بتوانند ساختاربندی، تحقیق و تجزیه و تحلیل بیش از ۱۱.۹ میلیون پرونده‌ی افشا شده را انجام دهند.

بر اساس این گزارش، شرکت‌های شبکه‎‌ای فراسرزمینی، با ایجاد شرکت‌های پوششی، تراست‌ها، بنیادها و سایر نهادها در حوزه‌های قضایی کم‌مالیات یا بدون مالیات، به مالکان این امکان را می‌دهند تا هویت خود را از دید عموم و حتا از نهادهای نظارتی پنهان کنند. این شرکت‌های فراسرزمینی به افرادی که می‌خواهند ثروت خود را مخفی کنند، این امکان را می‌دهند که حساب‌هایی بانکی در کشورهایی که مقررات آسان دارند باز کنند.

این اسناد نشان داده که چگونه بانک‌ها و موسسات حقوقی برای طراحی ساختارهای پیچیده شرکت‌ها و پوشش اطلاعات مشتریان ثروتمند و نگهداری از دارایی‌های آنها در صندوق امانات یا حساب‌ها به شرکت‌های فراسرزمینی کمک می‌کنند. همچنین مشخص شده که افراد مشهور چگونه با استفاده از قوانین مالیاتی برخی از ایالت‌های آمریکا برای فرار مالیاتی یا مخفی ماندن ثروت خود استفاده می‌کنند.

کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاری تحقیقی اعلام کرده که این افشاگری همچون «صندوقچه‌ای» است که رازهای زیادی را فاش می‌کند و به همین دلیل نام آن را بر اساس اسطوره معروف یونانی «پاندورا» گذاشته‌اند.

بر اساس گزارش کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی، بیش از نیمی از پرونده‌های بررسی شده (معادل ۶.۴ میلیون سند) اسناد نوشتاری بودند؛ از جمله بیش از ۴ میلیون فایل PDF که برخی از آنها بیش از ۱۰۰۰۰ صفحه داشتند. این اسناد شامل گذرنامه، صورت حساب‌های بانکی، اظهارنامه‌های مالیاتی، سوابق شرکت‌ها، قراردادهای املاک و مستغلات بوده است.

همچنین بیش از ۴.۱ میلیون تصویر و ایمیل در این اسناد وجود داشت. بخش دیگری از اسناد شامل اسلایدها، فایل‌های صوتی و تصویری از شیوه پولشویی و یا دارایی‌های این افراد است. برخی از اسناد دستنویس و برخی به صورت اسکن شده هستند. همچنین گزارش شده که اسناد به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، فرانسوی، عربی، روسی، کره‌ای و ایتالیایی بوده و در نتیجه کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی با مجموعه‌ای از خبرنگاران در سراسر جهان را برای بررسی این اسناد همکاری کرده است.

در این پروژه اسناد بیش از ۲۷۰۰۰ شرکت و ۲۹۰۰۰ سهامدار، و همچنین برخی پرونده‌های قضایی مربوط به بازه سال‌های ۱۹۷۱ تا ۲۰۱۸ بررسی شده است. بررسی این اسناد بار دیگر نشان داده که بسیاری از ثروتمندان برای عدم ارائه بخشی از دارایی‌ها و اموال‌شان در اسناد مالیاتی کشور محل سکونت‌شان، دارایی خود را به عنوان سهام شرکت‌های فراسرزمینی، یا برای خرید قایق تفریحی، هواپیمای خصوصی، آثار هنری، خانه‌های اعیانی و یا در پوشش مؤسسات معاف از مالیات از جمله مؤسسات خیریه به گردش در آورده و درواقع پنهان می‌کنند.

بر اساس این گزارش تعدادی از شرکت‌های فراسرزمینی که به مخفی کردن اموال و پولشویی کمک می‌کنند در قبرس مستقرند که بیشترین مشتری‌های آنها روس‌ هستند. همچنین در کل اسناد منتشر شده در پاندورا، ۳۷۰۰ شرکت با بیش از ۴۴۰۰ ذینفع که تبعه روسیه بودند مشخص شده که شامل ۴۶ الیگارشی روس می‌شود.

همچنین این اسناد نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ نفر از ۳۳۰ سیاستمدار و مقام عمومی که در داده‌ها آمده‌اند اهل آمریکای لاتین هستند. آرژانتین، برزیل و ونزوئلا از جمله کشورهایی هستند که بیشترین نمایندگی از صاحبان سود را دارند. در اطلاعات فاش شده، دفتر مرکزی الکوگال در پاناما، دارای بزرگترین گروه مشتریان آمریکای لاتین است.

کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی همچنین اعلام کرده که «بیش از دو سوم این شرکت‌های فراسرزمینی در بریتانیا در جزایر ویرجینا تأسیس شده‌اند؛ حوزه‌ای که مدت‌ها به عنوان دزدگیر اصلی در سیستم دریایی شناخته می‌شد.»

این گزارش افزوده که ۱۱.۳ تریلیون دلار در جهان به صورت مخفی و در غالب شرکت‌ها و فعالیت‌های پوششی نگهداری می‌شود اما «به دلیل پیچیدگی و محرمانه بودن سیستم فراسرزمینی، نمی‌توان دانست چقدر از این ثروت به فرار مالیاتی و سایر جنایات مربوط است و چه مقدار از آن شامل وجوهی است که از منابع مشروع به دست آمده و به مقامات مربوط گزارش شده است.»

سیاستمداران معروفی از آسیا و اروپا و آمریکا نامشان در اسناد پاندورا منتشر شده است. از جمله ملک عبدالله دوم پادشاه اردن دست کم ۳۰ شرکت فراسرزمینی ایجاد کرده. او از طریق این نهادها ۱۴ ملک لوکس در ایالات متحده و بریتانیا به قیمت بیش از ۱۰۶ میلیون دلار خریداری کرده است.

الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان و خانواده‌اش نیز از جمله افرادی هستند که در این اسناد نامشان منتشر شده. خانواده علی‌اف ۱۷ ملک خریده‌اند از جمله یک مجتمع اداری به ارزش ۳۳ میلیون پوند در مرکز لندن که به نام حیدر پسر یازده ساله الهام علی‌اف است! این مجتمع در محله گران‌قیمت «می‌فر» لندن واقع شده و در ابتدا شرکتی در سال ۲۰۰۹ آن را خریداری کرده که مالکش یکی از دوستان خانواده علی‌اف است و یک ماه بعد مالکیت آن به نام حیدر، کودک الهام علی‌اف، منتقل شد. خانواده علی‌اف یک مجتمع اداری دیگر را در همان نزدیکی در سال ۲۰۱۸ به ارزش ۶۶ میلیون پوند معامله کردند.

سویتلانا کریوونوگیخ که از او به عنوان معشوقه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نام برده‌اند نیز یکی دیگر از افرادیست که نامش در این اسناد مطرح است. او در سال ۲۰۰۳ از طریق یک شرکت خارجی مستقر در جزیره تورتولا در کارائیب توانست مالک آپارتمانی در موناکو بشود.

این اسناد فاش کرده‌اند که تونی بلر نخست وزیر سابق بریتانیا در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۷، در سال ۲۰۱۷ با خرید شرکت «بریتیش ویرجین آیلندز»، صاحب یک عمارت ۸.۸ میلیون دلاری ویکتوریایی شدند که اکنون این ساختمان دفتر حقوقی شری بلر همسر نخست وزیر پیشین بریتانیا است. تحقیقات نشان می‌دهد که بلرها با خرید سهام شرکت بجای ساختمان لندن، بیش از ۴۰۰ هزار دلار در مالیات بر دارایی خود را «صرفه‌جویی» و درواقع از پرداخت آن فرار کردند.

همچنین افراد حکومتی و نزدیک به عمران خان نخست‌وزیر پاکستان از جمله وزیران دولت و خانواده‌هایشان، پنهانی مالک شرکت‌هایی به ارزش میلیون‌ها دلار هستند. اوهورو کنیاتا رئیس‌جمهور کنیا و شش نفر از اعضای خانواده‌اش مالک شبکه‌ای از شرکت‌های ثبت‌شده در گریزگاه‌های مالیاتی هستند. آنها با یازده شرکت مرتبط‌اند که فقط یکی از آنها ۳۰ میلیون دلار دارایی دارد.‌

ولودمیر زلنسکی رئیس‌ جمهوری اوکراین نیز سهامدار عمده یکی از شرکت‌های پوششی بوده که پیشتر سهامش به نام فرد دیگری منتقل شده است.

آندری بابیش نخست وزیر چک نیز بر پایه این اسناد، یک عمارت ۲۲ میلیون دلاری در یکی از دهکده‌های مجاور کن در فرانسه دارد.

در اوراق پاندورا نام حدود ۳۸۰ هندی آمده که در میان آنها از اعضای سابق پارلمان هند گرفته تا بازیکن سابق کریکت دیده می‌شود. یکی از شاخص‌ترین شهروندان هند آنیل آمبانی ثروتمند سرشناس هندی است که در دادگاهی در بریتانیا پیشتر اعلام ورشکستگی کرده اما بر اساس این اسناد مستغلات و دارایی قابل توجهی از طریق شرکت‌های خارجی (آف شور) در اختیار دارد.

جدا از رهبران سیاسی جهان، نام افراد مشهور دیگری نیز در این اسناد به چشم می‌خورد. بونو خواننده گروه «یو تو»(U2) و فعال مدنی یکی از سرشناس‌ترین کسانی است که نامش در این اسناد به چشم می‌خورد. طبق این اسناد بونو در یک شرکت مالتی به نام «نود استیت» سرمایه‌گذاری کرده که در یک معامله مشکوک برای خریدن یک مرکز خرید در لیتوانی دخیل بوده. کشور مالت به دلیل داشتن سیاست‌های مالیاتی نه چندان سختگیرانه شهرت دارد.

پیشتر اسناد دیگری از دارایی‌ها و گردش مالی ثروتمندان و چهره‌های مشهور جهان از جمله سیاستمداران در قالب «اسناد پاناما» و «اسناد پارادایز» منتشر شده بود.

برای نمونه در اسناد پارادایز آمده بود که لوییس همیلتون قهرمان مسابقات اتومبیلرانی «فرمول یک» به واسطه یک طرح استادانه فرار مالیاتی از پرداخت مالیات جت شخصی‌اش خودداری کرده است. سند‌های فاش‌شده نشان می‌دهند همیلتون در سال ۲۰۱۳ زمانی که جت‌ شخصی‌اش به جزیره «من» (واقع در دریای ایرلند) وارد شده، مبلغ سه میلیون و ۳۰۰ هزار پوند در پرداخت مالیات «صرفه‌جویی» کرده است.