بازار کاغذ همواره در سالهای گذشته با نوسان روبرو بوده است و مصرفکنندگان برای تأمین کاغذ مجبور به انجام معامله در بازار سیاه و پرداخت هزینههای زیادی شدهاند.
در اواخر دولت محمود احمدینژاد و در سال ۹۶ یعنی در نخستین سال فعالیت دولت دوم حسن روحانی بزرگترین نوسانات قیمتی در بازار کاغذ ایجاد شد. با این وجود در هفتههای گذشته نیز خبرهایی از شوک دیگری در بازار کاغذ منتشر شد که نشان میداد افزایش قیمت و ناشفاف بودن میزان کاغذ وارداتی مصرفکنندگان را به سختی انداخته است.
جالب آنکه پس از تکنرخی شدن ارز توسط دولت که در اواخر فروردین ماه ارز دولتی برای واردات برخی کالاهای اختصاص یافت، بر اساس لیست منتشر شده از واردکنندگان کالا با ارز دولتی که چندی پیش توسط بانک مرکزی منتشر شد، کاغذ نیز جزو اقلام کالاهای وارداتی با ارز دولتی است اما با این وجود التهاب در بازار کاغذ ادامه یافته است.
محمدرضا دربندی مدیرکل مطبوعات داخلی اعلام کرده ۲۶۰میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کاغذ به واردکنندگان تخصیص داده شده است.
وبسایت اعتماد آنلاین در گزارشی از وضعیت بازار کاغذ این پرسش را مطرح کرده که «سرنوشت این ۲۶۰میلیون دلار چه شد؟ آیا واقعاً کاغذ به کشور وارد شد؟ و اگر کاغذ وارد شده به دست مصرفکننده رسیده است؟»
حسین زارع، یکی از فروشندگان کاغذ به اعتماد گفته است: «خیلی صادقانه باید بگویم که همه این مشکلات ناشی از رانت است. دولت در بازار کاغذ خودش را با کارخانه چوب و کاغذ مازندران هماهنگ کرد آنها هم بر اساس سیاستهای خودشان بازار را تنظیم میکنند.»
او میافزاید: «کلی کاغذ در گمرک است اما اجازه ترخیصش را نمیدهند. امروز کاغذ کاهی روزنامه شده کیلویی ۷هزار و ۲۰۰ تومان. چه کسی میخواهد جواب این را بدهد؟ بازار کاغذ مساله پیچیدهای نداشت و هیچوقت با کسری کاغذ برنخوردیم حتی در سال ۹۲ که قیمت دلار چهار برابر شده بود. این ناشی از رانتی است که به شرکت چوب و کاغذ مازندران دادند. آنها اعلام کردهاند از روز شنبه کاغذ روزنامه را هر کیلو ۴هزار و ۳۷۵ تومان میفروشند. معنیاش این است تا این کاغذ فروش نرود کاغذهای باقی مانده در گمرک ترخیص نخواهد شد.»
مدیرکل مطبوعات و خبرگزاریهای داخلی وزارت ارشاد ۱۵ امرداد در نشست خبری با خبرنگاران در پاسخ به این سؤال که «۲۶۰ میلیون دلار ارز ۴هزار و ۲۰۰ تومان به چه کسانی داده شده است؟» از اسامی واردکنندگان اظهار بیاطلاعی کرد و گفت: «از نظر قانونی وزارت ارشاد در این باره مسئولیتی ندارد اما وقتی دیدیم مشکلات مطبوعات زیاد است کمیته کاغذ را برای ساماندهی به این مساله تشکیل دادیم. چند بار هم فهرست دریافتکنندگان ارز را از وزارت صنعت، معدن و تجارت تقاضا کردهایم که مکاتبههای ما تاکنون بیپاسخ مانده است. البته بخشی از ثبت سفارشها مربوط به کاغذ مورد نیاز ناشران بوده اما هنوز فهرستی به دست ما نرسیده است.»
با این حال دربندی تأیید کرد که حراست وزارت ارشاد به تخلف دو واردکننده کاغذ پی برده است: «ما توانستهایم دو شرکت مجهولالهویه را که ارز مبادلهای برای واردات کاغذ دریافت کرده بودند، شناسایی کنیم که پیگیریهایمان تا کنون به اینجا رسیده که چند جوان ۲۵ ساله که اصلاً ربطی به حوزه مطبوعات و کاغذ نداشتهاند، حدود دو ماه قبل با تأسیس شرکتی به حوزه تجارت کاغذ ورود کردهاند که این موضوع کماکان در حال بررسی و رسیدگی است.»
به گفته این مقام مسئول در وزارت ارشاد در ماههای گذشته معمولاً کسانی به اسم کاغذ دلار گرفته و اصلاً کاغذ وارد نکردهاند و افراد دیگری دلار گرفته و کاغذ وارد کردهاند اما به قیمت ارز آزاد فروختهاند.
در این میان اما سیدحسن میرباقری رئیس انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا اوایل امرداد گفته بود «افزایش قیمت اخیر در بازار کاغذ واقعی نیست و حباب است، این افزایش قیمت به دلیل تاخیری است که در اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی پیش آمده است، تصور میکنم به محض رسیدن کاغذهای خریداری شده با دلار ۴۲۰۰ تومانی به ایران این افزایش قیمت از بین برود.»
با وجود این اعتماد آنلاین در گزارش خود از احتکار ۱۷۰ هزار تن کاغذ در گاوداریهای اطراف تهران خبر داده که صاحبان آن قصدی برای فروش آن نداشته و ترجیح میدهند تا کاغذی که از پایه قیمت ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان مرز ۷۵۰۰ تومان را هم پشت سر گذاشته، ارزش بیشتری پیدا کرده و با قیمت بالاتری به فروش برسانند.
در همین رابطه یکی از چاپخانهداران تهران به اعتماد آنلاین گفته است که «اگر چه نوسانات ارز شروعکننده تحولات بازار کاغذ بوده ولی نمیتواند پایاندهنده آن باشد، چون سیاستهای اشتباه اقتصادی دولت، اعتماد و ارتباط بین تجار و دولت را مخدوش کرده است.»
تضعیف مراودات و ارتباطات بین تجار و دولت یک نتیجه دیگر هم با خود به همراه داشته و آن، رقابتهای پیدا و پنهان برای کسب منافع حداکثری است حتی اگر منافع عمومی و ملی تضعیف شود. از درون این سودجویی است که اقداماتی چون کمفروشی، احتکار، قاچاق و گرانفروشی توجیه میشود.
این گزارش افزوده است از اواخر خردادماه سال جاری تا امروز، در مدتی کمتر از ۶۰ روز، نوسانات کاغذ چنان متفاوت و عجیب بود که حتی فعالان عرصه چاپ هم نمیتوانستند قیمت روز را برای هفته بعد تضمین کنند. بر همین اساس فروش اقساط و نقدی کاغذ لغو و تنها به شکل پیشفروش از سوی تجار کاغذ قابل قبول بود که این مساله عملاً چند روزنامه را یا به تعطیلی کشانده یا در روزهای پایانی حیات خود قرار داده است.
نامهنگاریهای اخیر رئیس اتاق اصناف به وزیر صنعت برای سامان بخشیدن به بازار کاغذ که امروز با رشد قیمتی ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصدی قیمت نسبت به پاییز ۹۶ روبروست، حداقل تا امروز نتیجهای نداشته است.