طرح کوپنی شدن نان در ایران که به عنوان «طرح هوشمندسازی یارانه نان» مطرح شده قرار است به زودی در سراسر ایران اجرا شود.
محمد جلال مشاور وزیر امور اقتصاد دارایی در اینباره گفته که ۸۲ هزار نانوایی در سراسر کشور در حال تجهیز زیرساخت برای اجرای سراسری طرح کوپنی شدن نان هستند.
معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی افزوده بر اساس برآورد این وزارتخانه تا ۴۵ روز آینده کل نانوایی‌های کشور تجهیز می‌شوند. او گفته که زیرساخت‌های آن آماده است و نصب و راه‌اندازی آنها در شهرها کار دارد و اتصال این دستگاه‌ها در شهرهای پرجمعیت با سرعت بیشتر و در روستاهای دوردست و مناطق صعب العبور طبیعتاً با سرعت کمتری انجام می‌شود!
بر اساس توضیحات محمد جلال، این ساز و کار پیشنهادی برای نانوا است که آرد را با قیمت تمام شده می‌گیرد ولی تسویه نمی‌کند و بین ۳۰ تا ۴۵ روز مهلت داده می‌شود و در این مهلت نان تولید می‌شود و مابهازای نانی که تولید می‌شود و در سیستم ثبت می‌شود محاسباتی به صورت مکانیزه اتفاق می‌افتد!
او همچنین گفته که «مابهازای هر قرص نان را سازمان حمایت به صورت محرمانه اعلام می‌کند که در آن افزایش قیمت کارگر و افزایش قیمت آرد لحاظ شده است به حساب نانوا واریز می‌شود.»
معاون وزیر اقتصاد افزوده که «در حال حاضر حجم آرد مصرفی کشور در مصارف سنتی هشت و نیم میلیون تن است که پیش بینی می‌کنیم با این شیوه دو و نیم میلیون تن مصرف کاهش پیدا کند.»
طرح توزیع کوپنی نان از ابتدای سال جدید در زنجان به اجرا درآمده و حالا قرار است این طرح در شهرهای دیگر نیز اجرا شود.
پیش از این هادی سبحانیان یکی دیگر از معاونان وزیر اقتصاد نیز درباره کوپنی شدن نان گفته بود که «قرار نیست نان گران شود و بجای آن یارانه پرداخت شود، بلکه دولت می‌خواهد نان را با ۱۰ درصد قیمت پایین‌تر به دست مردم برساند. در این بحث یارانه به نانوا داده می‌شود. این کار نیز بر اساس تراکنش‌های نانوا انجام خواهد شد. با این کار موضوعیت قاچاق از بین خواهد رفت، از سوی دیگر نیز مردم نان را گران نخریدند.»
هادی سبحانیان گفته که «دولت علاقمند است که این فرایند برای سایر کالاها نیز اجرایی شود اما زیرساخت‌های آن آماده نیست و قرار است تا زمانی که این زیرساخت فراهم شود دولت یارانه جبرانی به مردم پرداخت کند. در مورد ماکارونی سیاست دیگری مورد اجرا قرار گرفت. در وزارت جهاد تصمیم گرفته شد تا در مواردی جز نان سنتی بازار آزاد شود و به جای آن یارانه جبرانی پرداخت شود.»
بر اساس توضیحات مقامات دولتی، هدف اصلی اجرای این طرح اینست که از قاچاق گندم از کشور جلوگیری شود. هادی سبحانیان در اینباره گفته بود که «در حال حاضر یک کیسه آرد ۴۰ کیلوگرمی حدود ۳۸ هزار تومان است در حالی که همین کیسه آرد در مرز نزدیک به ۸۰۰ هزار تومان است. این اختلاف قیمت ظرفیت قاچاق بسیار بالایی ایجاد می‌کند. این فرایند ممکن است تأمین نان مردم را با مشکل مواجه کند.»
قاچاق ۲۵۰ هزار تن گندم در سال گذشته، رشد تصاعدی روند قاچاق آرد و گندم و صادرات ۲۵۰ هزار تنی آرد یارانه‌ای در قالب ماکارونی و بیسکویت از جمله آمارهای مورد ادعای دولت در زمینه قاچاق گندم است. این در حالیست که قاچاق گندم و آرد از کشور از طریق افراد حقیقی یا کولبران صورت نمی‌گیرد و خروج این حجم گندم بدون شک از طریق یک شبکه متصل به حکومت انجام می‌شود.
از سوی دیگر در حالی هادی سبحانیان از اجرای چنین طرحی برای دیگر کالاها سخن گفته که پیش از این به دلیل افزایش قیمت نرخ دولتی گندم از کیلویی ۲۷۰۰ تومان به کیلویی ۱۲ هزار تومان، قیمت نان و دیگر کالاهای وابسته به گندم افزایش یافت.
به گفته کارشناسان، ایران طی سال‌های گذشته با روندی کاهشی در تولید گندم روبرو بوده است. خشکسالی، بذر و کودهای بی‌کیفیت وارداتی از چین و عدم توجه دولت به مدیریت الگوی کشت از جمله دلائل اصلی کاهش تولید گندم داخلی هستند.
محمد شفیع ملک‌زاده رئیس سابق نظام صنفی کشاورزی در خصوص واردات گندم توسط بخش خصوصی گفت: «ما سالانه چیزی حدود ۱۱ میلیون تن گندم مصرفی نیاز داریم و چیزی در حدود ۳.۵ میلیون تن گندم برای ذخیره سازی لازم است که روی هم رفته ۱۴ یا ۱۵ میلیون تن گندم نیاز داریم . از این عدد حدود ۴.۵ میلیون تن آن از طرق داخل تامین می‌شود در نتیجه مازاد بر ان نیاز به واردات دارد که باید حتما در این شرایط صورت بگیرد.»
محمدرضا مرتضوی رئیس انجمن آردسازان ایران نیز ماه گذشته با بیان اینکه طی سال ۱۴۰۱ ایران باید ۲۰ میلیون تن واردات غلات داشته باشد گفته بود که «واردات غلات شامل ۶ تا ۷ میلیون تن گندم خواهد بود و هیچ‌وقت تا این اندازه وابسته به واردات غلات نبوده‌ایم.»
افزایش واردات گندم با توجه به بحران جهانی تأمین گندم به دلیل جنگ روسیه و اوکراین و همچنین افزایش جهانی قیمت گندم و افزایش قیمت ارز در ایران، همگی سبب شده گندم با قیمت بالاتری به ایران وارد شود.
بر اساس گزارش شرکت بازرگانی دولتی ایران، ارزش واردات گندم به کشور در فروردین سال جاری، به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی غلات، سه برابر فروردین سال گذشته بود و از ۱۰۳ میلیون دلار در فروردین ۱۴۰۰ با ۱۹۷ درصد افزایش به ۳۰۶ میلیون دلار در فروردین ۱۴۰۱ رسید.
وزن واردات گندم در فروردین سال جاری نسبت به فروردین سال گذشته با ۱۲۰ درصد افزایش، از ۳۴۶ هزار تن در سال ۱۴۰۰ به ۷۶۳ هزار تن در سال ۱۴۰۱ رسید.
این در حالیست که قیمت‌های جهانی گندم از زمان تهاجم روسیه به اوکراین طی سه ماه گذشته رویهم‌رفته بطور متوسط تنها ۴۰ درصد رشد داشته و آمارهای شرکت بازرگانی دولتی ایران در صورت صحت، نشان می‌دهد که رشد قیمت گندم وارداتی ایران تقریبا دو برابر رشد قیمت گندم در بازارهای جهانی است.
اینهمه نشان می‌دهد دولت به دلیل کاهش منابع ارزی و کسری بودجه، ممکن است طی سال جاری یکبار دیگر قیمت گندم و آرد را افزایش دهد. این اقدام سبب گران‌تر شدن نان و از بین رفتن اثر یارانه‌ای می‌شود که قرار است با طرح به اصطلاح «هوشمندسازی یارانه نان» به مردم ارائه شود.
در صورت گران‌تر شدن نان که قوت غالب اکثر مردم ایران است، این ماده غذایی نیز با کاهش مصرف روبرو خواهد شد. به ویژه آنکه خبرها نشان می‌دهد فروش صنایع غذایی در هفته‌های گذشته نصف شده و گرانی مواد خوراکی سبد خرید ایرانیان، به ویژه اقشار ضعیف، را به شدت کوچک کرده است.
محسن نقاشی دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی با اشاره به افزایش ۶/۵ برابری قیمت روغن، گفته که «قیمت روغن در نرخ غذاهای آماده و سالادها حدود ۲۰ درصد تعیین‌کننده است اما این افزایش نرخ باعث ریزش ۵۰ درصدی فروش صنایع غذایی شد.»
طبقات تنگدست جامعه هرچه کمتر مواد خوراکی تهیه کنند، ناچار هستند نان بیشتری مصرف کنند تا سیر بمانند. گران شدن نان می‌تواند بحران‌های جبران‌ناپذیری از جمله در ارتباط با سلامتی برای این اقشار ایجاد کند.
