ایرانگرایی و جهان دیجیتال

نادر زاهدی – جهان امروز با رفتارها، اندیشه‌ها و مفاهیم از جهان دیروز متمایز و متفاوت است؛ تحول دیجیتال و مرکزیت رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی، محور جهان امروز را تشکیل می‌دهند. عصر اطلاعاتی- جهان رسانه‌ای- دنیای ارتباطات و… اسامی‌ و مفاهیمی ‌هستند که فیلسوفان، جامعه‌شناسان، تکنوکرات‌ها، روانشناسان و تاریخ‌نگاران، جهان امروز را با آنها معرفی می‌کنند. به هر صورتی که تأملی در جهان امروز داشته باشیم، اکنون تکنولوژی دیجیتال تعریف‌کننده‌ی شرایط زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست.

مفهوم ایرانگرایی و اصطلاحات وطن‌خواهی و ملی‌گرایی هم در جهان دیجیتال، معنایی متفاوت از معانی پیشین آنها به خود گرفته؛ ملی‌گرایی که محصول جنبش مشروطیت و دوران اولیه مدرن شدن ایران در عصر سلسله پهلوی است، گفتمانی برای حفظ چارچوب ارضی کشور و حراست از کرامت انسانی ایرانیان بوده است؛ در تحولات شرایط زمانه و تغییراتی که در اندشه و رفتار انسان‌ها به وقوع پیوسته، ایرانگرایی هم از نظر زمینه‌های اجتماعی- سیاسی و عرصه‌های مصداقی دچار تحول شده است؛ اگر روزگاری مراد از ایرانگرایی، اشاره به عظمت و شکوه باستانی ایران بود و در دوره‌ای ایرانگرایی ناظر به انجام مدرانیزاسیون و رشد و توسعه در کشور بود، امروزه «ایرانگرایی» با نگاه به آینده، معنا پیدا می‌کند؛ آینده‌ای که مسائل حقوقی، تحولات تکنولوژیک، تغییرات سیاسی و اجتماعی را مد نظر دارد.

ایران آینده و دمکراتیک، هدف اصلی ایرانگرایی در دوران معاصر است؛ طرفه آن که گفتمان ایرانگرایی در شرایطی که کشور در اشغال سلطه فاشیسم مذهبی قرار دارد، ملی‌گرایی آزادیخواهانه‌ای را نمایندگی می‌کند که از یک طرف ریشه فکری آن در شناخت تغییرات دیجیتال جهان قرار دارد و از طرف دیگر، آگاهی از تحولات سیاسی، حقوقی و اقتصادی، ایرانگرایی به مثابه گفتمانی مدرن و آینده‌نگر معرفی می‌کند؛ تردیدی نیست که جهان امروز که از نظر تکنولوژیک، جامعه رسانه‌ای، عصر اطلاعات و ارتباطات اجتماعی نامیده می‌شود، از لحاظ فرهنگی و فکری، دنیای حقوقی و انسان‌مداری است؛ در این جهانی که چند دهه‌ای بیشتر از عمر آن نمی‌گذرد، انسان‌ها به تناسب مراعات حقوق همنوعان خود و آگاهی و دستیابی به ابزارهای رسانه‌ای، از سازندگان اصلی جامعه، سیاست، تکنولوژی و فرهنگ به شمار می‌روند.

برخی از نخبگان فرهنگی و سیاسی ایران نیز با آگاهی که از تکنولوژی رسانه‌ای و ابزارهای دیجیتال به دست آورده‌اند و دل در گرو رشد و تعالی سرزمین مادری دارند، ایرانگرایی را با نگاه به آینده‌ی موفق و آزاد ایران به گفتمان سیاسی و فرهنگی تبدیل کرده‌اند. از این دیدگاه هویت ایرانی نه با معیارهای جنسیتی، قومیتی و دینی بلکه در قالب‌ها و روایت‌های حقوقی و تاریخی سنجیده شده و هر ایرانی فراتر از جنسیت، قومیت و باورهای شخصی، به عنوان انسان‌ و شهروند دارای حقوق و بهره‌مند از پیشرفت‌های تکنولوژیک و فنی جهان معاصر شناخته می‌شود. با چنین زیرساخت‌های فکری و فرهنگی، نظام اجرایی با اصول دمکراتیک و حقوقی در جامعه‌ای آزاد و سکولار به عرصه می‌آید.

جهان دیجیتال واقعیت زندگی امروز انسان‌هاست؛ جهانی که با آزمون اندیشه‌ها و ابزارهای ساخته‌ی دست بشر، زندگی در فضای مجازی را به حقیقتی ملموس و معنادار تبدیل کرده است؛ حضور در این فضا و ارائه ایده‌ها و افکار وطن‌پرستانه و آزادیخواهانه، قدم اول برای فعالین ایرانی است؛ اقدامات دمکراتیک، اطلاع‌رسانی آزاد و تبلیغ ایده‌های ملی‌گرایانه و بالاخره اقدام عملی در فضای اجتماعی و سیاسی، تکمیل‌کننده باور به ایرانگرایی در جهان دیجیتال و عمل به آن است. تنها از این رهگذار است که می‌توان با نوسازی فرهنگ و رفتار سیاسی، آغاز نویی را در ایران نوین به دست آورد.