باج‌خواهی جمهوری اسلامی از اروپا و بی‌اعتنایی آمریکا

اروپا به تلاش‌های خود برای زنده نگه داشتن برجام یا توافق هسته‌ای ادامه می‌دهد، اگرچه تا کنون موفقیت چشمگیری نداشته‌است. آمریکا از سوی دیگر بر فشارهای خود با تصویب تحریم‌های جدید می‌افزاید، اگرچه دونالد ترامپ و دیگر مقامات این کشور تکرار می‌کنند که آماده مذاکره با جمهوری اسلامی هستند.  جمهوری اسلامی نیز تلاش دارد با برداشتن «گام سوم» فشار بر اروپا و کشورهای باقیمانده در برجام را افزایش دهد.

«گام سوم»

۱۵ شهریور ۹۸ (۶ سپتامبر ۲۰۱۹) جمهوری اسلامی یکی دیگر از مفاد برجام را زیر پا گذاشت. حسن روحانی در تشریح «گام سوم» گفت «در روزهای آینده ما شاهد تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفوژها و سانتریفوژهای جدید و هر آنچه برای غنی‌سازی نیاز داریم خواهیم بود و در این زمینه به فعالیت‌هایمان سرعت عمل خواهیم بخشید.»

حسن روحانی بار دیگر به اروپا مهلتی ۶۰ روزه برای برآورده کردن خواست‌های جمهوری اسلامی داد. حکومت ایران در «گام اول» مقدار اورانیو ذخیره شده را افزایش داد و در «گام دوم» غلظت غنی‌سازی را از ۳.۶۷ درصد مندرج در توافق هسته‌ای به ۴.۵ درصد رساند. انجام هر دو تخطی جمهوری اسلامی از مفاد برجام در روزهای گذشته از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نهاد وابسته با سازمان ملل متحد که مقر آن در وین است، تائید شدند.

در واکنش به این گام جدید جمهوری اسلامی، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه گفت «ایران باید از هر اقدام عینی که مغایر با تعهداتش است و می‌تواند مانع تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها شود، خودداری کند». وزارت خارجه بریتانیا نیز گام‌های رژیم ایران برای تعلیق محدودیت‌هایش در گسترش برنامه هسته‌ای را «عمیقا نگران‌کننده» خواند. یکی از سخنگویان کمیسیون اروپا نیز این تصمیم جمهوری اسلامی را «ناسازگار» با برجام خوانده و هشدار داد که «چنین اقداماتی می‌توانند توافق هسته‌ای را در کلیت آن در سایه قرار دهند.»

باج برای رفتار عادی

عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، با وقاحت تمام از اروپا خواهان پرداخت یک باج ۱۵ میلیارد دلاری برای ادامه حضور در برجام شد. عباس عراقچی چهارشنبه ۱۳ شهریور در گفتگو با ایسنا گفت، اگر اروپا می‌خواهد جمهوری اسلامی در برجام باقی بماند «باید از ما نفت بخرد، پیش‌خرید کند و یا معادل بهای فروش نفت خط اعتباری باز کند. بازگشت ما به تعهدات برجام منوط به دریافت ۱۵ میلیارد دلار در ۴ ماه است، در غیر اینصورت روند کاهش تعهدات ادامه خواهد یافت». مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به درستی صحبت از باج گیری می‌کند: «پس از ناکامی در راهزنی دریایی و گروگانگیری کشتی‌ها مقامات ایران رسما به باج‌خواهی متوسل شده و می‌گویند ۱۵ میلیارد بدهید، در غیر اینصورت برنامه هسته‌ای را به پیش خواهیم برد.»

ژان ‌ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه اگرچه می‌گوید اروپا آماده دادن چنین باجی به جمهوری اسلامی است، ولی بلافاصله می‌افزاید که بدون موافقت آمریکا و تمدید معافیت خرید نفت ایران برای برخی از کشورها، این امر امکانپذیر نیست. برایان هوک رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا به صراحت اعلام کرد که نه تنها هیچگونه معافیتی از تحریم‌ها برای هیچ کشوری جهت خرید نفت از جمهوری اسلامی در دستور کار قرار ندارد، بلکه شبکه وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تمام شرکای خارجی‌اش نیز به دلیل قاچاق نفت در فهرست تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفته‌اند.

شبکه «نفت در خدمت تروریسم»

در روزهای گذشته یک شبکه انتقال دریایی نفت که از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هدایت می‌شود به فهرست تحریم‌ها افزوده شد. این شبکه در ماه‌های گذشته، بنا بر اطلاعاتی که آمریکا در اختیار دارد، ده میلیون بشکه نفت را مخفیانه حمل و به فروش رسانده است. نام ۱۶ شرکت ایرانی، لبنانی، سوری، اماراتی، هندی و سنگاپوری، ۱۱ نفتکش و ۱۰ نفر، از جمله رستم قاسمی وزیر سابق نفت، به فهرست تحریم‌ها افزوده شده است. دولت آمریکا همچنین جایزه‌ای «تا ۱۵ میلیون دلار» برای کسانی که اطلاعاتی را در اختیار این کشور برای متلاشی کردن چرخه مالی سپاه پاسداران قرار دهند، تعیین کرده است. برایان هوک از این شبکه با نام «نفت در خدمت تروریسم» نام برد زیرا حدس زده می‌شود که کل درآمد حاصل از فروش غیرقانونی نفت ایران صرف آشوب‌آفرینی در منطقه و حمایت از گروه‌های مسلح در فلسطین، عراق، یمن و دیگر کشورها می‌شود.

جایزه ۱۵ میلیون دلاری وزارت خارجه آمریکا در چارچوب برنامه‌ای با عنوان «پاداش برای عدالت» تعیین شده است، ولی اولین بار است که چنین پاداشی برای دریافت اطلاعات نه در رابطه با یک گروه تروریستی یا قاچاق مواد مخدر، بلکه برای نهاد وابسته به یک دولت در نظر گرفته می‌شود. مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در حساب کاربری خود بر این مسئله تاکید می‌کند و می‌نویسد «این نخستین بار است که ایالات متحده چنین اقدامی را در مورد نهاد دولتی کشور دیگری به دلیل فعالیت‌های تروریستی‌اش اعمال می‌کند.»

محلل فرانسوی

امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه، تلاش دارد با استفاده از خلاء سیاسی در اروپا، با میانجیگری بین جمهوری اسلامی و آمریکا برای خود نقشی بین‌المللی طراحی کند. بریتانیا درگیر برکسیت است و دولت بوریس جانسون که اکثریت را در مجلس عوام این کشور از دست داده، فرصتی و علاقه‌ای برای ایفای نقشی مهم در سطح بین‌اللملی ندارد. آنگلا مرکل در چند قدمی بازنشستگی است و نمی‌خواهد درگیر مسائلی شود که می‌توانند برای جانشین او مشکل ایجاد کنند. ماموریت فدریکا موگرینی به عنوان مقام ارشد سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا نیز تا چند هفته دیگر به پایان می‌رسد. این خلاء سیاسی و ریاست ادواری گروه موسوم به «جی هفت»، فرصت مناسبی برای امانوئل ماکرون به وجود آورد که بخواهد نقش رهبری سیاست‌های اتحادیه اروپا را در سطح بین‌المللی به دست گیرد.

امانوئل ماکرون که در دو ماه گذشته بارها با حسن روحانی و دونالد ترامپ گفتگو کرده است، برداشتی بسیار خوش‌بینانه از صحبت‌های هر دو داشت که هیچکدام با واقعیت منطبق نیستند. رئیس جمهور فرانسه به وعده‌های حسن روحانی مبنی بر آمادگی دیدار با دونالد ترامپ، البته به صورت مشروط، در حاشیه مجمع عالی سازمان ملل متحد، بیش از حد باور کرده بود، در حالی که واضح است که هرگونه تصمیمی در این رابطه را تنها علی خامنه‌ای می‌تواند اتخاذ کند. رئیس جمهور فرانسه اظهارات دونالد ترامپ را هم که در حاشیه‌ی نشست اخیر گروه «جی هفت» تلاش‌های او را مثبت خوانده بود، چراخ سبزی برای میانجیگری تعبیر کرد.  اما ترامپ در آخرین مکالمه تلفنی با امانوئل ماکرون، مجبور شد واضح‌تر به همتای فرانسوی‌اش بگوید که آمریکا احتیاجی به محلل در رابطه با جمهوری اسلامی ندارد و برای نشستن پای میز مذاکره با مقامات تهران حاضر به دادن هیچگونه امتیازی نیست زیرا جمهوری اسلامی در حال حاضر درگیر چنان بحرانی است که برای خروج از آن راهی جز تن دادن به معامله با آمریکا ندارد.
احمد رأفت

[کیهان لندن شماره ۲۲۷]