نیمی از ایرانیان مهاجر تمایلی به بازگشت ندارند

آخرین پژوهش‌های «رصدخانه مهاجرت ایران» نشان می‌دهد اغلب مهاجران ایرانی در ابتدا قصد مهاجرت دائمی ندارند و خواهان بازگشت هستند، اما اکثر آنها پس از مهاجرت در مقصد مهاجرت و کشور دوم خود باقی می‌مانند.

در تازه‌ترین گزارش «رصدخانه مهاجرت ایران» آمده که شاخص «میل به مهاجرت» در میان «دانشجویان و فارغ‌التحصیلان»، «پزشکان و پرستاران»، «اساتید، محققان و پژوهشگران» و «استارت‌اپ‌ها» بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است.

درباره اینکه این گروه‌ها قصد دارند از چه راهی برای مهاجرت استفاده کنند بررسی‌ها نشان می‌دهد، اکثر دانشجویان قصد دارند از کانال مهاجرت تحصیلی استفاده کنند که چندان هم دور از انتظار نیست، اکثر اساتید، محققان و همچنین پزشکان قصد دارند از کانال مهاجرت کاری استفاده کنند و اکثر استارت‌اپ‌ها هم از کانال‌های کارآفرینی تصمیم به مهاجرت دارند.

این اعداد و ارقام بیانگر اینست که حدود نیمی از نیروهای متخصص و کارآفرین در ایران که نقش کلیدی و محوری در توسعه اقتصادی و در نتیجه توسعه فرهنگی ایفا می‌کنند تمایلی به ماندن در کشور ندارند!

گزارش «رصدخانه مهاجرت ایران» همچنین شاخص «میل به بازگشت» را در این گروه‌ها بررسی کرده است. ۵۵ درصد استارت‌اپی‌ها، ۳۳ درصد پزشکان و پرستاران و ۳۷ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان پاسخ داده‌اند که «قطعاً» به کشور برنمی‌گردند. این در حالیست که فقط ۱۲ درصد استارت‌اپی‌ها، ۳ درصد پزشکان و پرستاران، و ۶ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان اعلام کرده‌اند قطعاً به کشور برمی‌گردند.

یکی از یافته‌های قابل توجه دیگر در این پژوهش اینست که ۵۸ درصد پزشکان و پرستاران، ۴۶ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان تصور بسیار بدی از آینده کشور دارند.

نتایج پژوهش دیگری که یک ماه پیش از سوی «رصدخانه مهاجرت ایران» منتشر شد نشان می‌داد ۵۳ درصد اساتید و محققان، ۴۵ درصد پزشکان و پرستاران، ۴۳ درصد فعالان استارتاپی و ۴۰ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی میل دارند از ایران مهاجرت کنند.

۷۱ درصد پزشکان و پرستاران به دلیل عوامل بیرونی یعنی «شرایط کشور» میل به مهاجرت دارند، این درصد در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ۵۸ درصد بوده است. همچنین فعالان استارتاپی ۶۰ درصد و اساتید، محققان و پژوهشگران ۸۲ درصد تمایل خود به مهاجرت را تحت تأثیر عوامب بیرونی (خیلی زیاد و کاملاً بیرونی) دانسته‌اند.

یکی از مهمترین محورهای تمایل به مهاجرت در میان اقشار دانش‌آموخته، عوامل اقتصادی است. ۷۳ درصد پزشکان و پرستاران، و ۵۹ درصد دانشجویان اثرات تورم را بر تمایل به مهاجرت خود بسیار زیاد دانسته‌اند، این در حالیست که ۶۳ درصد پزشکان پرستاران و ۵۱ درصد دانشجویان اثرات تحریم را بر تمایل به مهاجرت خود را خیلی زیاد ارزیابی کرده‌اند.

رصدخانه مهاجرت ایران: دانشگاهیان، پزشکان و فعالان استارت‌اپی «بسیار زیاد» خواهان مهاجرتند

همچنین بر اساس گزارش نظرسنجی «تمایل به مهاجرت» ایرانیان که در آذرماه سال گذشته توسط مرکز افکارسنجی داخلی «کیو آنالیتیکس» انجام شد، از هر ۳ نفر در ایران یک نفر مایل به مهاجرت داشته است.

بر اساس پیمایش وضعیت اجتماعی فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران، تمایل به مهاجرت در سال ۹۵ برابر با ۲۹.۸ درصد بوده است. به عبارتی ۲۹.۸ درصد از افراد در آن سال بیان کرده‌اند که مایلند مهاجرت کنند که اکنون بر اساس پیمایش «کیو» در آذرماه ۱۴۰۰، این نسبت به بیش از ۳۳ درصد رسیده است.

مهاجرت نخبگان، دانشگاهیان و متخصصان از ایران به کشورهای دیگر به ویژه در سال‌های گذشته افزایش بسیار چشمگیری داشته است. چنانکه کارشناسان معتقدند موج مهاجرت و تداوم آن، در آینده نه چندان دور، کشور را با خلاء و بحران جدی کمبود نیروهای کارآمد و متخصص روبرو می‌کند و این منجر به توقف ساز‌ و کارهای نیازمند به دانش و تکنولوژی کشور خواهد شد.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد ۲۵ درصد از مشمولان بنیاد نخبگان و ۱۵ درصد از رتبه‌های زیر هزار کنکور سراسری مقیم کشورهای دیگر هستند. همچنین ۳۷ درصد از دارندگان مدال در المپیادهای علمی دانش‌آموزی در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ به دیگر کشورها مهاجرت کرده‌اند.

در ایران ۱۸۶ شرکت با «مجوز رسمی» به اخذ پذیرش تحصیلی در کشورهای دیگر اشتغال دارند. این در حالیست که شرکت‌های زیادی بدون مجوز و به صورت غیررسمی برای اخذ پذیرش تحصیلی اقدام می‌کنند و بسیاری از متقاضیان تحصیل در خارج نیز بطور شخصی از طریق سفارت‌ها و یا  دوستان و اقوام برای دریافت پذیرش و ویزا اقدام می‌کنند!

همچنین در یک دهه گذشته حدود ۶۰ ورزشکار از ایران به کشورهای خارجی پناهنده شده‌اند که در نوع خود بی‌سابقه است. در جریان مسابقات المپیک توکیو ۲۰۲۰ بعد از ورزشکاران سوری که کشوری جنگزده است، ایرانی‌ها بیشترین تعداد عضو در تیم پناهندگان را داشتند!

اینهمه در حالیست که مهاجرت از ایران فقط مختص نخبگان دانشگاهی‎، دانش‌آموختگان و ورزشکاران نیست. شمار زیادی از کارگران حرفه‌ای مانند جوشکاران صنعتی، گچ‌بُر و فرشباف به دیگر کشورهای مهاجرت کرده‌اند. در سال‌های گذشته حتی طراحان فرش ایران به ترکیه مهاجرت کرده و در کارگاه‌های این کشور مشغول به کار شده‌اند.