دلایل اطمینان ترامپ از شکست نهایی ملایان؛ قدرت تخریب دلار در مقایسه با بمب هسته‌ای

رضا تقی‌زاده – پیش‌نگری روز پنجشنبه دونالد ترامپ در مورد «تلاش دیر یا زود و اجباری جمهوری اسلامی برای تماس با آمریکا و قبول شرایط توافق تازه » که طی مکالمه تلفنی با خاخام‌های یهودی و در آستانه «روش‌هاشانا» سال نو عبری عنوان شد، نتیجه ارزیابی نتایج مقدماتی «جنگ سرد» و پیروزی چشمگیر کاخ سفید علیه ملایان تهران است.

به منظور پیروی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران که روز ۴ ماه نوامبر ۲۰۱۸ به مرحله تازه‌ای وارد می‌شود، ژاپن و کره، دومین و چهارمین خریداران بزرگ نفت ایران سفارش‌های خرید خود را برای ماه اکتبر قطع کرده‌اند و ادامه خرید نفت هند و چین از ایران تنها به دلیل حمل و بیمه مجانی محموله‌ها توسط نفتکش‌های ایرانی و تحویل در مقصد تا کنون امکانپذیر شده است.

محموله‌های نفت خام صادراتی سایر کشور‌های به صورت فوب (Free On Board) انجام می‌شود به این معنی که مسئولیت فروشنده تحویل نفت از بندر بارگیری به لبه کشتی خریدار است که از آن لحظه به بعد همه هزینه‌ها و خطر‌های از میان رفتن کالا و حمل و نقل آن را بر عهده می‌گیرد.

روز شانزدهم دی‌ماه سال گذشته نفتکش بزرگ «سانچی» متعلق به ایران در نتیجه برخورد با یک کشتی فله‌بر چینی دچار حادثه شد و در نتیجه انفجار و آتش‌سوزی و غرق شدن نفتکش ایرانی ۳۲ نفر کارکنان آن جان باختند، در حالی که کلیه کارکنان کشتی چینی بعد از حادثه نجات یافتند.

ادامه صادرات محموله‌های نفتی بیمه نشده و مجانی توسط جمهوری اسلامی ممکن است تا مدتی ادامه یابد ولی اعمال تنگناهای تازه از سوی آمریکا و تنظیم بسته‌های تنبیهی- تشویقی برای کشور‌های خریدار، شبیه مجموعه‌ای از پیشنهادات اخیر ایالات متحده به هند که در جریان مذاکرات هفته جاری پمپئو وزیر خارجه آمریکا و خانم سوشما سواراج وزیر خارجه هندوستان در دهلی نو مطرح شد، می‌تواند صادرات متعارف نفت ایران را در خطر قطع کامل قرار دهد.

تخریب مالی ایران و شش کشور تحریمی ‌دیگر

طی دومین هفته ماه جاری نرخ برابری پول ملی ایران در مقایسه با دلار آمریکا برای نخستین بار از مرز ۱۵ هزار تومان عبور کرد و در نتیجه حدود ۳۰ درصد ارزش خود را از دست داد.

در طول هفت ماه گذشته پول ملی ایران سه چهارم قدرت خرید خود را از دست داده و محافل پولی داخل ایران پیش‌بینی می‌کنند که تا دی‌ماه آینده نرخ دلار در بازار‌های غیر رسمی ‌به ۲۰ هزار تومان افزایش یابد.

بجز ایران، دو کشور ونزوئلا و سودان جنوبی نیز که هر دو در شمول تحریم‌های آمریکا قرار دارند طی مدت مشابه شاهد سقوط بخش بزرگی از ارزش پول ملی خود بوده‌اند چنانکه «بولیوار» پول ملی ونزوئلا اینک ۹۹٫۹۹ درصد قدرت خرید خود را از دست داده و ارزش برابری لیره سودان جنوبی- مشابه ریال ایران- تنها ۲۵ درصد ارزش هفت ماه پیش را دارد.

متناسب با کاهش ارزش پول ملی، نرخ تورم نیز در کشورهای یادشده رشد انفجاری داشته و به عنوان نمونه نرخ تورم در ایران اینک از مرز ۲۴۰ درصد عبور کرده و انتظار می‌رود طی ماه‌های بهمن و اسفند سال جاری و همزمان با تشدید رکود اقتصادی میزان تورم از این سطح به رکورد‌های تازه‌ای برسد (stagnation).

نرخ تورم در ونزوئلا در سال ۲۰۱۵ معادل ۱۱۱ در صد  بود در سال ۲۰۱۶ به ۲۵۴ در صد و در سال ۲۰۱۷ طی یک رشد تصاعدی به ۱۰۸۷ در صد افزایش یافت. نرخ تورم واقعی در ایران طی  بهار سال جاری و پیش از معرفی «دلار جهانگیری- ۴۲۰۰ تومان» ۷۸ درصد بود و امروز به بیش از ۲۴۰ درصد رسیده است.

در صورت تکرار الگوی ونزوئلا در ایران که اینک بسیار محتمل به نظر می‌رسد، اتفاقی که پیشتر در کشور زیمبابوه هم تجربه شده، مردم ناگزیر خواهند بود که برای خرید نان و شیر و تخم مرغ، اسکناس‌های خود را در گونی و چمدان حمل کنند به این دلیل ساده که  ارزش پول کاغذی (ریال) از ارزش کاغذی که روی آن اسکناس چاپ شده کمتر خواهد شد.

اگرچه زیمبابوه محروم از ذخایر نفت است و تنها در نتیجه سیاست‌های دیکتاتوری موگابه و اعمال تحریم‌های خارجی و فرار سرمایه و فرار مغز‌ها به فقر مطلق کشیده شده بود، ونزوئلا با ۳۰ میلیون جمعیت دارای ۲۷۸ میلیارد بشکه ذخیره در جای نفت خام است– تقریبا دو برابر مجموع ذخایر نفت ایران.

وجود ذخایر نفت و گاز در ایران مانع از تشدید روند توسعه فقر در ایران نخواهد شد چنانکه هم اکنون ۲٫۵ میلیون مردم فقرزده ونزوئلا غرق در نفت، الماس و طلا، به منظور تامین خوراک و تهیه دارو به مرزهای کشور‌های همسایه پناه برده‌اند.

تاثیر «جنگ سرد»

از زمان پایان جنگ دوم جهانی تا دهه نود قرن گذشته و پایان دوران جنگ سرد قدیم، جمع‌بندی عمومی ‌در جهان حاکی از عدم موفقیت تحریم‌های اقتصادی کشور‌های بزرگ علیه کشورهای کوچکتر بود و الگوهای مورد استناد جمع‌بندی‌ها، کوبا، آفریقای جنوبی، جمهوری اسلامی، عراق و شمار بزرگی از دیگر دیکتاتوری‌های جهان تحت فشار‌های ولرم اقتصادی «رفتار»‌های خود را تغییر ندادند.

اعمال تحریم‌های مالی و اقتصادی با دندان تیز طی سال‌های اخیر نه تنها کشور‌های کوچک، که کشور‌های بزرگ و متوسط را نیز تحت تاثیر قرار داده چنانکه روسیه و ترکیه به دلیل اعمال فشار‌های خارجی طی یک سال گذشته به ترتیب شاهد از دست رفتن ۲۵ درصد نرخ برابری «روبل» و «لیره» بوده‌اند و اقتصاد ترکیه با وجود حفظ ظرفیت تولید در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات، اینک با بحرانی‌ترین وضعیت ده سال گذشته خود دست و پنجه نرم می‌کند.

سقوط آزاد قدرت تبدیل پول ملی و تورم افسارگسیخته طی سال جاری در ایران و ونزوئلا که هر دو از عوارض طبیعت دیکتاتوری، فساد مالی، ورشکستگی بانک‌ها، فرار مغز‌ها، هزینه کردن بیش از درآمد…، رنج می‌برند، حاکیست که تحریم‌ها هر چه جدی‌تر و سخت‌تر، به همان اندازه موثرتر واقع می‌شوند.

علاوه بر ایران و ونزوئلا که در خط مقدم سقوط کامل اقتصادی و فروپاشی مالی قرار دارند،  پول‌های ملی سه کشور سومالی- «شیلینگ»، ازبکستان- «سوم» و سیرالئون- «لئون» نیز در حال حاضر از نتیجه اعمال تحریم‌ها تاثیر گرفته و قدرت خرید و بخش بزرگی از ظرفیت تبدیل خود را از دست داده و بجز درون کشور برای هیچیک از آنها خریداری نیست.

دونالد ترامپ که از عرصه تجارت به میدان سیاست آمده بجای استفاده مستقیم از ابزار‌های گرم به منظور تامین هدف‌های سیاسی، به «جنگ سرد» رو کرده، از قدرت تخریبی دلار و ظرفیت واردات آمریکا به عنوان دو سلاح  مخرب علیه نظام‌های سیاسی نامطلوب و یا در جهت تغییر سیاست‌های نامطلوب کشور‌های خارجی استفاده می‌کند.

جمهوری اسلامی و دولت ونزوئلا در محاسبات راهبردی دولت ترامپ شکل دو خوکچه آزمایشگاهی را دارند که فروپاشی نظام سیاسی آنها در نتیجه «جنگ سرد از نوع تازه» هدف قرار داده شده.

حساسیت جمهوری اسلامی به عنوان الگوی آزمایشگاهی مورد علاقه خاص ترامپ، در حدی است که بنا بر اعتراف صریح روز پنجشنبه او طی گفتگو با خاخام‌ها، وی رکس تیلرسن وزیر خارجه سابق آمریکا را به دلیل ناهماهنگی با راهبرد تنبیهی خود در این رابطه (برداشتن گام نخست جنگ سرد علیه ملایان و اعلام خروج از توافق اتمی) از کار برکنار ساخت.

یکی از قوانین طلایی داخل شدن در هر جنگ، اطمینان مهاجم از برنده شدن نهایی است و به نظر می‌رسد که رییس جمهور آمریکا مصمم است جنگ سرد علیه جمهوری اسلامی را تا شکست کامل و یا تسلیم اضطراری رهبران حکومت تهران ادامه دهد؛ نبردی که با وجود رانده شدن ابزار‌های جنگ گرم به پشت جبهه و خطوط پشتیبانی، نتایج مقدماتی آن برای طرف مهاجم بسیار دلگرم کننده به نظر می‌رسد.