معاون وزارت امور اقتصادی و دارایی دولت سیزدهم از احتمال افزایش قیمت بنزین در سال آینده و اجرای «طرح اصلاح قیمت» خبر داده است.
محمدهادی سبحانیان معاون وزارت امور اقتصادی و دارایی در حالی که تأکید کرده بنزین در سال ۱۴۰۱ گران نمی‌شود و رئیسی «دستور عدم افزایش قیمت بنزین» برای امسال را داده از احتمال افزایش قیمت بنزین و تغییر شیوه یارانه‌دهی بنزین در سال آینده خبر داده است.
تغییر شیوه یارانه‌دهی بنزین مدت‌هاست از سوی مقامات جمهوری اسلامی مورد بحث است و افزایش مصرف بنزین در ماه‌های گذشته بر نگرانی مردم در مورد گران شدن بهای بنزین در ماه‌های آینده افزوده است.
بر اساس اعلام گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، میانگین مصرف روزانه بنزین کشور در چهار ماهه نخست سال جاری با رشد حدود ۱۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به حدود ۱۰۰ میلیون و ۹۰۰ هزار لیتر رسیده است.
دولت رئیسی از اواخر سال گذشته طرحی آزمایشی را با محور تخصیص سهمیه به افراد بجای تخصیص سهمیه به اتومبیل، و برای یک بازه ۵ماهه، از اوایل اسفند سال ۱۴۰۰ تا اواخر تیرماه سال جاری در جزیره کیش اجرا کرد. این طرح به تازگی متوقف شده و نگرانی مردم برای آزادسازی نرخ بنزین را بیشتر کرده است.
بر اساس طرح «باز توزیع یارانه بنزین» که به طرح «بنزین برای همه» هم شناخته می‌شود، اهالی جزیره کیش که دارای «کارت کیشوندی» هستند، چه آندسته از کیشوندان که اتومبیل داشتند و چه ساکنان جزیره که اتومبیل نداشتند سهمیه بنزین «۲۰ لیتری» را دریافت می‌کردند. در این طرح، قیمت بنزین تغییری نمی‌کرد و «بنزین یارانه‌ای» ۱۵۰۰ تومان و قیمت «بنزین آزاد» ۳۰۰۰ تومان بود. نکته مهم این طرح این بود که افرادی که اتومبیل نداشتند می‌توانستند سهیمه بنزین یارانه‌ای خود را به دیگران انتقال داده یا به فروش برسانند.
اکنون محمدهادی سبحانیان معاون سیاست‌گذاری اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی درباره سرانجام طرح آزمایشی «بازتوزیع یارانه بنزین» در جزیره کیش گفته که این طرح بعد از پنج ماه جهت بررسی و در صورت لزوم انجام اصلاحات یا توسعه متوقف شده است.
کرامت ویس‌کرمی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران که مجموعه‌ای دولتی و زیر نظر وزارت نفت اداره می‌شود، اسفندماه ۱۴۰۰ گفته بود که «نتایج اولیه» طرح آزمایشی «بازتوزیع یارانه بنزین» در کیش «مثبت» ارزیابی شده است.
اینهمه در حالیست که به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران دولت رئیسی در زمینه بنزین و قیمت انرژی هم مانند دیگر حوزه‌های اقتصادی دچار سردرگمی هستند. در حالی که بیش از دو دهه است موضوع یارانه و قیمت انرژی، به ویژه در رابطه با بنزین، در ایران مطرح است اما همچنان جمهوری اسلامی با تصمیمات ناگهانی در حال آزمون و خطا در اینباره است.
افزایش چند برابری و شبانه بهای بنزین در آبان‌ماه ۹۸ توسط دولت حسن روحانی، موجب بروز اعتراضات گسترده مردمی در شهرهای مختلف ایران شد که سرانجام با سرکوب شدید، مرگ بسیاری از معترضان و قطع یک هفته‌ای اینترنت سراسر کشور مواجه شد. بر اساس گزارش‌ها در این اعتراضات که به اعتراضات سراسری آبان۹۸ معروف شد و در بیش از ۱۰۰ شهر ایران برگزار شد، حدود ۱۵۰۰ نفر طی سرکوب مسلحانه مأموران تحت فرمان جمهوری اسلامی جان باختند.
اکنون به نظر می‌رسد حتی اعتراضات سراسری آبان ۹۸ هم برای جمهوری اسلامی تجربه نشده و دولت ابراهیم رئیسی نیز در سیاست‌گذاری در زمینه انرژی ناتوان و سردرگم است. شایعه افزایش قیمت بنزین طی یک سال فعالیت دولت سیزدهم بیش از ۱۵ بار مطرح شده است!
این موضوع از سوی نرسی قربان کارشناس انرژی هم مورد توجه قرار گرفته است. وی گفته که «همه گیج هستند و نمی‌دانند چکاری می خواهند انجام دهند، افزایش قیمت حامل‌های انرژی بحث امروز و دیروز نیست بلکه در بیست سال گذشته مطرح بوده است و همواره صحبت از این موضوع بوده است که قیمت این حامل‌های انرژی همپای تورم حرکت نمی‌کند.»
این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه یک لیتر بنزین هزار و ۵۰۰ تومان است و یک لیتر آب ۶ هزار تومان است؛ گفته که بطور کلی قیمت حامل‌های انرژی با تورم حرکت نکرده است و همواره صحبت از این موضوع بوده است که این شکاف قیمتی را کاهش دهند اما بنزین یک مسئله احساسی است که به سیاست وصل می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه همواره صحبت از این بوده که قیمت حامل‌های انرژی را چگونه می‌توان بدون آسیب به طبقه فقیر بالا برد، گفت: «طبقه پولدار مسئله‌ای برای قیمت بنزین ندارد اما برای قشر فقیر مردم ایران قیمت بنزین مسئله حیاتی است.»
نرسی قربان در ادامه گفته که «صحبت‌ها براین اساس است که دولت یارانه‌ای را در برابر این افزایش قیمت بنزین در نظر بگیرد و این یارانه‌ها نیز به واسطه تخصیص کارت انرژی به دست مردم برسد؛ ۲ تا ۳ میلیون تومان پول در آن کارت انرژی است که مردم می‌توانند به واسطه آن هزینه آب، برق، گاز و یا سوخت خود را پرداخت کنند.»
از سوی دیگر، چندی پیش بود که ابراهیم رئیسی در یک برنامه تلویزیونی و در توضیح گرانی مواد خوراکی در بهار امسال گفت که «ما مجبور بودیم گرانی‌های زیادی را ایجاد کنیم تا از این طریق کسری بودجه را جبران کنیم. اما بسیاری از گرانی‌ها را در امسال نمی‌توانیم اعمال کنیم و در برنامه سال آینده قرار دارد.»
به نظر می‌رسد یکی از آن گرانی‌ها افزایش بهای حمل و نقل یعنی گرانی بنزین و گازوئیل باشد. این در حالیست که بنزین یک کالای استراتژیک است و بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران باور دارند که تغییر نرخ بنزین مسئله‌ای سیاسی است و جدا از موج تورم تازه‌ای که با گرانی بنزین به راه خواهد افتاد، با اعتراضاتی شبیه آبان۹۸ نیز روبرو خواهد شد.
حمید حسینی عضو اتاق بازرگانی و فعال حوزه پتروشیمی نیز معتقد است که «دولت اگر علاقه هم داشته باشد قیمت‌ها را تغییر دهد باتوجه به وضعیت اقتصادی جامعه و فشار تورمی که وجود دارد، هیچ اقدامی جهت افزایش قیمت گازوئیل و بنزین انجام نخواهد داد. امسال ارز ترجیحی را حذف کرده و پایه گمرکی را از دلار ۴۲۰۰ تومانی به دلار ۲۳ هزار تومان افزایش داده، این دو عامل خود بیشترین تورم را بر کشور تحمیل کرده بطوری که یک سال گذشته تورم بیش از ۱۲ درصد بوده است؛ بنابراین اگر دولت هم بخواهد افزایش قیمت اعمال کند نظام اجازه نمی‌دهد در این جهت حرکت کند و مجددا شوکی به اقتصاد کشور وارد شود.»
به گفته حمید حسینی «در صورتی صلاح است که افزایش قیمت اتفاق بیفتد کلیاتی که در برنامه هفتم توسعه که در دست تهیه است، مصوب شود. همچنین دولت و مجلس توافق کنند قیمت حامل‌های انرژی افزایش پیدا کند. اینکه قیمت‌ها باید با توجه به افزایش قیمت جهانی انرژی باید تغییر کند، درست است، اما اینکه چگونه می‌توان این کار را انجام داد که جامعه دچار تنش نشود، بسیار اهمیت دارد.»
