نشریه آتلانتیک: شادی مردم کشورهای عربی منطقه از کشته شدن سلیمانی با لنگه کفش و پخش باقلوا

کیم غطاس (آتلانتیک) – در بخش مهمی از خاورمیانه و حتا در ایران از سلیمانی وحشت داشتند و مرگ  او با خوشحالی استقبال روبرو شد. به محض اینکه قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کشته شد، وکلا و قانونگذاران در واشنگتن بحث‌ها را آغاز کردند. آیا چنین حمله‌ای برای کشتن او قانونی بود؟ این حمله چه نقشی در چرخه سیاسی استیضاح و مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری ۲۰۲۰ خواهد داشت؟ پیامدهای احتمالی درگیری با جمهوری اسلامی ایران چیست؟

با این حال، در مناطقی از خاورمیانه واکنش‌ها متفاوت بود. سلیمانی مَردی که تصور می‌شد در منطقه شکست‌ناپذیر و قدرتمند است، وقتی از فرودگاه بغداد خارج می‌شد، حدود ساعت ۰۱:۰۰ بامداد به وقت محلی کشته شد. ساعت ۰۴:۳۰ صبح گروهی از عراقی‌ها دوان دوان به راهپیمایی پرداختند و در بغداد مردم پرچم بزرگ عراق را به دست گرفته بودند و برای مرگ سلیمانی جشن و پایکوبی ‌می‌کردند. در یک ویدئو صدای مردی شنیده می‌شود که از کشته شدن سلیمانی خوشحال است و می‌گوید انتقام کشته شدن معترضان عراقی را از سلیمانی گرفتند.

Iraqis — Iraqis — dancing in the street for freedom; thankful that General Soleimani is no more. pic.twitter.com/huFcae3ap4

— Secretary Pompeo (@SecPompeo) January 3, 2020

بگذارید شفاف بگویم: مرگ سلیمانی تنش‌ها در خاورمیانه را تشدید کرد. همین چند روز پیش معترضان دیوارهای سفارت ایالات متحده در بغداد را شکسته‌اند. همانطور که کتی گیلسینان و مایک گیگلیو، اشاره می‌کنند پیامدهای کشتن او از کشتن اسامه بن‌لادن یا ابوبکر البغدادی بیشتر است زیرا او دولتی کامل در اختیار داشت که این دولت می‌تواند انتقام وی را بگیرد.

سلیمانی هم مورد توجه و هم عامل وحشت بود. به او به عنوان مغز متفکر شیطانی که پشت سیاست‌های مرگبار و ویرانگر رژیم ایران قرار داشت و معمار سیاست‌های توسعه‌طلبانه‌ی این رژیم نگاه کرده می‌شد. سلیمانی منفور نیز بود؛ نه تنها اهل تسنن که از دست شبه‌نظامیان نیابتی وابسته به سپاه قدس در سوریه و عراق رنج می‌بردند بلکه او در بین شیعیان از جمله در عراق و ایران نیز منفور بود؛ جایی که وی برای حفظ نظام‌های سرکوبگر تلاش می‌کرد و مسئول نقش جمهوری اسلامی در جنگ‌های پر هزینه در خارج از مرزهای ایران بود.

او فقط مأموریت نداشت که پیامدهای نامطلوب جنگ ایران و عراق را جبران و قربانیان بی‌شمار و تحقیر ناشی از آن را تلافی کند. سلیمانی به عنوان مدافع انقلاب اسلامی مأموریت داشت از آن حفاظت کرده و آن را برای علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی زنده نگهدارد (سلیمانی کلید شکستِ داعش بود اما این در خدمت اهداف کاملا مشخصی برای فرمانده سپاه قدس قرار داشت).

https://kayhan.london/1399/03/20/%da%af%d9%81%d8%aa%da%af%d9%88%db%8c-%da%a9%db%8c%d9%87%d8%a7%d9%86%e2%80%8c%d9%84%d8%a7%db%8c%d9%81-%d8%a8%d8%a7-%da%a9%db%8c%d9%85-%d8%ba%d8%b7%d8%a7%d8%b3-%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87

سلیمانی در عراق نقش اساسی در سرکوب خشونت‌آمیز اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ داشت. معترضان از یکسو به علت فساد و سوء مدیریت سیاستمداران و به دلیل نقش رژیم ایران در این فساد و سوء مدیریت و از سوی دیگر به خاطر سلطه‌ی شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران بر عراق خشمگین بودند.

گفته می‌شود که سلیمانی در اکتبر ۲۰۱۹ به مقامات عراقی گفته بود: «ما در ایران می‌دانیم که چگونه باید با تظاهرکنندگان برخورد کرد. این اتفاق در ایران افتاد و ما آن را کنترل کردیم.» هرچند عراقی‌ها همچنان به خیابان‌ها آمدند، اما بیش از ۵۰۰ نفرشان کشته شدند. تظاهرات نوامبر ۲۰۱۹ در ایران نیز بطرز وحشیانه‌ای سرکوب شد. به گفته مقامات ایرانی، بیش از هزار نفر در اعتراضات کشته شدند.

اعتراضاتی که در اکتبر ۲۰۲۰ در لبنان علیه فساد، سوء مدیریت و فرقه‌گرایی آغاز شد به سرعت رنگ و بویی ضد رژیم ایران به خود گرفت. شبه‌نظامیان شیعه ونیروهای حزب‌الله که از دهه ۸۰ متحد و نماینده اصلی رژیم ایران در لبنان هستند و در بخشی از تشکیلات سیاسی لبنان قدرت را در اختیار دارند مورد خشم معترضان قرار گرفتند. این اعتراضات با اعزام اراذل و اوباش یا دست‌کم اجازه دادن به آنها برای برخورد با معترضان با استفاده از چوب و چماق سرکوب شد. این مسئله مهم است که گفته شد در جریان سرکوب‌ها سلیمانی تازه از بیروت به بغداد پرواز کرده بود.

سال‌هاست به خاطر دخالت‌های رژیم ایران در کشورهای خاورمیانه اعتراضات و احساسات «ضدایرانی» بروز کرده و در حال افزایش است. اما خروش چندوجهی خشم مردم نسبت به جمهوری اسلامی ایران و هم‌پیمانانش، به ویژه درون جامعه‌ی شیعه در لبنان و عراق، شاید پیچیده‌ترین چالشی باشد که سلیمانی تا کنون با آن روبرو شده بود.

اعتراضات اخیر نیز درواقع نشان‌دهنده و بیانگر نوعی رهایی است که بسیاری در بیروت و بغداد، در دمشق و صنعا آن را احساس می‌کنند چرا که شخصِ سلیمانی را به خاطر آنچه جامعه و کشورشان را گرفتار کرده بود مقصر می‌دانند.

گاهی به نظر می‌رسید که سلیمانی در همه جا حضور دارد. دهه‌های طولانی شغل او حضور در میدان‌های نبرد در جنگ ایران و عراق و نقش‌آفرینی در حمایت از بشار اسد رئیس جمهور رژیم سوریه بود.

او برای نظارت بر جنگِ ویرانگر سوریه که بیش از نیم میلیون کشته برجای گذاشت بطور منظم به این کشور پرواز می‌کرد. سلیمانی از سوی آمریکا متهم شده بود که مقصر کشته شدن صدها سرباز آمریکایی پس از حمله به عراق بوده و به سازماندهی عملیات حزب‌الله علیه اسرائیل در جنگ ۲۰۰۶ در لبنان کمک کرده است.

آیا قابل جایگزینی نبود؟ هیچکس هرگز چنین نیست که نتوان با کس دیگری جایگزینش کرد! و البته بخشی از تصویری که از وی ساخته‌اند اغراق شده است. با اینهمه جایگزین کردن او بسیار سخت خواهد بود. بنابراین طرفداران و متحدان و شبه‌نظامیان نیابتی وابسته به او که ارادتمندش بودند از مرگ وی خشمگین‌اند چون او را یک بُت می‌دانستند که شکسته شده و حالا بدون او دست‌کم برای مدتی احساس شکست می‌کنند. اگرچه معاونش بجای او منصوب شده اما در حال حاضر هیچکس به سلیمانی جاذبه ندارد.

(در این میان، بدون در نظر گرفتن اینکه سلیمانی کی بوده و چه کرده، در مورد این موضوع که آمریکا در چه زمینه‌هایی مجاز به ترور افراد است اختلاف وجود دارد. تهران و سلیمانی در خاورمیانه و آمریکای لاتین اقداماتی مشابه انجام داده‌اند؛ انفجار بوئنوس آیرس در سال ۱۹۹۴ را به یاد می‌آورید؟ البته یادآوری این اقدامات برای توجیه سیاست آمریکا نیست اما عصبانیت در مورد اقدام ایالات متحده در ترور سلیمانی یکطرفه به نظر می‌رسد.)

سلیمانی تقریباً در هر رویداد منطقه‌ای در دو دهه گذشته نقش بسیار مرکزی داشت بطوری که حتی افرادی که از او متنفرند نمی‌توانستند باور کنند که او نیز ممکن است بمیرد. چیزی شبیه مرگ صدام حسین برای مردم عراق که کسی باور نمی‌کرد که وی واقعا مرده است.

در غیاب سلیمانی اما چه اتفاقی خواهد افتاد؟ رویداد بعدی چه خواهد بود: جنگ؟ هرج و مرج؟ تلافی محدود؟ یا هیچ؟ در دوران اخیر هیچکس شبیه سلیمانی ترور نشده است. همانطور که علیا ابراهیم روزنامه‌نگار لبنانی در توییتی نوشت: «دونالد ترامپ حرکت خود را انجام داد اکنون نوبت خامنه‌ای است، در حالی که بقیه ما منتظریم ببینیم آیا فردا روز بهتری خواهد بود یا مرحله جدیدی از چرخه‌ی خشونت ظاهرا بی‌پایان ادامه خواهد یافت. در حال حاضر اما مردم در برخی مناطق سوریه با پخش باقلوا  مرگ سلیمانی را جشن می‌گیرند.

*منبع: نشریه آتلانتیک
*نویسنده: کیم غطاس
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن