شکاف طبقاتی عمیق در ایران؛ اقلیت ثروتمند سال گذشته ۱۳.۷ برابر اکثریت تنگدست هزینه کرد

رئیس مرکز آمار ایران به تازگی آمارهایی درباره میزان هزینه خانوارهای دهک‌های مختلف درآمدی در سال ١٣٩٨ ارائه کرده که بر اساس آن ثروتمندترین قشر ایران ۱۳.۷ برابر فقرا هزینه کرده‌ و ۱۲۷۰ درصد بیش از طبقات تنگدست که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دهند، از رفاه بهره‌مند بودند.

بر اساس این آمار در سال ١٣٩٨ در مناطق شهری متوسط هزینه کل یک خانوار در قشر فقیر معادل ۱۰ میلیون و ۴۸۳ هزار تومان در سال بوده است. در حالی که این عدد برای دهک دهم معادل ۱۳۲ میلیون و ۵۸۰ هزار تومان گزارش شده است.

این آمار نشان می‌دهد خانوارهای متعلق به ۱۰ درصد ثروتمند جامعه که در اقلیت هستند در سال گذشته ۱۳.۶۹ برابر ۱۰ درصد فقیر هزینه کرده‌اند. هزینه سالانه ثروتمندترین دهک جامعه در سال ۹۷، ۱۴.۴۵ برابر ۱۰ درصد فقیرترین خانوارها بود.

همچنین در سال ١٣٩٨ خانوارهای شهری ایران سالانه به‌ طور میانگین ۴۷ میلیون و ۴۳۷ هزار تومان برای خرید و بهره‌مندی از کالاها و خدمات مصرفی هزینه کرده‌اند که این مبلغ، ۲۰.۶ درصد افزایش را نسبت به نتایج به ‌دست آمده از این طرح در سال گذشته نشان می‌دهد.

در بین خانوارهای شهری،‌ سهم هزینه‌های خوراکی و دخانیات ۲۵ درصد از کل هزینه‌های خانوار بوده است. هزینه‌های مربوط به گوشت با سهم ٢٢ درصد بیشترین سهم از کل هزینه‌های خوراکی خانوارهای شهری را شامل می‌شود. همچنین سرانه مصرف برنج که در سالهای گذشته برای هر فرد معادل ۴۶ کیلوگرم در سال بود طی سال گذشته به طور متوسط به ۳۵ کیلوگرم رسیده است.

همچنین هزینه‌های مربوط به مسکن، سوخت و روشنایی با سهم ۴۸ درصد بیشترین سهم از کل هزینه‌های غیرخوراکی را داشته است.

شکاف طبقاتی قابل توجه در حالی طی سال گذشته ادامه پیدا کرده که عباس حاتمی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان معتقد است رشد نقدینگی موجب افزایش شکاف طبقاتی می‌شود.

عباس حاتمی در گفتگو با خبرگزاری تابناک گفته است: «عمده‎ترین آثار اقتصادی رشد نقدینگی افزایش نرخ تورم است. اثر دیگر اقتصادی آن با توجه به حجم قابل توجه شبه پول، بلوکه شدن عمده نقدینگی در نزد بانک‎‌هاست و این موجب حرکت بانک‎ها به سمت بنگاه‎داری می‎شود. فزایش نرخ تورم نیز موجب عمیق‌تر شدن شکاف طبقاتی خواهد شد. بیشترین زیان ناشی از افزایش نرخ تورم از مسیر رشد نقدینگی، متوجه طبقات فرودست جامعه است و در مقام مقایسه افزایش نرخ تورم به نفع طبقات فرادست جامعه است.»

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه «هر چقدر رشد نقدینگی اتفاق بیفتد و به تبع آن نرخ تورم افزایش یابد، طبقات فرادست جامعه ثروتمندتر و طبقات فرودست جامعه فقیرتر خواهند شد» توضیح داده که «فردی که در طبقه فرادست جامعه حضور دارد به عنوان مثال مالکیت یک خودروی خارجی را در اختیار دارد. با افزایش نرخ تورم، قیمت خودروی خارجی این فرد افزایش می‌یابد. اما فردی که در طبقه فرودست حضور دارد و قصد خرید مثلاً خودروی پراید با قیمت ۴۰ میلیون تومان را داشته است با افزایش نرخ تورم و رسیدن قیمت پراید به ۸۰ میلیون تومان این فرد نمی‌تواند حتی همان خودروی پراید را نیز خریداری کند. بنابراین شکاف طبقانی افزایش می‌یابد و عمیق‌تر می‌شود.»

نهادهای بین‌المللی ایران را در رده کشورهای دارای بالاترین نرخ تورم در جهان قرار داده‌اند. برای مثال و در سال ۲۰۱۸، متوسط نرخ تورم در دنیا ۴.۲ درصد بوده، اما متوسط نرخ تورم ایران در تمام این سال‌ها نزدیک به ۲۰ درصد بوده است.

آمارها نشان می‌دهد در دهه ۹۰ خورشیدی افزایش مستمر نرخ تورم و جهش هزینه خانوارها، توزیع درآمد را به نفع دهک‌های بالای درآمدی تغییر داده است.

تحولات هزینه‌ای خانوارها در دهه اخیر نشان می‌دهد که پس از شوک ارزی سال ۹۱ و ثبت نرخ تورم نقطه‌ای بیش از ۶۰ درصدی در گروه خوراکی‌ها، بالاترین افزایش قیمت گروه خوراکی‌ها در سال گذشته و به دنبال شوک ارزی سال ۹۷ اتفاق افتاده است. با توجه به سهم بالای گروه خوراکی‌ها در سبد مصرفی گروه‌های کم‌درآمد جامعه، نقطه اصابت افزایش قیمت‌ها گروه‌های فقیر جامعه بوده‌اند.

آمارها نشان می‌دهد شکاف طبقاتی در سال جاری نیز افزایش خواهد یافت. عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده که طی ۷۵ روز ابتدای سال و تا نیمه خردادماه نقدینگی ۶.۲ درصد رشد کرده است. این در حالیست که رکود تورمی که با شیوع کُرونا تشدید شده است، درآمد خانوارهای فرودست را به شدت تحت تأثیر قرار داده است و در نتیجه این شرایط موجب افزایش شکاف طبقاتی و عمیق‌تر شدن فاصله میان دارا و ندار در سال جاری می‌شود.