مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، وضعیت سفره‌های زیرزمینی ایران را توضیح داده و می‌گوید که ایران به لحاظ نرخ فرونشست زمین، جزو سه کشور اول دنیا محسوب می‌شود.
کوهرنگ، زاینده رود، کارون، دز، تجن و بسیاری از سرچشمه‌ها و رودخانه‌های کشور از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب خشک شده‌اند. تغییرات اقلیمی موجب شده تا خشکسالی مزمن به مرز بحران برسد و کاهش بارندگی بیش از پیش به نگرانی‌ها دامن بزند. از طرف دیگر تاسیس صنایعی که آب زیاد مصرف می‌کنند در مناطق خشک و اجرای طرح‌های متعدد انتقال آب از حوزه‌های آبخیز طی دهه‌های گذشته موجب شده مناطقی در سراسر ایران برای تامین آب آشامیدنی، مصارف کشاورزی، دامداری و حتی صنعتی با مشکلات بسیار جدی روبرو شوند.
انگار رکوردزنی ایران در اخبار بد تمامی ندارد و رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی، ایران را به لحاظ نرخ فرونشست زمین، جزو سه کشور اول دنیا معرفی کرده است.
علی بیت‌اللهی عضو هیئت علمی و رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با اشاره به برآوردهای زمین‌شناختی در ۳۰۰ سایت مختلف می‌گوید: «در حال حاضر پدیده فرونشست در تمامی استان‌های کشور به غیر از گیلان وجود دارد. در گیلان نیز به دلیل کم‌آبی به ویژه در مناطق جلگه‌ای کم‌کم شاهد فرونشست خواهیم بود.»
طبق پیش‌بینی‌های این مقام مسئول، افزایش گستره فرونشست زمین امری کاملا بدیهی است و سالیانه حدود ۱۰ سانتیمتر فرونشست برای کل پهنه ایران دور از ذهن نیست.
به گفته بیت‌اللهی، در برخی از مناطق مانند جنوب غرب تهران این عدد بیشتر بوده و تا مرز ۲۵ سانتیمتر در سال و در برخی دیگر از مناطق مانند مازندران این عدد کمتر از ۳ سانتیمتر است. با توجه به کاهش آبخوان‌ها از سال ۱۳۷۵ تا امروز مدیر بخش مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اینگونه برآورد کرده است که به ازای هر یک متر کاهش سطح آب زیرزمینی حداقل یک سانتمیتر فرونشست خواهیم داشت.
عضو هیئت علمی و رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اعلام اینکه ۱۴۰ کیلومتر مکعب از مخزن آب‌های زیرزمینی کشور کاهش پیدا کرده است، توضیح داد: «برای اینکه این عدد قابل فهم باشد مثالی می‌زنم؛ فرض کنیم استخری وجود دارد که طول آن از دریای مازندران تا جزیره کیش است و پهنای آن یک کیلومتر و عمق آن ۱۰۰ متر است، ما حجم آب شیرینی به اندازه آب موجود در این استخر از آب‌های زیرمینی کشور از دست داده‌ایم. این کسری مخزن آب زیرزمینی اثرات رو به رشد خود را روی فرونشست و در نتیجه بر روی ساختمان‌ها، پل‌ها، جاده‌ها، راه‌آهن و کلیه استحکامات نشان می‌دهد.»
بیت‌اللهی کاهش بارش برف و باران را از دلایل فرونشست در مناطق پرآب کشور دانسته و تاکید می‌کند که به خاطر برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، رشد نامتوازن و ناپایدار بر فرونشست این مناطق تاثیر مستقیم داشته است.
مدیر بخش مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه ۹۰ درصد مصرف این آب‌های زیرزمینی در حوزه کشاورزی است، یادآور شد: «از ابتدای دهه ۵۰ شمسی ما شاهد کاهش مخزن آب زیرزمینی به دلیل افزایش جمعیت و سطح زیر کشت بوده‌ایم. صنعت و آب شرب هم هریک ۵ درصد مصرف دارند. از سال ۱۳۵۵ تا امروز سطح آب‌های زیرزمینی روبه کاهش بوده اما از سال ۱۳۷۵ تا امروز به طور متوسط حدود ۱.۵ متر نشست تجمعی را برای کل کشور شاهد بوده‌ایم که در مناطق فلات مرکزی ایران عدد این پدیده بیشتر از مناطق غربی و شمالی کشور بوده است.»
وی در حالی به قابل کنترل بودن این بحران اشاره می‌کند که در جایی دیگر حسن محسنی عضو هیئت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا از صادرات روزانه ۷۰۰ کانتینر هندوانه به ترکیه خبر داده و می‌گوید: «متأسفانه ما به کشور پرآبی چون ترکیه آب صادر می‌کنیم و از این موضوع هم خوشحالیم!»
محسنی با اشاره به اینکه ۳۰۰ لیتر آب برای تولید یک کیلو هندوانه آب نیاز است، می‌گوید وقتی بیش از توان منابع آبی مصرف صورت می‌گیرد، منجر به فرونشست می‌شود و متأسفانه با راهکارهایی چون تغذیه مصنوعی دشت‌ها و شیرین کردن آب این مشکل درمان نمی‌شود بلکه فقط می‌توان با راهکارهایی جلوی تخریب بیشتر را گرفت.
این استاد زمین‌شناسی به کشت برنج در طبس که یک منطقه بیابانی است، اشاره کرده و تاکید می‌کند: «کاشت برنج در کویر فاجعه است، باید این واقعیت را بپذیریم که کشور ما گرم و خشک است و کاشت برنج در منطقه بیابانی اصلا جا ندارد.»
عضو هیئت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا، فروچاله را از پیامدهای فرونشست عنوان کرده و یادآور شد که بیش از ۳۰۰ دشت در شرایط بحران آبی است و از دهه ۹۰ به بعد الگوی فرونشست از سوی زمین‌های کشاورزی به محدوده شهری در حرکت است بطوری که این موضوع در شهرهایی چون اصفهان و تهران قابل مشاهده است.
به گفته این کارشناس، دشت همدان که به سمت بهار، کبودراهنگ، فامنین و قهاوند می‌رود، بیشترین خطر فرونشست را دارد. احمد گلچین عضو هیئت علمی گروه علوم خاک‌شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان نیز وضعیت خاک این استان را نامطلوب توصیف کرده و می‌گوید که باید با عملیات آبخیزداری در زمستان‌ها آب باران به سفره‌های زیرزمینی تزریق شود تا جلو این فرونشست را بگیریم اما مشاهده می‌شود حجم بسیار زیادی از آب مرغوب استان زنجان برای فضا سبز مصرف می‌شود که از حد نرمال و بهینه خیلی بیشتر است.
گلچین اشاره کرده که کشت برنج و هندوانه در بعضی از شهرستان‌های استان مصداق مصرف آب بی‌رویه و تطبیق نداشتن نوع محصول با شرایط آب و هوایی منطقه می‌شود. علی محمد زنگانه استاندار گلستان نیز با بیان اینکه این استان یکهزار و ۶۰۰ لیتر بر ثانیه کسری آب آشامیدنی دارد، گفته که ۹۵ درصد آب آشامیدنی موردنیاز استان گلستان از چاه‌ها برداشت می‌شود که در بلندمدت فرونشست زمین و آسیب‌های زیاد ناشی از آن را به دنبال دارد.
سعید سروری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی، اعلام کرده که از ۴۴ دشت خراسان جنوبی، ۸ دشت سرایان، سده، طبس، دستگردان، فردوس، بشرویه، درمیان و قاین در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار دارند و نشست کرده‌اند.
حال و احوال زاینده‌رود هم که این روزها بر کسی پوشیده نیست و اعتراضات مردمی و تجمع کشاورزان به خاطر برخورداری از مایه حیات پاسخی جز سرکوب نگرفت بدون آنکه حکومت و مقامات مسئول توانسته باشند علیه مشکلات کاری انجام دهند. مجتبی موسوی نائینی مدیر سد و نیروگاه زاینده‌رود اعلام کرده که تنها ۳۰ درصد سد زاینده رود آب دارد و در پی گرم شدن هوا ورودی آب به این سد کاهش پیدا کرده است.
ابراهیم رئیسی در سفر هفته گذشته‌اش به اصفهان بیان کرد که این سفر برای آغاز طرح جدیدی نیست، چون از دهه ۶۰ تا کنون طرح‌های ناتمام بسیاری برای اجرا پیشنهاد داده شده و عمده برنامه دولت سیزدهم «نهضت به سامان رسیدن طرح‌های نیمه‌تمام است.»
سال‌ها طرح‌های نیمه‌تمام با پروژه‌های پولساز برای گروه‌های مافیایی وابسته به حکومت به اجرا درآمد و حالا در یک بحران حیاتی از قرار معلوم باید سال‌هایی دیگر منتظر ماند تا دولت «قاضی مرگ» این طرح‌های نیمه‌تمام را شاید به سامان برساند! وعده‌ای که بنا بر تجربه و ناکارآمدی نظام هرگز تحقق نخواهد یافت.
