نمایشگاه کتاب تهران در حالی به کار خود پایان داد که با اجرای سرود «سلام فرمانده» و تشدید تبلیغات حکومت بر مضامین مورد تأییدش، به یکی از ایدئولوژیک‌ترین و مخرب‌ترین نمایشگاه‌های سه دهه گذشته بدل شد. قدرت خرید پایین مردم با تداوم بحران اقتصادی و از سوی دیگر، عرضه کتاب‌های فرمایشی و تبلیغاتی، بر کسادی بازار کتاب بیش از پیش افزوده است.
سی و سومین دوره نمایشگاه کتاب تهران از ۲۱ اردیبهشت تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای تهران برگزار شد که به گفته‌ی ناشران و دوستداران کتاب با دو سال وقفه‌ی ناشی از شیوع کرونا، کم‌فروغ‌تر از دوره‌های پیشین به کار خود پایان داد.
طبق اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این دوره، بیش از ۲ هزار ناشر داخلی شرکت داشته‌اند و ۱۱۳هزار عنوان کتاب نیز عرضه کرده‌اند. برگزارکنندگان مدعی فروش ۱۹۰ میلیارد تومان کتاب تا ساعت ۱۵ آخرین روز نمایشگاه شده‌اند، از این میزان ۱۱۰ میلیارد تومان به صورت فیزیکی و ۸۰ میلیارد تومان به روش فروش مجازی بوده است.
ضمن اینکه، میانگین زمان حضور تا خاتمه هر مراجعه به وبسایت نمایشگاه برای خرید اینترنتی، به «زیر ۱۲ دقیقه» کاهش پیدا کرده. در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب، این میانگین «۲۴ دقیقه» و در دوره دوم «۱۲ دقیقه» بوده است.
نمایشگاه کتاب امسال نیز همچون هر دوره دیگر از اخبار و حواشی به دور نبود. همزمانی برگزاری نمایشگاه با واریز یارانه‌های غیرقابل برداشت و همچنین شوک ناشی از افزایش ساعتی قیمت‌ها، موجب شد تا مردم انگیزه و توان کمتری برای خرید کتاب داشته باشند.
با این شرایط، آنچه از اولین روز برگزاری دغدغه بسیاری از فعالان این عرصه بوده، قیمت بسیار بالای کتاب است که برای ناشر نتیجه‌ای جز کم‌رونقی بازار و برای مردم ناتوانی در خرید کتاب نداشت. هرچند تخصیص بُن کتاب فقط برای خرید مجازی هم در کسادی نمایشگاه حضوری بی‌تاثیر نبود.
دغدغه‌ای که موجب شد داریوش مودبیان فیلمنامه‌نویس به گفته خودش برای اولین بار به دعوت انتشارات پا به نمایشگاه بگذارد. تا شاید کمکی باشد به ناشر و در نتیجه فروش بهتر کتاب‌هایش.
وی در شرایطی که سال‌هاست قیمت کاغذ و چاپ کتاب روزگار نامساعدی را سپری می‌کند، ابراز امیدواری کرد که این برنامه‌ها بتواند تاثیر مثبتی در بهتر شدن شرایط چاپ و فروش کتاب داشته باشد.
روشن است که افزایش قیمت کاغذ و بالا رفتن قیمت کتاب‌ها به مذاق هیچکس خوش نمی‌آید و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد با وجود حضور فیزیکی قابل توجه به ویژه در روزهای تعطیل، خبری از چند کیسه کتاب در دست بازدیدکنندگان نیست. اتفاقی که موجب شد وقتی غلامعلی حدادعادل از خرید ۳۰۰ جلد کتاب برای کتابخانه شخصی‌اش می‌گوید، مردم در فضای مجازی واکنش‌های به شدت انتقادی نشان دهند.
ابراهیم رئیسی معروف به «قاضی مرگ» و رئیس جمهوری اسلامی نیز در آخرین روز از نمایشگاه بازدید مثلا «سرزده» کرد. او که ظاهرا صحبتی در مورد نمایشگاه و یا موضوع کتاب نداشته، با شش کلاس سواد به غرفه‌های انتشارات تبلیغاتی وابسته به حکومت سر زده که کتاب‌هایی در مورد قاسم سلیمانی فرمانده سابق نیروی قدس، مدافعان حرم و حوزه علمیه قم را تولید و توزیع می‌کنند.
سیدمحمد حسینی معاون امور مجلس رئیس دولت، امسال در بازدید از نمایشگاه تنها به یک جمله مبنی بر پیگیری رفع مشکلات ناشران در حوزه تهیه کاغذ با قیمت مناسب اکتفا کرد.
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سخنانی عجیب با تاکید بر این ادعای دروغ و مضحک که در دو سال آینده، صادرکننده کاغذ خواهیم بود، گفته است: «خوشبختانه بحث تخصیص ارز در کوتاه‌مدت حل شد. ما از آخرین فرصت ارز ترجیی استفاده کردیم و کار خود را انجام دادیم. انشاالله از این به بعد نیازمند ارز نباشیم. کار میان‌مدت و بلند ما این است که تلاش کنیم به خودکفایی در صنعت تولید کاغذ برسیم!»
وزیر ارشاد اسلامی درباره کاغذهای احتکارشده نیز یادآور شد که نزدیک دوهزار تن کشف شده و به محض انتقال در اختیار ناشران قرار می‌گیرد.
اسماعیلی درباره گله ناشران از میزان تخصیص کاغذ بیان کرد که همکارانش عهده‌دار این امر هستند و او در جریان جزئیات تخصیص کاغذ نیست.
علی رمضانی سخنگو و قائم‌مقام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌گوید، این دوره نمایشگاه «۵۴ پرونده تخلف» داشته که شامل عرضه کتاب‌های ناشران دیگر، بی‌توجهی به آیین‌نامه نمایشگاه، رعایت نکردن شئونات و استفاده از کارت‌خوان غیرمجاز بوده است.
تخلفات صورت گرفته برای ناشران، «۳ تا ۵ ساعت بسته شدن غرفه، محرومیت از حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مدت یک‌سال و محرومیت از حضور در دوره نمایشگاه» را به دنبال داشته است.
سخنگوی این دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با بیان اینکه تاخیر در ارسال به‌موقع کتاب از سوی ناشران در بخش مجازی تخلف بوده و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، از ناشران خواست در ارسال بسته‌های نمایشگاه مجازی اهتمام بیشتری به خرج دهند، زیرا حدود ۱۰ تخلف در این زمینه گزارش شد که حکم علیه برخی ناشران از تذکر کتبی تا بسته شدن غرفه حضوری آنها بود. ضمن اینکه یک غرفه مواد غذایی نیز به دلیل تخلف پلمب شد.
یکی از حواشی نمایشگاه کتاب امسال، اجرای سرود «سلام فرمانده» در محوطه اصلی مصلای تهران بود. اجرای این سرود توسط کودکان و نوجوانان خشم عمومی و انتقادهای بسیاری در مورد سوء استفاده از کودکان و آزار روانی آنان به دنبال داشته است. «سلام فرمانده» سرود تبلیغاتی حکومت برای نسل چهارم و متولدین دهه نود است، با این محتوا که آنان خود را در دفاع از نظام جمهوری اسلامی در صف لشکر سیدعلی خامنه‌ای معرفی می‌کنند.
خبرگزاری دولتی «ایرنا» در توصیف اجرای سرود «سلام فرمانده» در مصلای تهران در مطلبی تهوع‌آور نوشته است: «گروه سرود «سلام فرمانده» از بهشت واژه‌ها در همدلی با کودکان و نوجوانان آینده‌ساز ایران انقلابی و اسلامی، صلابت و حماسه حضور را بار دیگر معنا کردند و از کنار کتاب به رهبر و فرمانده عظیم‌الشأن نظام جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از یکسو و از سوی دیگر به تمامی نسلِ سلیمانی‌ها، حججی‌ها، باکری‌ها، همت‌ها، چمران‌ها، متوسلیان‌ها و… سلامی جانانه، عاشقانه و صادقانه فرستادند.»
علاوه بر این، «سلام فرمانده» به نوعی واکنش به انتشار ویدئوهایی از رقص و شادی دانش‌آموزان است که در روزهای گذشته در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای داشت و مورد تشویق و توجه افکار عمومی قرار گرفت.
آنگونه که از تلاش برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب برمی‌آید، سوء استفاده از کودکان و نوجوانان در حاشیه نمایشگاه کتاب در تداوم مغزشویی‌ها و سانسور گسترده و ارائه محتوایات مورد تأیید سیاست‌های حکومت بوده است. آنهم در حالی که مردم معترض در خیابان‌ها علیه جمهوری اسلامی و شرایط موجود دست به تظاهرات می‌زنند و روزی نیست که تجمعات اعتراض صنفی در شهرهای مختلف از جمله تهران برگزار نشود.
صحبت‌های سعید بن راشد بن سعید العبیدانی نماینده وزارت فرهنگ و جوانان کشور عمان در نمایشگاه نیز از دیگر حواشی بحث‌برانگیز نمایشگاه امسال بود. وی درباره تجربه حضور خود گفته که بسیاری از مراجعان به غرفه عمان، بیش از اینکه به دنبال کتاب باشند درباره شرایط ویزا و اقامت و هزینه‌های آن می‌پرسند!
این نمایشگاه برای علاقمندان به کتاب‌های صوتی هم هیچ جذابیتی نداشت چراکه غرفه‌ای برای علاقمندان اختصاص نیافته بود. به گفته یکی از غرفه‌داران تهیه غذا، ابتدا قرار بود غرفه کتاب صوتی کنار اغذیه فروشی‌ها برپا شود که آنهم لغو شد.
در بخش بین‌الملل نیز امسال قطر به عنوان مهمان ویژه معرفی شد تا مسئولان جمهوری اسلامی نشان دهند تمامی تلاش خود را برای برجسته کردن حضور در جام جهانی قطر به کار گرفته‌اند.
