پس از دهه‌ها تکذیب فهرستی از «ممنوع‌الکارها» در سینما، حالا سازمان سینمایی می‌گوید، به زودی فهرستی از سینماگرانی را انتشار خواهد داد که اجازه فعالیت ندارند. سینماگران ممنوع از کار پیشتر بطور تلویحی از سوی وزیر ارشاد اسلامی اعلام شده‌اند: کسانی که بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» را امضاء کرده‌اند، با فیلم «عنکبوت مقدس» همکاری داشته‌اند و در فستیوال فیلم «کن» سخنان و رفتارهای خلاف داشته‌اند.
پس از دهه‌ها تکذیب وجود یک فهرست از اسامی کسانی که پروژه‌های سینمایی اجازه اخذ قرارداد کاری با آنان را ندارند، حالا وجود این لیست حذف و سانسور از سوی محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی دولت ابراهیم رئیسی معروف به «قاضی مرگ» تأیید شده و قرار است هفته آینده اعلام شود.
این فهرست در پی سه رویداد سینمایی- اجتماعی اخیر بطور علنی از سوی وزارتخانه دولت سیزدهم علنی شده است. صدور بیانیه‌ی «تفنگت را زمین بگذار» در اعتراض به سرکوبگری یگان‌های ویژه حکومت در اعتراضات خوزستان، حضور سینماگران در فستیوال فیلم «کن» و رفتارهای آنان خارج از خطوط قرمز جمهوری اسلامی و در نهایت همکاری برخی سینماگران داخل ایران با فیلم سینمایی «عنکبوت مقدس» درباره جنایات فجیع یک قاتل زنجیره‌ای زنان در مشهد که مقامات حکومت، ندیده آن را علیه مقدسات و توهین به امام هشتم شیعیان تعبیر کرده‌اند.
با وجود اینکه همواره اسامی «ممنوع‌الکارها» و «ممنوع‌التصویرها» در اختیار حتی خود سینماگران مورد عتاب نیز قرار نمی‌گرفت ولی پس از سال‌ها از ابتدای جمهوری اسلامی که اسامی سینماگران و هنرمندان در روزنامه‌های اصلی منتشر می‌شد و توسط حاکم شرع و دادگاه‌های انقلاب اسلامی احضار می‌شدند و سپس به ممنوعیت از فعالیت هنری و حتی زندان محکوم می‌شدند، حالا بساطی که همواره باز بوده، دوباره علنی می‌شود. پس از استقرار این نظام ضدهنر بسیاری از سینماگران محبوب و معروف قبل از انقلاب مانند محمدعلی فردین، ناصر ملک‌مطیعی و بهروز وثوقی از سینمای ایران حذف شدند. سیاستی که در تمام بیش از چهار دهه جمهوری اسلامی ادامه یافته است.
پس از آن دوران، تا کنون دست‌کم در روزنامه‌ها از چنین فهرستی خبری نبود و حتی دولت‌ها به دلیل نگاه ابزاری و تبلیغاتی به سینما و سینماگران و چهره‌های هنری، در دوره‌هایی از جمله انتخابات‌های نمایشی، وجود این فهرست را تکذیب می‌کردند ولی دولت سیزدهم این خط را نیز پشت سر گذاشته و نه تنها از وجود چنین فهرستی خبر می‌دهد، بلکه قرار است آن را روی میز و مقابل سینماگران و رسانه‌ها قرار دهد.
اقدام یکدست حکومت در قبال هنرمندان پس از این صورت می‌گیرد که دو سینماگر امضاکننده بیانیه «تفنگت را زمین بگذار»، محمد رسول‌اف و مصطفا آل‌احمد، توسط مأموران امنیتی دستگیر شدند و خبر بازداشت نیز در همان شامگاه توسط خبرگزاری حکومتی «ایرنا» رسانه‌ای شد.
فشار و سرکوب سینماگران توسط حکومت که چند سالی با خجالت و رودربایستی صورت می‌گرفت، دوباره شکل علنی به خود گرفته و بیش از ۷۰ سینماگر و فعال در این عرصه را که بیانیه‌ی «تفنگت را زمین بگذار» خطاب به یگان ویژه سرکوبگر در اعتراضات خوزستان را امضاء کرده‌اند در معرض بیکاری و ممنوعیت از فعالیت تا مدت نامعلومی قرار می‌دهد.
رئیس سازمان سینمایی در توضیحات خود گفته در فهرست اولیه، «در مجموع نام ۶ نفر اعلام شده بود که تعداد آن تا امروز کم شده است و هفته بعد مشخص می‌شود که به عنوان مثال تدوینگر “عنکبوت مقدس” در چه شرایطی قرار می‌گیرد.» هایده صفی‌یاری تدوینگر «عنکبوت مقدس»، است که برنده «سیمرغ» جشنواره حکومتی «فجر» نیز هست! وی برای همکاری با ابراهیم حاتمی‌کیا در «آژانس شیشه‌ای» این جایزه را بدست آورد و هنوز بر سر ممنوعیت‌اش از کار بحث و گفتگو جریان دارد.
محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی صریحا گفته که این فهرست «وضعیت سینماگرانی را که در ماجرای بیانیه مربوط به خوزستان و حاشیه‌های جشنواره کن دچار مشکل شدند» نیز «مشخص» می‌کند. اسامی این فهرست هم‌اکنون نیز تا حدودی روشن است؛ نوید محمدزاده و فرشته حسینی همسرش که روی فرش قرمز فستیوال «کن» به سبک فیلم‌های هالیوودی یکدیگر را بوسیده‌اند و عوامل فیلم سینمایی «برادران لیلا» به ویژه ترانه علیدوستی که در نشست مطبوعاتی از محدودیت‌های زنان در اجتماع ایران سخن گفت.
در این بین سیاست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دوره‌های قبل از جهات دیگری نیز متفاوت است و به نظر می‌رسد یک راه‌حل برای مشکل ممنوع‌الکاری یک سینماگر پیدا کرده تا آثارش با او گره نخورند و درِ کشوی ممنوع‌الکارها و فیلم‌های ممنوعه آنقدر باز باشد که برای سودجویی و درآمدزایی حوزه‌هایی که در اختیار و نظارت ارشاد اسلامی قرار دارند بتوان از فیلم‌های آنها سوء استفاده کرد. آنگونه که محمد خزاعی در سخنان اخیر خود گفته است: «اگر کسی ممنوع‌الکار شده باشد عطف به ماسبق نمی‌شود و فیلم‌های گذشته‌ای که بازی کرده و یا ساخته‌اند دچار مشکل نمی‌شود.»
رئیس سازمان سینمایی ارشاد اسلامی این مسیر را نیز برای امضاءکنندگان بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» باز گذاشته تا امضای خود را پس بگیرند: «یکسری از دوستان برای بیانیه ۱۷۰ نفر و یکسری دیگر از دوستان نیز در حاشیه جشنواره فیلم کن دچار مشکلاتی شده‌اند. در این راستا و درباره بیانیه ۱۷۰ نفر درخواستی کردیم که گفتند این جریان مربوط به سازمان سینمایی نیست، همچنین از کسانی که این بیانیه را امضا نکرده و اطلاعی نسبت به آن نداشتند خواستیم رسماً اعلام کنند تا دچار مشکلات عدیده نشوند، اما اینکه کدام یک از این دوستان ممنوع الکار هستند، تا آخر هفته آینده رسماً اعلام می‌شود.»
اینکه چه کسانی فهرست ممنوعیت‌ها را تهیه کرده‌اند نیز اعلام نشده ولی از سخنان محمد خزاعی اینگونه بر‌می‌آید که اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نقش مهمی در تهیه آن داشته است. خزاعی توضیح داد: «این لیست در جلسات متعددی مطرح شده و تعداد آن کم یا زیاد شده است و قرار است آخرین لیست تا آخر هفته آینده در اختیار ما قرار گیرد، البته ما تلاش کرده‌ایم که برخی از دوستان که اسامی آنها مطرح شده از این لیست کنار گذاشته شوند.»
خزاعی بار دیگر بر «دلسوزی» وزیر ارشاد اسلامی تأکید کرد و گفت: «تاکید می‌کنم که من ندیدم آقای اسماعیلی نام شخص خاصی را بیاورد، بلکه گفته است تمام هنرمندانی که نام آنها به عنوان ممنوع الکار اعلام شوند، سعی خواهد کرد که عطف به ماسبق نشود و سرمایه، تهیه کننده و کارگردان و گروه تولید دچار آسیب نشوند. این به آن معنا است که جلوی آثاری که افراد ممنوع الکار در آن حضور دارند گرفته نشود و شرایط طبیعی اکران را طی کند. البته این مسئله خیلی فرق می‌کند با آثار جدیدی که قرار است این افراد در آن حضور داشته باشند.»
رئیس سازمان سینمایی درباره فیلم «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی هم چنین گفت: «سازمان سینمایی هرگونه همکاری و مشارکت با عوامل این فیلم داشته است و ما جلسات مکرری قبل از اعزام دوستان داشتیم و حتی پیشنهاد اصلاح مواردی نیز داده شد. دوستان در ابتدا این موارد را قبول و بعد نپذیرفتند و رسماً اعلام کردند که هیچ پلانی حذف و یا سانسور نمی‌شود و در نهایت این فیلم بدون پروانه نمایش بین‌الملل در جشنواره‌های خارجی حضور پیدا کرد. تاکید می‌کنم که قوانینی که در حال اجرا است، قوانین دوره ما نیست، قوانینی است که از قبل در سازمان سینمایی بوده که براساس آن هرکسی که می‌خواهد در عرصه بین‌المللی حضور پیدا کند قبل از آن باید پروانه نمایش بین‌المللی را دریافت کند.»
وی ادامه داد: «ما نسبت به برادران لیلا سختگیرانه برخورد نکردیم بلکه از روز اول با حضور در سازمان سینمایی بر ۳ مسئله تاکید کردم که یکسری از بحران‌های ما مربوط به این سه مسئله است و شامل قانونگرایی، استانداردسازی و عدالت‌محوری است. زمانی که بخواهیم این سه مورد را اجرا کنیم باید برای همه اجرا شود!»
رئیس سازمان سینمایی اقدامات دولت را «بازگشت به قانون» در سینما تعبیر کرده که از آن «کوتاه» نمی‌آیند و گفته است: معتقدم اگر قانون به سینما بازگردد تمام مشکلات سینمای ایران حل می‌شود که شامل قانون در اکران، اعتبارات، حمایت، نمایش و جشنواره است.
خزاعی تأکید داشته آنان نبوده‌اند که «قانون را وضع» کرده‌اند، بلکه تمام قوانین در سازمان سینمایی بوده، «بعضی اجرا می‌شده و بعضی کمرنگ‌تر بوده است، چرا یک فیلم در دوره مدیریت گذشته باید پروانه ساخت بگیرد اما برای پروانه نمایش دچار مشکل شود. این به آن معنا است که در جایی قانون‌شکنی شده است. یعنی وقتی فیلمنامه را می‌خوانید می‌بینید که فیلمنامه با قانون منطبق نیست، گاهی فیلمنامه منطبق است اما اصل موضوع اشکالاتی داشته که تذکراتی در هنگام دریافت پروانه ساخت گرفته که رعایت نکرده است.»
وی درباره توقیف فیلم سینمایی «برادران لیلا» که در فستیوال فیلم کن به نمایش درآمده گفت که «ما مشکلی برای برادران لیلا ایجاد نکرده‌ایم که آن را حل کنیم. این فیلم در حال طی شرایط طبیعی خود بود و خود دوستان یکسری از اصلاحات [سانسور] را انجام نداده و در مجامع بین‌المللی رسماً اعلام کرده‌اند که از فیلم کم نمی‌کنند. مسئله بعدی اظهار نظرهایی بود که انجام دادند و همه اینها دست به دست هم دادند که تبدیل به جریان شود.»
خزاعی مشکل را نه مشکل سازمان سینمایی بلکه ناشی از «رفتار غیرقانونی این دوستان» دانسته و گفته است: «اگر همین دوستان مانند آقای مانی حقیقی و یا هومن سیدی که فیلم‌هایشان در حال حاضر در بازارهای بین‌المللی حضور دارند پروانه نمایش دریافت کرده بود هیچ مشکلی نداشتند.» محمد خزاعی با این حرف بطور تلویحی علیه مانی حقیقی و هومن سیدی چنین القاء کرده است که آنها با تن دادن به حذف و سانسور و یا رعایت پیشاپیش «خودسانسوری»، پروانه نمایش از وزارت ارشاد اسلامی دریافت کرده‌اند!
