نتایج پژوهش رصدخانه مهاجرت ایران نشان داده، شاخص میل به مهاجرت در همه گروه‌های بررسی شده بیش از ۴۰ درصد به میزان «بسیار زیاد» است.
وبسایت «رصدخانه مهاجرت» نتایج یک نظرسنجی از ۴ گروه دانشجویان و فارغ‌التحصیلان، پزشکان و پرستاران، اساتید، محققان و پژوهشگران و همچنین فعالان کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپها) را انتشار داده که نشان می‌دهد، همه این گروه‌ها بیش از ۴۰درصد تمایل «بسیار زیاد» برای مهاجرت از ایران دارند.
این پژوهش اسفندماه سال ۱۳۹۹ و بهار ۱۴۰۰ انجام شده و نشان می‌دهد، میل به مهاجرت در گروه‌های مختلف با افزایش روبرو بوده است. چنانکه نتایج پژوهش «وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران» که سال ۱۳۹۵ انجام شد، بسیار کمتر از آمار کنونی است و میل به مهاجرت ایرانیان حدود ۳۰ درصد گزارش شده بود..
بر مبنای پژوهش صورت گرفته به ترتیب، ۵۳ درصد اساتید و محققان، ۴۵ درصد پزشکان و پرستاران، ۴۳ درصد فعالان استارت‌اپی و ۴۰ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی «بسیار زیاد» میل دارند کشور را ترک کنند.
بر این مبنا، ۲۶درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان و پزشکان و پرستاران «زیاد» و ۲۰درصد فعالان کسب و کارهای نوپا و ۱۸درصد از اساتید و محققان میزان میل خود به مهاجرت را «زیاد» توصیف کرده‌اند.
در این بین، بیش از باقی گروه‌های اجتماعی مورد بررسی، اساتید دانشگاه بوده‌اند که با آمار ۱۵درصدی «هیچ یا خیلی کم» میل به مهاجرت داشته‌اند.
بررسی‌های این پژوهش نشان داده، اغلب گروه‌ها شامل دانشگاهیان، پزشکان، پرستاران و فعالان استارت‌اپی بیشتر تمایل به مهاجرت به آمریکا، کانادا، آلمان، استرالیا و انگلستان دارند.
بررسی عوامل مؤثر بر میل به مهاجرت در این گروه‌های اجتماعی چهارگانه نشان داده که بی‌ثباتی اقتصادی و شیوه حکمرانی و مملکت‌داری از جمله عامل اصلی مؤثر بر تمایل به مهاجرت بوده است.
همچنین در بررسی موانع مهاجرت در میان گروه‌های اجتماعی مختلف مشخص شد که «هزینه‌های بالای مهاجرت»، «سختی فراهم کردن مقدمات مهاجرت مانند اخذ ویزا، مدرک زبان» و «مسائل و وابستگی‌های خانوادگی» جزو پنج مانع اصلی مهاجرت از کشور بوده است.
محققان و پژوهشگران ۸۲درصد و فعالان کسب و کارهای نوپا ۶۰ درصد از تمایل به مهاجرت‌شان را تحت تاثیر عوامل بیرونی (خیلی زیاد و کاملا بیرونی) دانسته‌اند.
تاثیر عوامل اقتصادی در شاخص میل به مهاجرت میان اساتید، محققان، پژوهشگران و فعالان استارت‌اپی نشان می‌دهد ۶۹ درصد از اساتید و محققان و ۵۹ درصد از فعالان استارت‌اپی اثر تحولات اقتصادی بر تصمیم به مهاجرت را بسیار زیاد دانسته‌اند.
ضمن اینکه «شرایط اقتصادی» که به عنوان اصلی‌ترین دلیل مهاجرت عنوان شده، در عین حال مانع مهاجرت نیز بوده است. به این معنا که «بالا رفتن هزینه‌های مهاجرت» و همچنین «عدم توانایی مالی افراد برای اقدام به مهاجرت» ازجمله مهم‌ترین موانع و یا تعویق مهاجرت از کشور در میان افراد بخصوص دانشجویان و فارغ‌التحصیلان شناسایی شده است.
وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران به ویژه در پنج سال اخیر، کشور را با موج گسترده‌ای از فرار فعالان و مهاجرت سرمایه‌های انسانی و تشدید میل به مهاجرت روبرو کرده است. افزایش مهاجرت‌ها تا جایی است که زنگ خطر را در کاهش افراد تحصیلکرده و با مهارت بالا به صدا در آورده است.
این روند مهاجرتی در دوران شیوع کرونا خود را با مهاجرت وسیع پرستاران نیز نشان داد که همچنان ادامه دارد. به تازگی حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره به نبود فضای مناسب در کشور جهت اشتغال کادر درمانی گفت که در سال‌های اخیر حدود «۶ هزار نفر» از پزشکان و پرستاران ایران، به کشورهای اروپایی و آمریکا مهاجرت کرده‌اند.
محمدرضا ظفرقندی رئیس کل سابق سازمان نظام پزشکی پیشتر درباره مهاجرت کادر درمانی نیز گفته بود: «تحمل مشکلات راه، مشکلات عدیده اقتصادی و اجتماعی، و تعهدات گوناگون قانونی و غیرقانونی در پایان این مسیر دشوار» میل به مهاجرت را افزایش داده است.»
