یکی از اختلافات اصلی در مذاکرات اتمی وین درخواست جمهوری اسلامی از غربی‌ها و بطور ویژه آمریکا برای ارائه «تضمین» است؛ ضمانتی دائمی برای اینکه پس از دولت جو بایدن دیگر دولت‌های آمریکا نتوانند از توافق خارج شوند! درخواستی که مبنای حقوقی در ایالات متحده ندارد ولی با اینهمه اگر این درخواست عملی شود از یکسو به حکومت فرصت تجارت آزاد با دنیا را می‌دهد و از سوی دیگر با خیال راحت به تاخت و تازهای موشکی و منطقه‌ای و تقویت شبه‌نظامیان ادامه خواهد داد.
در دور هفتم مذاکرات وین علی باقری کنی معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی دو پیش‌نویس جدید ارائه داد و حتا مدعی شد غربی‌ها پیش‌نویس‌های رژیم ایران را پذیرفتند. او حتا ادعا کرد که آمریکا دو اصل «تضمین دادن» و «راستی‌آزمایی» برداشته شدن تحریم‌ها را نیز پذیرفته اما طرفین غربی هر دو پیش‌نویس را رد کردند و آمریکا نیز بارها توضیح داد که درخواست جمهوری اسلامی پایه و اساس منطقی ندارد.
کمی بعد اعلام شد که با فشار روسیه نمایندگان جمهوری اسلامی پذیرفتند که خواسته‌های حداکثری خود را کنار بگذارند. در همین ارتباط پایگاه خبری «نور نیوز» وابسته به شورای عالی امنیت ملّی نوشت اینکه در «مذاکرات اخیر، روسیه و چین، ایران را متقاعد کرده‌اند برخی خواسته‌های حداکثری خود را کنار بگذارد و ایران هم پذیرفته مذاکرات را بر اساس پیش‌نویسی که در بهار گذشته توسط دولت قبلی ایران تنظیم شده بود آغاز کنند درست است.»
«نور نیوز» در توجیه این عقب‌نشینی و درواقع برای «ماستمالی کردن» آن نوشت این تلقی که ایران به دلیل «تن دادن مطلق» به نظرات روس و چین عقب‌نشینی کرده درست نیست بلکه مواضع خود را «تعدیل» کرده است!
اکنون بار دیگر در جریان دور هشتم مذاکرات وین موضوع تضمین گرفتن از آمریکا مطرح شده است.
میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات گفته «ایرانی‌ها کاملا حق دارند تضمین‌هایی را در خصوص عدم تکرار این ماجراجویی فاجعه‌بار خروج آمریکا از برجام بخواهند!»
رویکرد «آشتی‌جویانه» دولت بایدن جمهوری اسلامی را گستاخ‌‌تر و عطش آن را بیشتر کرده است
– بهنام بن طالبلو: برجام در بهترین حالت، یک تایم اوت (وقت استراحت) بود که بطور موقت فعالیت‌های هسته‌ای ایران را متوقف می‌کرد…https://t.co/358vWHcEj2 pic.twitter.com/cG3PowiDa7
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 18, 2022
روزنامه «وال استریت ژورنال» ۱۷ ژانویه (۲۷ دی‌ماه) در گزارشی نوشت دیپلمات‌های حاضر در مذاکرات وین می‌گویند یکی از بزرگترین موانع توافق چگونگی ارائه تضمینی برای عدم خروج مجدد آمریکا از توافق احتمالی برجام و اعمال مجدد تحریم‌هاست.
دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند که درخواست جمهوری اسلامی برای ارائه تضمین واکنشی به خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری پیشین آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ است و به نظر می‌رسد یک هدف سیاسی مهم برای جمهوری اسلامی باشد.
این دیپلمات‌ها تاکید کردند تصور نمی‌کنند که این درخواست جمهوری اسلامی صرفاً برای به تعویق انداختن مذاکرات طراحی شده باشد.
آمریکا بارها اعلام کرده که هیچ رئیس جمهوری در این کشور نمی‌تواند بدون حمایت دو سوم سنای آمریکا از یک معاهده مانع خروج رئیس جمهور بعدی از آن معاهده شود. درواقع هرگونه تضمین توسط دولت‌های آمریکا در مورد یک توافق برای تبدیل به یک معاهده قانونی مستلزم تصویب در سنای آمریکاست.
حسین امیرعبداللهیان: آمریکا تضمین بدهد تا ما راحت نفت بفروشیم؛ موشک‌های ما برای دفاع از جهان اسلام است!
وزیر خارجه ج.ا که برای گفتگو با مقامات عمان و قطر به کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس سفر کرده به «الجزیره» گفت: «مذاکرات در مسیر درست قرار دارد». https://t.co/e2o6xjWZw3 pic.twitter.com/lD0n8re4PR
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 11, 2022
برخی منابع می‌گویند پیشرفت‌هایی در زمینه‌هایی از جمله چگونگی لغو تحریم‌ها، عقبگرد اقدامات هسته‌ای رژیم ایران و نحوه اجرای توافق طی چند ماه، صورت گرفته است اما دیپلمات‌های غربی هشدار می‌دهند که هنوز بر سر طیفی از تصمیمات سیاسی اصلی در مورد تحریم‌ها، گام‌های هسته‌ای و روند توافق اختلاف وجود دارد.
وال‌استریت ژورنال می‌نویسد در حالی که جمهوری اسلامی حاضر به پذیرش تضمین‌های شفاهی نیست، مقامات آمریکایی و اروپایی می‌گویند در حال بررسی ایده‌هایی برای ارائه به ایران هستند که می‌تواند اعتماد بیشتری ایجاد کند.
علی واعظ مدیر پروژه ایران در «گروه بین‌المللی بحران» می‌گوید: «در بحث فقدان تضمین‌ها، بسیاری در تهران نگران‌اند که رفع تحریم‌ها بی‌اثر، ناپایدار و شاید حتا برای اقتصاد ایران مضر باشد، زیرا شبح اعمال مجدد تحریم‌ها بر برنامه‌ریزی بلندمدت سایه افکنده است».
دیپلمات‌ها می‌گویند در حاشیه نشست «گروه ۲۰» کشور در رم (آبان‌ماه ۱۴۰۰) بایدن و رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان بیانیه‌ای صادر کردند که هدف آن پرداختن به نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران بود. آنها گفته بودند «ما از تعهد آشکار بایدن برای بازگرداندن ایالات متحده به پایبندی کامل به برجام و ماندن در برجام تا زمانی که ایران همین کار را انجام دهد، استقبال می‌کنیم.»
گاردین: بن‌بست در مذاکرات اتمی خلاء خطرناک ایجاد می‌کند؛ «اختلافات کلیدی» باقیست و احتمال «توافق موقت» جدیست
ناظران می‌گویند تیم بایدن خطوط سیاسی خود را برای فروپاشی احتمالی توافق آماده کرده و قصد دارند اگر توافقی صورت نگیرد ترامپ را مقصر معرفی کنند!https://t.co/Ukz4bCkZkq pic.twitter.com/e0feNvrFic
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 17, 2022
با این حال تهران تعهدات شفاهی را رد کرده است. دیپلمات‌های غربی می‌گویند یک مشکل این است که ایران در مقاطع مختلف به دنبال انواع مختلف تضمین‌های سیاسی، اقتصادی و حقوقی از واشنگتن بوده است. آنچه در این میان فضا را برای یافتن راه حل پیچیده کرده، این است که جمهوری اسلامی حاضر به مذاکره مستقیم با آمریکا نیست.
https://kayhan.london/1400/04/10/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%AA%D8%B6%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88
مقامات آمریکایی و اروپایی می‌گویند در حال بررسی ایده‌هایی برای ارائه به مقامات جمهوری اسلامی هستند که می‌تواند اعتماد بیشتری ایجاد کند. بعضی ایده‌های در حال بررسی مربوط به تضمین وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در مورد لیستی از بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی است که با آنها توافق شده و در مورد تحریم‌ها در آینده تعهد سیاسی می‌دهند اما هیچکدام از این توافق‌ها «ضمانت‌های قانونی» نیستند!
یکی از افراد نزدیک به مذاکرات وین گفته «اساساً پیشنهاد‌هایی روی میز وجود دارد که چگونه فعالان اقتصادی می‌توانند در صورت اعمال مجدد تحریم‌ها توسط دولت جدید آمریکا کمی اطمینان خاطر پیدا کنند!»
به گزارش کیهان لندن، طرح چنین مباحثی در مذاکرات مربوط به «احیای برجام» نشان می‌دهد که گویا برخی از دیپلمات‌ها راه حل را در خالی کردن کارکرد «تحریم» از محتوا می‌دانند! اگر قرار باشد هم تحریم ظاهرا اجرا شود و هم فعالان اقتصادی «اطمینان خاطر» از معامله با جمهوری اسلامی داشته باشند، یعنی فقط ظاهر قضیه حفظ شده و تحریمی در کار نیست! «ایده»ی خامی که به نظر نمی‌رسد بتواند اسرائیل و همچنین مخالفان معامله اتمی را در آمریکا فریب دهد.
در گزارش وال استریت ژورنال این فرد «نزدیک به مذاکرات وین» تأکید کرده «در یک کشور دموکراتیک در مدت سه سال یک رئیس‌جمهور جدید می‌تواند روی کار بیاید و همه چیز تغییر کند… ما روی ایده‌ها کار می‌کنیم اما هیچ ایده جادویی واقعی وجود ندارد!»
در این میان اما «تضمین» گرفتن برای مقامات رژیم تفسیر ویژه دارد که به نظر می‌رسد دیپلمات‌ها و تحلیلگران غربی یا نمی‌دانند و یا عامدانه به روی خود نمی‌آورند. حسین دهقان مشاور نظامی علی خامنه‌ای آبان ۱۳۹۹ به آسوشیتدپرس گفت آمریکا و اسرائیل به دنبال دو چیزند: براندازی یا تسلیم نظام! دهقان خواسته آنها با «نظام کار کنند» و «به دنبال حذف موجودیت آن» نباشند. او درواقع خواسته بود آمریکا تضمین کند که دنبال حذف موجودیت نظام نیست و به عبارت دیگر، علاوه بر رفع تحریم‌ها و «کار کردن با نظام»، در صورت تشدید جنبش‌های اعتراضی، کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا، دست جمهوری اسلامی را برای سرکوب باز بگذارند و کاری به کار آن نداشته باشند!
پیشتر در اواخر مهرماه ۱۳۹۴ علی خامنه‌ای تأیید برجام را مشروط به «گرفتن تضمین‌های قوی و کافی» کرده و گفته بود باراک اوباما در دو نامه به وی گفته قصد براندازی جمهوری اسلامی را ندارد!
رهبر جمهوری اسلامی ایران هرگونه مذاکره بر سر «مسائل ناموسی» (موشکی و منطقه‌ای) را رد کرده است. حتا در جریان مذاکرات وین وقتی زمزمه‌هایی به گوش رسید که با علی باقری کنی در مورد مسائل موشکی و منطقه‌ای گفتگو شده، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اقدام به پرتاب ۱۶ موشک بالستیک کرد تا پیامی روشن و صریح به غربی‌ها بدهد.
اینهمه در حالیست که تجربه ثابت کرده است دادن هرگونه تضمین به جمهوری اسلامی در عمل به معنی از یکسو تقویت شبکه‌های تروریستی و شبه‌نظامیان در منطقه خواهد بود که سرانجام ترکش‌های آن دست‌کم به اروپا نیز اصابت خواهد کرد، و از سوی دیگر دست جمهوری اسلامی را برای سرکوب بیشتر و به خاک و خون کشیدن مردم ایران باز خواهد گذاشت.
