وضعیت «ایران» ماده یوزی که از زمان رهایی از دست قاچاقچیان در صدر اخبار محیط زیستی قرار داشت، پس از مراقبت‌های زیاد و بارداری و… حالا به خاطر داشتن اختلال ژنتیک مورد بحث قرار گرفته است.
بهرنگ اکرامی دامپزشک در واکنش به انتقادهای گسترده به ناتوانی در نگهداری از توله‌یوزها، اگرچه نسبت به اعلام اشتباه جنسیت توله‌ها گله‌مند است ولی گفته است: آنچه اکنون مهمتر از جنسیت توله‌هاست، هشدار وجود اختلال ژنتیک در این گونه است که نتیجه‌اش تلف شدن یکی از ۳ فرزند «ایران» بود.
این متخصص توضیح داد: «یکی از توله‌ها نیز در تنفس مشکل داشت و با احیا زنده ماند. اما وزن توله پس از شیرخوردن بیشتر نشد و حتی کاهش وزن نیز در آن مشاهده شد. بعد از چند روز متوجه شدیم که این توله از ناهنجاری ریه رنج می‌برد.»
اکرامی با اشاره به همخون بودن «ایران» و «فیروز» و احتمال وجود اختلالات ژنتیک در این گونه بیان کرد که در گربه‌سانان به علت اختلالات ژنتیک و همخونی احتمال بروز این مشکلات وجود دارد. بنابراین نر بودن این سه توله می‌تواند دلیلی بر افزایش ضریب همخونی باشد.
به گفته‌ی این کارشناس، هر چه خانواده‌ها به یکدیگر نزدیکتر باشند، ضریب همخونی بالاتر می‌رود و بالا رفتن ضریب همخونی سبب بالا رفتن احتمال بروز اختلالات ژنتیک می‌شود. وی افزود: «فیروز از توران و ایران از میاندشت گرفته شده بود و احتمال اینکه خویشاوندی زیادی بین آنها وجود داشته باشد، بالا است.»
این دامپزشک گرفتن نمونه ژنتیک از این گونه‌ها را الزامی دانسته و گفته است: «این یک نشانه است که به ما هشدار می‌دهد که باید نگران اختلالات ژنتیکی این گونه باشیم.»
https://kayhan.london/1401/02/15/%d8%a8%d8%b1%d8%ae%db%8c-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%b8%d8%a7%d9%85-%d9%86%d8%a7%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a2%d9%85%d8%af-%d9%82%d8%a7%d8%af%d8%b1-%d8%a8%d9%87-%d8%aa
اکرامی با اشاره به اینکه نًرزایی هم از مشکلات ژنتیک محسوب می‌شود، گفته است: «نرزایی یعنی ازدیاد نسل در گونه انجام می‌شود اما جنس زادآور که ماده است، کم خواهد شد. جمعیت اندک ماده در کاهش تکثیر گونه موثر است. علت بروز نرزایی نیز کاهش جمعیت پایه است. این یعنی یک نر می‌تواند با دختر خود نیز جفتگیری کند چرا که جنس نر در منطقه غالب است. به این ترتیب خویشاوندی بیشتر می‌شود و ضریب همخونی بالاتر می‌رود. این دومینو در نهایت منجر به بروز ناهنجاری در اندام‌ها، ناهنجاری ژنتیکی در اسپرم‌ها، عدم تکامل ریوی دوره جنینی، کوری، ناهنجاری فک و دندان و در حتی ناهنجاری اندام‌های حرکتی گونه می‌شود.»
این متخصص با نگاهی خوشبینانه «کشف چنین حقیقتی» را در این یوزها یک موفقیت دانست و یادآور شد که در اینصورت امکان اصلاح باید فراهم شود.
اکرامی اولین قدم برای جلوگیری از این مشکل را اجتناب از جفتگیری فامیلی در یوزها عنوان کرد و افزود: «فیروز ۱۰ سال در توران بوده و ممکن است ماده‌های منطقه دختران او باشند. درواقع امکان دارد که بیرون کشیدن فیروز از توران خدمتی به تنوع ژنتیکی منطقه بوده باشد. باید از نرهای مناطق دیگر استفاده و تنوع ژنتیکی بیشتر شود. این طرح بسیار باارزش است و علاوه بر اینکه این توله‌های نر بالغ می‌شوند و برای ما تولید اسپرم می‌کنند، موضوع اختلالات ژنتیکی را نیز به ما یادآوری می‌کنند. این در حالی است که فیروز و کوشکی- یوزپلنگ‌های نر- سن بالایی دارند و کارآیی سابق را ندارند.»
در مجموع آنچه تا کنون برای «ایران» و فرزندانش رخ داده می‌توان گفت شاید اگر نوع اطلاع‌رسانی از ابتدا به صورت حرفه‌ای‌تر انجام می‌شد شاید نتیجه آن حجم از شادی و هیجان‌های کاذب اکنون بلاتکلیفی و تصویری از مجموعه‌ی ناتوانی‌های موجود نمی‌بود.
بهرنگ اکرامی در تایید این نکته می‌گوید: «متاسفانه سازمان برای انتقال سریع خبرهای خوب عجله می‌کند و باعث می‌شود صحبت‌هایی که در یک اتاق کوچک انجام شده منتشر شود. مشخص نیست که این عجله برای ایجاد کمپین نام برای توله‌ها به چه علت بوده است. باید حداقل یک ماه می‌گذشت و روز سوم برای ایجاد کمپین نامگذاری زود است. این اتفاق سبب شد تا تشخیص ما نیز زیر سوال برود.»
او تأکید کرده که «اعلام جنسیت توله‌ها باید به صورت کارشناسی و با تشکیل یک کارگروه رسانه‌ای فنی انجام می‌شد.»
در روزهای گذشته باروری و زایمان «ایران» اولین ماده یوز ایرانی که در اسارت موفق به تولید مثل شد، امیدهای بسیاری را جهت بقای نسل این گونه در دل‌ها زنده کرد. در همین مدت کوتاه، از بین رفتن یکی از ۳ توله، تعیین اشتباه جنسیت آنها و حالا تشخیص اختلال ژنتیک در «ایران» بیش از همه بیانگر نابسامانی و ناکارآمدی در مدیریت و کارشناسی در بارداری و تولد یوزپلنگ‌های ایران است که از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی نیز شده بود!
چهارمین روز دی ماه سال ۱۳۹۶ بود که توله یوز هشت ماهه ماده‌ای با همکاری مشترک یگان حفاظت محیط زیست و پلیس امنیت از چنگال قاچاقچیان حیوانات کشف شد و پس از رهاسازی به پردیسان انتقال یافت. این توله یوز که بعدها «ایران» نام گرفت، در حالی پیدا شد که از سوء تغذیه رنج می‌برد و به علت جدایی زودهنگام از زادگاه خود، بسیاری از مهارت‌های بقا را فرا نگرفته بود.
با گذشت دو سال از پرستاری و مراقبت، مشخص شد که «ایران» یک ماده‌یوز خوب و جوان است که آماده جفتگیری می‌شود. این مسئله انگیزه دوستداران و متخصصان محیط زیست را برای بارور کردن او بالا برد. به همین دلیل فروردین ماه سال ۱۳۹۹ این ماده‌یوز ارزشمند ۳ ساله از پردیسان به زادگاه اصلی خود یعنی منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان انتقال داده شد.
همان زمان مرتضی پورمیرزای مدیرعامل انجمن یوز ایران گفته بود: «یوزپلنگ سه‌ساله ماده‌ای که اکنون در منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان نگهداری می‌شود، هنوز شانس زیادی برای زادآوری دارد و ما راه حل دیگری برای حفاظت از گونه‌هایی که در اسارت هستند، نداریم.»
پس از بررسی‌های مرتبط با پتانسیل‌های باروری «ایران»، بهمن‌ماه ۱۴۰۰، تلاش برای جفتگیری «ایران» با یوز نر به نام «فیروز» به ثبت رسید و بر اساس پیش‌بینی‌ها اوایل اردیبهشت ۱۴۰۱ باید توله‌های این دو حیوان به دنیا می‌آمدند. بالاخره بعد از چند سال کش و قوس، ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خبر تولد ۳ توله را رسانه‌ای کرد. خبری که البته به اشتباه جنسیت توله‌ها را ماده اعلام کرده بود.
سلاجقه گفته بود: «با توجه به حضور تیم دامپزشکی از یک هفته گذشته و بررسی شبانه‌روزی رفتارهای این جانور، مشخص شد که بارداری کامل است و با توجه به شرایط فیزیکی گونه و عدم توانایی برای زایمان طبیعی، با نظر دامپزشکان مشاور و دامپزشک معتمد سازمان، نسبت به انجام زایمان سزارین صحرایی اقدام شد. خوشبختانه با توجه به حضور تیم دامپزشکی مجرب، سه توله یوز ایرانی در این زایمان سزارین صحرایی، سالم متولد شدند.»
این خبر چنان برای همه خوشایند بود که مسئولان برای شریک کردن مردم در خوشحالی این زایمان موفق از هموطنان خواستند تا در نامگذاری این سه توله مشارکت داشته باشند. اما دیری نپایید که مرگ یکی از توله‌ها، همه را بار دیگر متوجه واقعیات غیرکارشناسی و ناکارآمدی نهادهای مسئول کرد. دیگر کسی از مسئولان به رسانه‌ای کردن خبرهای مربوط به توله‌ها نپرداخت و همچنین مشخص شد فرزندان ایران نه تنها ماده نیستند بلکه دو توله باقیمانده جنسیت‌شان نر است.
از آنجا که ماده‌یوزهای این گونه بسیار کم کمیاب هستند، خبرهای اخیر تا حد بسیاری از خوشحالی‌ها کاسته و حالا موضوع مشکلات ژنتیک نیز می‌تواند به ابعاد نگرانی درباره احیای یوزهای ایرانی دامن بزند.
