رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران از زمینگیر بودن ۴۰ درصد از ناوگان هوایی جمهوری اسلامی ایران خبر داده است. در هفته‌های گذشته چندین مورد ترکیدگی لاستیک، بلند شدن دود از موتور یا کابین خلبان در هواپیماهای مسافربری ایران منتشر شده است.
محمد محمدی‌بخش رئیس سازمان هواپیمایی کشوری امروز اعلام کرد که «هم‌اکنون حدود ۳۳۰ فروند هواپیما در کشور داریم که از این تعداد ۱۷۳ فروند عملیاتی است و البته این آمار منهای بالگردهای کشور است. بنابراین تقریبا نزدیک به ۶۰ درصد از ناوگان ما فعال و بقیه آن نیز زمینگیر است که علت عمده آن به موتور هواپیما و بخشی از آن به تامین اقلام و قطعات دیگر بر می‌گردد.»
او با اشاره به قراردادهایی که در دوران پسابرجام با شرکت‌های هواپیماسازی بوئینگ و ATR و ایرباس برای خرید هواپیما امضا شد اما با بازگشت تحریمها این قراردادها معلق شد، گفته که ایران هنوز بابت خرید هواپیما از این شرکت‌ها طلبکار است.
این ادعا در حالی مطرح شده که در همان سال‌های پسابرجام، گزارش‌ها نشان می‌داد که جمهوری اسلامی منابع کافی برای خرید هواپیما نداشته و در نتیجه مبالغی که باید بر اساس سفارش خرید به شرکت‌های هواپیماسازی پرداخت می‌کرد تا بازگشت تحریمها پرداخت نشد!
محمدرضا رضایی کوچی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی هم بهمن ۱۳۹۶ خبر داده بود که دولت روحانی پولی ندارد که بابت هواپیماهای سفارش داده شده به دو شرکت ایرباس و بوئینگ بپردازد.
او توضیح داده بود که «در ابتدای عقد قرارداد با دو شرکت هواپیماسازی ایرباس و بوئینگ قرار بود این دو شرکت هزینه مورد نیاز برای ساخت هواپیما را با فاینانس یا سرمایه‌گذاری خارجی متقبل شوند. اما در هفته‌های گذشته شاهد بودیم که مدیران این دو شرکت در اظهاراتی از فاینانس اعتبارات ساخت هواپیما برای ایران عقب‌نشینی کرده‌اند، از طرفی با توجه به رقم بالای پیش پرداخت ساخت هواپیماهای سفارش داده شده از سوی ایران دولت نیز هرگز قادر به پرداخت این پول نخواهد بود.»
یکماه پیش از خبر نبود پول برای خرید هواپیما از سوی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی هم جان لئی مدیر فروش ایرباس نسبت به تاخیر ارائه پیش‌پرداخت قرارداد خرید هواپیماهای ایران‌ایر هشدار داده بود. یکروز پس از سخنان مدیر فروش ایرباس، اصغر فخریه کاشان قائم مقام وزیر راه نیز از احتمال خروج سفارشات ایران از خط تولید این کمپانی هواپیماسازی خبر داده بود.
هرچند اکنون پس از پنج سال رئیس سازمان هواپیمایی کشوری «تحریم» را عامل مشکلات ناوگان هوایی کشور عنوان کرده اما در عمل، تحریم در اینباره به نفع دولت روحانی شد و قرادادهای کلان با سه شرکت بزرگ هواپیماسازی جهان، روی هوا رفت!
به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی که حتی قادر به ساخت یک قطعه یا لاستیک هواپیما نیست حالا خیال ساخت هواپیما را نیز در سر می‌پروراند تا جیب گروه‌های مافیایی را پرپول کند و جان مردم را مانند اتومبیل‌هایی داخلی که به «ارابه مرگ» معروف شده‌اند به خطر بیندازد.
در همین ارتباط، رئیس سازمان هواپیمایی کشور از ساخت هواپیمای داخلی خبر داده و گفته که «پلتفرم‌های مختلفی مد نظر است و هواپیمای «ایران ۱۴۰» و «سیمرغی» امروز به عنوان یک بازطراحی در دستور کار قرار گرفته و شروع مجدد خوبی در مجموعه اصفهان است. با هم افزایی که وجود دارد به زودی از آن مجموعه خبرهای خوبی به گوش می‌رسد و می توانیم مردم را در این بخش خوشحال کنیم.»
چند سال پیش بلافاصله پس از خروج ایالات متحده از برجام نیز وعده ساخت هواپیما در ایران و طی مشارکت جمهوری اسلامی و روسیه مطرح شد. منوچهر منطقی رییس مرکز ملی فضایی ایران در اردیبهشت ۱۳۹۷ ادعا کرده بود که «برای ساخت هواپیمای با ظرفیت حدود ۱۰۰ نفر با ۱۰ شرکت خارجی در حال توافق هستیم.»
در حالی که این وعده هم مانند غالب وعده‌های شعاری دولت، هیچوقت عملی نشد اما حالا وعده دیگری درباره تلاش برای «بومی کردن» تعمیر هواپیما در داخل کشور نیز مطرح شده است.
ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم اخیرا گفت «دانشمندان و نخبگان ما در وزارتخانه دفاع تا یک قدمی ساخت هواپیمای مسافربری رسیده‌اند و از آنها خواسته‌ام که این مسیر را تا حصول نتیجه با قدرت و قوت ادامه دهند.»
در آنسوی این شعارها و نمایش‌ها، اما به گفته رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران حال ناوگان هوایی کشور خوب نیست.
محمد محمدی‌بخش گفته است: «از ابتدای انقلاب تا الان با تحریم‌هایی مواجه بودیم که با روح صنعت هوانوردی در بخش غیر نظامی سازگاری ندارد اما در ۴۰ سال گذشته این اتفاق افتاده است و با شرایط مختلف مدام آن را تمدید کرده و گسترش داده‌اند. در حوزه‌های تامین قطعات و اقلام مصرفی در این صنعت و ورود هواپیما و هلی‌کوپتر محدودیت ایجاد کردند. حتی در بخش‌های انسان دوستانه مانند آمبولانس هوایی و اورژانس هوایی نیز که بدیهی ترین موضوع است، ایران را تحریم کردند.»
به گفته رئیس سازمان هواپیمایی با توجه به جمعیت و ظرفیت فرودگاه‌ها در ایران باید حداقل ۳۵۰ فروند هواپیما فعال باشد. او تأکید کرده که «این نیاز بدون در نظر گرفتن توسعه در این بخش و افزایش پروازهای بین‌المللی است. اگر بخواهیم نگاه بلند و برنامه‌ریزی شده داشته باشیم و نقش خودمان را به عنوان هاب منطقه‌ای ایفا کنیم و در حوزه پروازهای بین‌المللی و کارگو توسعه پیدا کنیم، این نیاز به ۵۰۰ فروند هواپیما خواهد رسید.»
ترکیدن لاستیک چرخ یک هواپیمای دیگر در ایران؛ تایرها چرا می‌ترکند؟
در هفته‌های گذشته شمار نقص فنی در هواپیماهای ایران افزایش پیدا کرد و در چند مورد منجر به فرود اضطراری هواپیما و یا فرودهای همراه با خطر شد. در فاصله اول فروردین تا پایان امرداد دست‌کم هشت مورد ترکیدگی لاستیک هواپیما در پروازهای داخلی گزارش شده است.
کارشناسان معتقدند علت اصلی ترکیدن لاستیک هواپیما، فرسودگی لاستیکها است. کاپیتان هوشنگ شهبازی خلبان و مهندس پرواز در اینباره گفته بود که دلیل ترکیدن لاستیک هواپیماها طی ماه‌های اخیر که رشد صعودی داشته، فرسودگی لاستیکها و عدم تعویض به‌موقع آنها است.
بر اساس توضیحات این خلبان، «شرکت‌های هواپیمایی به‌دلیل گرانی و تحریمها توان خرید لاستیک‌‌های اصل را ندارند و معمولا از لاستیک‌‌های recap استفاده می‌‌کنند. این نوع لاستیکها روکش میشود و چندباره و تا لحظه آخر استفاده میشود.»
به گفته او بازار سیاه، شانس دیگر شرکت‌های هواپیمایی برای خرید لاستیک‌‌های غیرمرغوب با قیمت بالاست؛ چرا که ایران امکان معامله با شرکت‌های معتبر و اصلی را ندارد.
کارشناس دیگری نیز گفته بود که ترکیدگی لاستیک هواپیما به عوامل مختلفی بستگی دارد: «عامل اول به سلامت تایر برمی‌گردد. نحوه نگهداری، و تولید، تاریخ و… تاثیرگذارند. تایرها طبق استاندارد‌های خاصی تولید می‌شوند. حتی در نصب این تایرها روی چرخ و هواپیما افراد متخصص حضور دارند. همه نکات ایمنی چه قبل و چه زمان نصب روی چرخ و حتی هواپیما کنترل می‌شوند.» کثیف‌بودن باند و وجود اشیای نوک تیز هم جزو عواملی‌اند که باعث خراش تایر و ترکیدن آن می‌شوند. همچنین «بد عمل کردن سیستم ترمز هواپیما و قفل‌شدنش باعث میشود هواپیما به یک سمت چرخیده و باعث ترکیدن لاستیک میشود.»
