روز گذشته ارتباطات اینترنتی در ایران بار دیگر مختل شد. قطع اینترنت در تهران و چند شهر دیگر و همچنین اختلال در خطوط تلفن همراه برای ساعت‌های پیاپی ادامه داشته است.
این اختلال از حدود ساعت ۱۰ صبح دیروز در شهرهای مختلف ایران رخ داده و کاربران اینترنت موبایل «همراه اول» در تهران، تبریز، شیراز، اصفهان و مشهد هم گزارش می‌دهند که حتی برای دسترسی به گوگل هم با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. طبق گزارش شبکه تشخیص و تجزیه و تحلیل قطع اینترنت (IODA) این اختلال در استان هرمزگان بیشتر از سایر استان‌ها بوده است.
همچنین اتصال کاربران اینترنت موبایل «ایرانسل» وضعیت بدتری داشت و این اپراتور تقریبا از ساعت ۱۰ صبح دیروز با قطع کامل اینترنت روبرو بوده است. علاوه بر این نرم‌افزارهای موبایل برخی از بانک‌ها مختل شده و دسترسی به فیلترشکن‌ها هم دچار مشکل است.
این اختلال که به گفته مسئولین ناشی از آتش‌سوزی در یکی از مخازن ارتباطاتی منطقه هشت بود با واکنش مختلف کاربران در فضای مجازی و فعالان اقتصادی در عرصه فناوری اطلاعات روبرو شده است.
شرکت مخابرات ایران روز دوشنبه دهم امرداد در بیانیه‌ای نوشت: «به علت آتش‌سوزی در یکی از حوضچه‌های ارتباطی منطقه ۸ مخابرات تهران، ارتباط مخابراتی ثابت و سیار در مناطقی از شهر، مختل شده و کارشناسان مخابراتی مشغول فعالیت به منظور رفع سریع این اختلالات هستند.»
«نت بلاکس» نیز ضمن تایید وجود اختلال در اینترنت ایران، میزان آن را حدود ۲۱درصد از کل شبکه کشور اعلام کرد. طبق اطلاعات رادار نت‌‌‌بلاکس، بخش عمده این اختلال در اینترنت ایرانسل و گیت‌‌‌وی شرکت ارتباطات زیرساخت مشهود بوده است.
⚠️ Confirmed: A significant internet outage has been registered in #Iran affecting cellular and fixed-line services including Irancell and the TIC gateway; real-time network data show national connectivity at 79% of ordinary levels; incident ongoing 📉 pic.twitter.com/Jz3gC9ycPh
— NetBlocks (@netblocks) August 1, 2022
بر اساس اعلام شرکت مخابرات جمهوری اسلامی، علت دقیق آتش‌سوزی از سوی این شرکت در حال بررسی است و از ساعات اولیه بروز مشکل و جهت کاهش آثار اختلال در ارتباطات، تا حد امکان مسیرهای ارتباطی جایگزین برقرار شده و با تعویض تمامی کابل‌های آسیب دیده به تدریج بقیه این اختلالات برطرف خواهد شد.
برخی گزارش‌ها اما علت این آتش‌سوزی را سارقینی عنوان کرده‌اند که برای دزدی کابل‌های مسی ابتدا کابل‌ها را آتش می‌زنند تا ببینند کابل مسی است یا فیبر نوری تا بعد دست به سرقت بزنند، اما برخی کاربران معتقدند این اختلالات گسترده زمینه‌ساز مسدود ساختن اینترنت و اجرای طرح «صیانت» و سانسور است.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده که پس از بروز اختلال در اینترنت، ضمن بازدید میدانی و گردآوری اطلاعات مربوطه، اقدامات ضروری جهت آسیب‌شناسی موضوع و اعمال مقررات در دستور کار قرار گرفته و تلاش برای پیشگیری از بروز مشکلات مشابه را از اپراتورهای ارتباطی پیگیری خواهد کرد.
https://twitter.com/ujimmm/status/1554056893982711808
اختلال در شبکه مخابراتی و اینترنت باعث لغو بسیاری از معاملات آنلاین و ایجاد مشکلات جدی در فعالیت اقتصادی و کسب و کارها شده و دستگاه‌های کارتخوان در بسیاری از مناطق برای ساعت‌ها قطع بوده است.
روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی به زیان ناشی از قطع اینترنت پرداخته و نوشته که اکثر دستگاه‌های کارتخوان با اینترنت کار می‌کنند و از این طریق به شبکه بانکی متصل هستند. در نتیجه با قطع دستگاه‌های کارتخوان، عرضه‌کنندگان محصولات یا به دنبال این بودند که معاملات روزانه را لغو کنند یا از مشتریان درخواست میکردند برای برآورده شدن تقاضای خود از پول نقد استفاده کنند.
از سوی دیگر، برخی نانواییها که به سیستم جدید پرداخت مجهز شده‌اند نیز در روز گذشته نتوانستند خدمات خود را ارائه دهند و در نتیجه، پول نقد جایگزین خرید اینترنتی در نانواییها شد. اختلال در فعالیت نانواییها طرح توزیع نان یارانه‌ای را نیز با بن‌بست روبرو کرد.
بر اساس این گزارش قطع اینترنت یا کاهش شدید سرعت آن سبب شده ۳۰ تا ۵۰ درصد از معاملات روزانه لغو و بنگاه‌‌ها با زیان قابل‌توجهی روبرو شوند.
در حال حاضر آمارها حاکی از آن است که ۱۳میلیون دستگاه کارتخوان در کشور وجود دارد. در شرایطی که وضعیت بسیاری از کسب و کارها به دلیل افزایش سطح قیمت‌ها، کاهش تقاضاها و افزایش اجاره در هر حال با مشکل روبروست، اختلالاتی از این دست می‌‌تواند فشار مضاعف بر میزان درآمد این مشاغل که عمدتا خرد و کم‌سرمایه هستند، وارد کند.
در روزهای قبل از دوشنبه نیز اختلال اینترنت در تهران و چند شهر ایران گزارش شده بود. خبرگزاری ایسنا هفته گذشته از بروز اختلال اینترنت در نقاط مختلف ایران گزارش داد.
عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات دولت سیزدهم دلیل قطع و اختلال اینترنت در تهران را «قدیمی و فرسوده بودن کابل‌های برق داخلی مرکز مخابراتی انقلاب» اعلام کرد.
وزیر ارتباطات جمهوری اسلامی همچنین گفته بود که به مقام‌های این شرکت، حراست و بازرسی وزارتخانه مأموریت داده است که به سرعت «دلایل بروز این حادثه» را بررسی کنند.
ساعتی پس از ادعای عیسی زارع‌پور درباره قطع اینرتنت به دلیل فرسوده بودن کابل‌های برق و قطع برق، شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ در اطلاعیه‌ای «قطع برق» به عنوان دلیل قطع اینترنت را رد کرد و با بیان اینکه «برخی شایعات که علت اختلال در اینترنت کشور را قطعی برق اعلام کرده‌اند»، تاکید کرد که «شبکه برق شهر تهران در شرایط کاملا پایدار قرار داشته و هیچگونه اختلالی در تامین برق شرکت ارتباطات زیرساخت رخ نداده است.»
بسیاری کاهش سرعت و قطع اینترنت را به اجرای اعلام نشده‌ی طرح صیانت مرتبط می‌دانند. اطلاع‌رسانی غیرشفاف و فرافکنی‌های سازمان‌ها و مقامات مسئول و انداختن مشکل به گردن نهادهای دیگر هم احتمال اجرای آزمایش‌هایی جهت طرح صیانت را تقویت کرده است.
بدبینانه اش اینه که یه روز میان میگن کل زیرساخت #اینترنت کشور تو آتیش سوخت. بعد یک ماه دو ماه سه ماه طول می‌کشه میگن هنوز درست نشده… و ما هم کم کم به بی اینترنتی عادت می کنیم…
— Mojtaba R (@mjtb_r) August 2, 2022
برخی دیگر از احتمال بروز حملات سایبری در شبکه‌ی ارتباطات ایران خبر می‌دهند و یکی از دلایل این نتیجه‌گیری را اختلال در اینترنت و خطوط تلفن همراه بطور همزمان عنوان می‌کنند. همچنین بنا بر ادعای مقامات جمهوری اسلامی، مخزن فیبرنوری روبروی مرکز قدس مخابرات آتش گرفته است. این مرکز در نزدیکی سازمان انرژی اتمی ایران قرار دارد.
با اینهمه اختلال‌های اخیر در شبکه اینترنت با واکنش توأم با نگرانی بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی همراه شده است. جدا از آنکه آنها اقدامات جمهوری اسلامی را اقدامی برای محدود کردن دسترسی شهروندان به شبکه آزاد جهانی ارزیابی می‌کنند، زیان‌های اقتصادی شدید به کسب و کارهای مختلف در شرایط فاجعه‌بار رکود تورمی نیز برای فعالان اقتصادی قابل تحمل نیست.
جلال رشیدی کوچی نماینده مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به کاهش سرعت اینترنت در ایران گفته که «در چند وقت گذشته برخی اتفاقاتی افتاده که به کاهش سرعت اینترنت منجر شده است.»
رشیدی کوچی افزود که «گاهی مسئولان می‌گویند علت خرابی زیرساخت‌ها به قطع برق یا پایین بودن پین شبکه برمی‌گردد اما برای ما هم این سوال وجود دارد که اگر زیرساخت‌ها و شبکه آنقدر معیوب است، بالاخره باید اقدامی هم برایش انجام گیرد!»
این نماینده مجلس شورای اسلامی همچنین درباره اقدام وزارت ارتباطات در ایجاد محدودیت در دسترسی کاربران به سرچ گوگل از طریق فعال کردن قفل کودک گوگل برای همه مردم ایران، گفت: «اینکه تمام ایرانیان را زیر سن قانونی در نظر بگیریم و این گزینه را فعال کنیم قطعا باعث تقویت استفاده از راه‌های دور زدن امن اینترنت و استفاده از فیلترشکن‌ها می‌شود.»
داداش پاشو از رو اینترنت دیگه شکم گنده ،؛مشتری یه ساعته میخواد عکس بفرسته نمیتونه 😡😡 کرگدن حبشی دوزاری. #اینترنت
— nj_goldgallery (@NjGoldgallery) August 2, 2022
رضا الفت نسب دبیر رئیس اتحادیه کسب و کارهای مجازی نیز درباره اجرای طرح صیانت گفته «زمانی که به بررسی طرز تفکری که امروز دنبال طرح صیانت است، می‌پردازیم، متوجه می‌شویم که این تفکر به دنبال ایجاد یکسری خط کشی و محدودسازی است.»
دبیر رئیس اتحادیه کسب و کارهای مجازی با اشاره به اینکه «اعلام کردند با اجرای طرح صیانت یا پلتفرم داخلی می‌سازیم یا از چین می‌خریم» توضیح داد: «من معتقدم پلتفرم جاروبرقی نیست که در چین کار کند در ایران هم به درستی کار کند. پلتفرم مبتنی بر کاربر است، کاربر باید به این پلتفرم اعتماد کند و این یک مسئله‌ای است که باید در رابطه با آن فرهنگ‌سازی شود.»
به گفته رضا الفت نسب اجرای طرح صیانت و عملکرد اینچنین مقامات جمهوری اسلامی سبب افزایش بیشتر مهاجرت نخبه‌ها و کارآفرینان از ایران خواهد شد: «از سوی دیگر هم نیروهایی متخصص خوبی در کشور وجود دارند که قدر و ارزش آنها در داخل درک نمی شود؛ اما پیشنهادهای بسیار خوبی از خارج کشور دارند. همچنین باید مراقب پدیده مهاجرت از خانه نیز باشیم. چرا که با وجود طرح‌های گوناگون محدودسازی‌ها و فیلترینگ افراد ترجیح می‌دهند مهاجرت را از خانه شروع کنند و برای شرکت‌های خارجی به‌جای شرکت‌های داخلی کار کنند.»
اینهمه در حالیست که جمهوری اسلامی بر محدودسازی اینترنت تأکید جدی دارد؛ اینترنت از یکسو مانعی برای سازماندهی خبررسانی و تحریف رویدادهای از سوی حکومت شده و از سوی دیگر به عنوان عاملی جهت تشدید مبارزات مدنی و سیاسی علیه نظام برآورد می‌شود.
محمد عباسی معاون اجتماعی وزیر کشور روز یکشنبه نهم امرداد با اعلام اینکه «آسیب‌های اجتماعی به سرعت در حال تکثیر هستند و امروز شرایط خطرناکی را در جامعه ایجاد کرده‌اند»، علت آن را «اینترنت، فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی، و عارضه‌های اجتماعی مانند بیکاری و فقر» دانست.
علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی نیز بارها خواستار محدود ساختن دسترسی شهروندان به فضای مجازی شده است. او هفتم تیرماه نیز در سخنرانی برای مقامات قوه قضائیه بار دیگر خواستار برخورد با فضای مجازی شد که به ادعای او «امنیت روانی مردم را از بین می‌برد!»
رهبر جمهوری اسلامی در این سخنرانی تأکید کرد «هر چند وقت یکبار یک شایعه‌ای در فضای مجازی پخش می‌شود، مردم را نگران می‌کند. این امنیت روانی مردم را از بین می‌برد. یکی از وظایف قوه قضائیه برخورد با همین مسئله است!»
او که به نظر می‌رسد «امنیت روانی» خودش به دلیل خبررسانی‌های فضای مجازی به شدت بهم خورده، گفت که «تا دیروز فقط روزنامه‌ها بودند که این کارها را میکردند، حالا فضای مجازی هم اضافه شده است!» قبل از اینترنت نیز هر روزنامه‌ای که ممکن بود اندکی استقلال در خبررسانی داشته باشد، ممنوع و توقیف می‌شد و تا امروز نیز مطبوعات سانسور می‌شوند و رویدادها را مانند وبسایت‌های خبررسانی وابسته به نظام به صورت بخشنامه از روی دست همدیگر رج می‌زنند!
بررسی طرحی که درواقع «صیانت نظام در برابر فضای مجازی» است به سال ۱۴۰۱ موکول شد
یکی از مهمترین و اصلی‌ترین برنامه‌های جمهوری اسلامی برای محدود ساختن اینترنت طرح موسوم به «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» که پس از اعتراضات گسترده هم به «حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی» تغییر نام داد و هم بررسی آن ظاهرا متوقف شد تا در خفا پیش برده شود. این طرح با هدف محدود ساختن اینترنت در کشور و افزایش نظارت نهادهای نظامی بر پهنه‌ی اینترنت تنظیم شده و درواقع «طرح صیانت نظام در برابر فضای مجازی» و خبررسانی شفاف و روشنگرانه و حق آزادی بیان شهروندان است!
بر اساس متن منتشر شده درباره این طرح، در صورت اجرای آن، «همه داده‌ها نیز ضبط و نگهداری خواهند شد» و «ذخیره‌سازی و پردازش داده‌های کاربران ایرانی مطابق مصوبات شورا و ضوابط و مقررات مربوط» به عنوان یک قانون به اجرا درخواهد آمد.
همچنین ایجاد و نگهداری و بهره‌برداری از گذرگاه‌های مرزی اینترنتی از سوی بخش خصوصی و غیردولتی بعد از لازم‌الاجراشدن این قانون ممنوع می‌شود و به نظامیان سپرده خواهد شد. جایگزینی برخی اپلیکیشن‌ها نیز از جمله اهداف این طرح است.
